Thiền định là phương pháp trị liệu tuyệt vời nhất

Thiền là thức dậy, giống như bạn thức dậy sau giấc ngủ vùi. “Thức dậy” để tìm lại bạn, để cảm nhận sự sống, tiếp xúc với hơi thở, bước chân, nụ cười, nắng mai.

Ngồi thiền là ngồi chơi. Ngồi chơi là ngồi thở.

Nhờ tu tập thiền định hơn 20 năm qua, thần đã vượt qua được bệnh ung thư đại tràng giai đoạn cuối. Trước tiên, xin thầy giải thích thiền định là gì?

Trong đời sống, tâm ta thường bị kẹt vào ngục tù của hoài niệm quá khứ, hay mơ tưởng tương lai, hoặc suy tư, lo lắng, buồn tủi trong hiện tại, vì vậy tâm ta không nối liền được thân. Chúng ta bị lạc ra ngoài sự sống. Bạn có đang tự nhốt mình vào ngục tù của bệnh tật hay không? Bạn có bị ám ảnh bởi nỗi cô đơn và cái chết hay không? Bạn có những suy tư, lo lắng, tuyệt vọng trói buộc hay không? Nếu thì bạn đánh mất đi cái hòa điệu với sự sống rồi. Bạn bỏ rơi cơ hội cho thiên nhiên nuôi dưỡng và trị liệu trong chính cơ thể bạn.

Thiền định là đem tâm trở về với thân. Thiền là thức dậy, giống như bạn thức dậy sau giấc ngủ vùi. “Thức dậy” để tìm lại bạn, để cảm nhận sự sống, tiếp xúc với hơi thở, bước chân, nụ cười, nắng mai, lá vàng, người thương… Bạn hãy dừng lại suy nghĩ. Bạn ngưng lại lo âu. Bạn chấm dứt cái tâm bất an, lăng xăng, vọng động, lo sợ về bệnh tật… Nhờ thế, tâm bạn trở nên nhạy cảm, sáng suốt. Bạn mở tâm hồn ra để hòa quyện với năng lượng bình an, tươi mát và linh động của sự sống. Bạn sẽ cảm nhận rõ về sự có mặt của bạn và những gì đang đang xảy ra trong từng giây phút. Bạn sẽ được nuôi dưỡng và trị liệu những bệnh tật, khổ đau trong cơ thể và tâm hồn.

Công dụng của thiền định ra sao trong việc trị liệu bệnh tật, thưa thầy?

Theo tôi, thiền định là phương pháp trị liệu tuyệt vời nhất. Thiền định là sức mạnh tâm linh giúp bạn lọc tâm ý tiêu cực như phiền não, sợ hãi, lo lắng, đam mê, sầu muộn… Thiền định thắp sáng ý thức, tập trung tâm ý, dự trữ năng lượng giúp cơ thể lực phục hồi sức khỏe. Thiền định là nếp sống chánh niệm trong đời sống hàng ngày, tức là đi biết đi, ngồi biết ngồi, đau biết đau, buồn biết buồn… Thiền định có thể thực hiện trong mọi sinh hoạt của đời sống nhưng quan trọng nhất vẫn là ngồi thiền. Ngồi thiền là đưa tâm rong ruổi trở về hợp nhất với thân thể ở trong trạng thái tĩnh lặng, do thế bạn trở thành sự sống, thâm nhập sự sống, cảm được chất liệu nuôi dưỡng từ sự sống. Ngồi thiền đúng cách giúp tâm sáng suốt nên bạn thấy biết rõ mọi hoạt động trong tâm ý. Bạn không xua đuổi mà không bám víu vào tâm ý nào dù đó là an lạc hay hạnh phúc, buồn tủi hay khổ đau. Bạn giữ tâm ý thoáng như hư không, sáng như buổi bình minh, yên như hồ nước tĩnh lặng. Càng yên càng nhẹ, càng sáng càng thông, càng vô tư càng thoải mái, đó là phép mầu trị liệu cho tất cả bệnh tật.

Hiện nay, rất nhiều người đã tìm đến phép ngồi thiền như một cách hữu hiệu để giảm stress, tăng cường sức khỏe. Theo thầy, làm thế nào để ngồi thiền đạt hiệu quả cao?

Có lẽ bởi những người này chưa nắm rõ tư thế và nghệ thuật của phép ngồi thiền. Ngồi thiền là ngồi chơi. Ngồi chơi là ngồi thở. Nếu ngồi mà bạn không theo dõi hơi thở thì tâm ý bạn sẽ lén lút ra đi, vì vậy “hơi thở là dây neo” giữ chiếc thuyền tâm ý ở lại với thân. Ngồi chơi cho vui, tức là ngồi không gồng mình, không cố gắng, không gò bó, không căng thẳng, không mong cầu, do đó bạn sẽ ngồi được lâu mà không bị nghẹt thở, đau nhức, mỏi mệt, hay bị buồn ngủ. Phong cách ngồi chơi làm cho buổi ngồi thiền trở nên thoải mái, nhẹ nhàng và an lạc.

Thế ngồi vững nhất là ngồi kết già, hai bàn chân chéo vào nhau, chân phải đặt lên trên bắp vế trái và chân trái trên bắp vế phải, gọi là thế ngồi hoa sen. Bạn ngồi xếp bằng hai chân trên một cái gối cao vừa đủ để giữ vững toàn thân. Nếu ngồi kết già quá khó thì bạn có thể ngồi bán già, chỉ chân này chéo vào chân kia hay ngược lại. Nếu ngồi bán già vẫn còn khó thì bạn có thể ngồi khép hai chân đặt về phía trước hoặc muốn ngồi như thế nào cũng được, miễn là cảm thấy thoải mái. Bạn cũng có thể ngồi trên ghế, hai bàn chân đặt trên sàn nhà và giữ lưng thẳng, buông thư mà không gồng cứng ngắt. Ngồi sao mà phần trên từ bụng trở lên của cơ thể hoàn toàn thư giãn, thả lỏng, thoải mái. Bạn có cảm giác cơ thể nhẹ như một sợi tơ.

Nếu ngồi mà tư thế nặng nề, mệt nhọc, khó thở thì bạn phải điều chỉnh lại tư thế. Có thể sống lưng cong quá bụng bị ép, cơ thể gồng gượng cho nên máu huyết, tim mạch, hệ hô hấp không lưu thông. Hai bên sống lưng là hai luồng năng lượng, có những dây thần kinh và nhiều huyệt mạch điều khiển tất cả hoạt động trong cơ thể. Bạn phải trả xương sống trở về trạng thái cong tự nhiên của nó, hãy để xương sống thả lỏng như lúc bạn đi đứng thì thần kinh, máu huyết, mạch huyệt mới đả thông. Lúc ấy năng lượng trong cơ thể mới lưu chuyển giúp cho tâm thức thông suốt và mạnh khỏe. Ngồi thiền là để có an lạc và hạnh phúc. Nếu một phần nào của thân thể bị đau nhức, tức là thân thể bạn muốn báo động điều gì đó. Bạn phải biết lắng nghe nó, không nên bắt cơ thể, chịu đựng quá sức, vì làm thế có thể bộ phận ấy sẽ bị bị tổn thương.

Nếu chân bạn bị tê đau trong khi ngồi, bạn có thể tự động sửa lại thế ngồi cho thoải mái hoặc đổi chân dưới lên trên. Bạn vừa làm một cách nhẹ nhàng chậm rãi, vừa theo dõi hơi thở và từng cử động của thân thể thì tâm bạn vẫn an trú trong định. Nếu chân vẫn không hết đau làm bạn chịu hết nổi thì bạn có thể đứng dậy, đi thiền hành từng bước chậm rãi, đến lúc bạn thấy có thể ngồi xuống, miễn sao bạn đừng làm động niệm đến các bạn khác. Điều này không đến nỗi gây trở ngại gì cho thiền tập mà ngược lại giúp bạn thực hành ngồi thiền có hiệu quả hơn. Tuy nhiên, bạn được khích lệ ngồi yên cho đến lúc hết giờ thiền tập.

Cứ như sự chỉ dẫn của thầy thì ngồi thiền đâu có khó khăn. Vậy mà bản thân tôi cũng đã được hết thầy này, cô nọ chỉ dẫn mà nhiều khi, tâm vẫn bị vọng động, thâm chí có những khi tôi còn bị trầm cảm.

Đôi khi bạn ngồi thiền là để chạy trốn cuộc đời, chạy trốn chính mình, giống như con thỏ chui vào hang của nó. Làm như vậy, bạn có thể tạm yên ổn trong một thời gian ngắn, nhưng khi ló đầu ra khỏi hang, bạn vẫn phải đối diện với những vấn đề thường nhật của bạn. Giống như khi bạn tu hành ép xác, bạn mệt nhoài và có ảo tưởng là bạn chẳng còn vấn đề gì nữa.

Nhưng khi cơ thể bạn phục hồi sinh khí thì những vấn đề kia kéo về theo. Bạn không cần tu gấp, chỉ cần tu cho thảnh thơi, đều đặn hạnh phúc. Tu là một chuyến đi. Chuyến đi không có đích. Chuyến đi vô cùng tận. Chuyến đi không có đích. Bạn hãy biết đi chậm rãi trong thanh thản. Mỗi ngày bạn nhớ quán chiếu nhìn sâu vào lòng mọi sự việc đang xảy ra. Thực tập như thế bạn mới có thể tiếp xúc sâu sắc với cuộc sống muôn hình vạn trạng và biến vô thường.

Hãy nhớ bí mật vủa ngồi thiền là ngồi chơi, ngồi thở, vì vậy bạn tập ngồi thiền khắp mọi nơi. Khi ngồi trong văn phòng hay trong xe hơi bạn hãy nhớ ngồi thở. Ngay cả khi đi mua sắm tại một siêu thị đông người đang đứng chờ xếp hàng dài trước nhà băng, ga tàu lửa, trạm xe buýt, nếu bạn cảm thấy mệt mỏi, bực dọc, bất an thì bạn có thể tập thở và mỉm cười để đừng bị chìm trong hoàn cảnh đó. Bạn hãy giữ thăng bằng cho thân tâm. Muốn có khả năng đối diện với bao phiền toán của cuộc đời, bạn cần trở về với bạn bằng hơi thở ý thức. Ở đâu, trong tư thế nào, đi, đứng, nằm, ngồi, bạn cũng nhớ tập thở. Tu là thở, tu là chơi, tu như chơi.

Ngồi thiền, bạn không suy nghĩ, không tính toán, không tạo tác gì hết mà chỉ thở, mở cửa tâm thức cho các hạt giống lưu chuyển. Bao nhiêu tâm ý đều được bạn nhận diện, bao nhiêu tình cảm đều cho tuôn chảy thông thương. Tâm thức bạn có nhiều dòng sông. Ngồi thiền như ngồi chơi bên bờ sông, bạn thấy rõ những gì trang trôi trên dòng sông ấy, như cái thùng, cành cây, con thiên nga, cánh bèo… Ngồi thiền cũng thế! Bạn ngồi bên dòng sông tâm linh để nhìn dòng sông tâm ý cho rõ. Bờ sông tâm linh ấy là ánh sáng chánh niệm, thiền định được dựng lên từ hơi thở ý thức bước chân tĩnh lặng, câu niệm Bụt, câu trì chú.

Nhưng theo tôi được biết, pháp môn thiền định của làng Mai đâu chỉ có thiền ngồi. Các thầy còn có thiền hành, thiền làm việc, thiền buông thư…?

Đúng thế. Song dù sao, thế ngồi vẫn là tư thế vững chãi dễ đi sâu vào thiền định để khai mở suốn nguồn an lạc, thanh tịnh, thảnh thơi làm “thuốc an dưỡng” trị liệu cho thân thể và tâm hồn.

Theo Xahoi