Thị trường trái phiếu Việt Nam trên đà phát triển nhanh, bền vững

Năm 2019 đánh dấu thành công lớn của nền kinh tế Việt Nam. Đóng góp vào thành công chung của nền kinh tế, thị trường trái phiếu Việt Nam tiếp tục phát triển nhanh, đồng bộ, khẳng định vai trò là kênh huy động vốn có hiệu quả của Chính phủ, doanh nghiệp,…

Thị trường trái phiếu phát triển góp phần đóng góp vào thành công chung của nền kinh tế.

Quy mô thị trường trái phiếu đạt hơn 40% GDP

Bộ Tài chính cho biết, quy mô của thị trường trái phiếu (TTTP) đến hết năm 2019 đạt 40,14% GDP gấp gần 5 lần so với năm 2011; khối lượng vốn huy động qua phát hành trái phiếu (TP) đạt 581.089 tỷ đồng, tương đương 9,62% GDP, tăng 25,7% so với năm 2018 và gấp 4,6 lần so với năm 2011; thanh khoản trên thị trường thứ cấp ngày càng được cải thiện; sản phẩm hàng hóa và cơ sở nhà đầu tư (NĐT) ngày càng đa dạng.

Cụ thể, đối với TTTP chính phủ (CP), năm 2019, tổng mức vay để bù đắp bội chi và chi trả nợ gốc của ngân sách trung ương được Quốc hội phê duyệt là 391.471 tỷ đồng, trong đó khối lượng đấu thầu phát hành TPCP để huy động vốn cho ngân sách là 242.000 tỷ đồng. Theo đó, trong năm 2019, tổng khối lượng TPCP phát hành là 239.769 tỷ đồng, tăng 41,2% so với năm 2018, trong đó phát hành theo phương thức đấu thầu là 197.769 tỷ đồng, phát hành theo hình thức riêng lẻ là 42.000 tỷ đồng.

Về quy mô TTTP CP, đến cuối năm 2019, quy mô TTTP CP đạt 26,54% GDP, tăng 6,1% về giá trị tuyệt đối so với năm 2018. Về NĐT, trong năm 2019, Bộ Tài chính tập trung phát hành TPCP có kỳ hạn dài từ 5 năm trở lên, để đáp ứng nhu cầu đầu tư của các tổ chức tài chính phi ngân hàng như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm tiền gửi, doanh nghiệp bảo hiểm. Tính đến cuối năm 2019, các tổ chức tín dụng đang nắm giữ khoảng 43,8% dư nợ TPCP (giảm 3,93% so với cuối năm 2018), các tổ chức tài chính phi ngân hàng nắm giữ khoảng 56,13% dư nợ TPCP. Theo đó, tỷ lệ nắm giữ TPCP của các tổ chức tín dụng tiếp tục giảm, tỷ lệ nắm giữ TPCP của các tổ chức tài chính phi ngân hàng tiếp tục tăng lên.

Đối với TTTP được CP bảo lãnh, trong năm 2019, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tổng hạn mức bảo lãnh phát hành TP của hai ngân hàng chính sách là 17.499 tỷ đồng; trong đó, Ngân hàng Phát triển Việt Nam là 13.797 tỷ đồng, Ngân hàng Chính sách xã hội là 3.702 tỷ đồng. Theo đó, năm 2019, Ngân hàng Phát triển Việt Nam huy động được 13.797 tỷ đồng (bằng 100% kế hoạch phát hành năm 2019), bằng 83,4% khối lượng phát hành năm 2018 (16.545 tỷ đồng). Ngân hàng Chính sách xã hội huy động được 3.702 tỷ đồng (bằng 100% kế hoạch phát hành năm 2019), bằng 38,3% khối lượng phát hành năm 2018 (9.670 tỷ đồng). Quy mô TTTP được CP bảo lãnh đến cuối năm 2019 đạt 146.855 tỷ đồng, tương đương 2,43% GDP thực hiện năm 2019, giảm 6,9% so với thời điểm cuối năm 2018.

Xây dựng Báo cáo thường niên thị trường trái phiếu

Nhằm cung cấp thông tin đầy đủ và hệ thống cho các nhà đầu tư về tình hình hoạt động của thị trường trái phiếu năm 2019, Bộ Tài chính đã xây dựng “Báo cáo thường niên thị trường trái phiếu Việt Nam năm 2019″. Ngày 9/11, tại Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh, Bộ Tài chính tổ chức hội thảo công bố báo cáo này.

Đối với TTTP chính quyền địa phương, năm 2019, tổng mức bội chi ngân sách địa phương được Quốc hội phê duyệt là 12.500 tỷ đồng. Trong năm 2019, có 1 địa phương là thành phố Hải Phòng phát hành TP chính quyền địa phương để huy động vốn cho các nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương. Khối lượng TP phát hành thành công là 969 tỷ đồng, kỳ hạn 5 năm theo phương thức bảo lãnh phát hành, lãi suất phát hành là 4,3%/năm. Về quy mô, quy mô TTTP chính quyền địa phương đến cuối năm 2019 đạt 19.435 tỷ đồng, tương đương 0,32% GDP thực hiện năm 2019.

Đối với TTTP doanh nghiệp (DN), năm 2019, quy mô của TTTP DN có sự tăng trưởng mạnh so với các năm trước, tăng khoảng 31,2% so với năm 2018, đạt khoảng 10,85% GDP năm 2019. Trong đó quy mô TTTP DN riêng lẻ là 10,14% GDP, cho thấy các DN đã ngày càng quan tâm đến kênh phát hành TP để huy động vốn bên cạnh kênh vay vốn tín dụng ngân hàng.

Về khối lượng phát hành, tổng khối lượng TPDN phát hành năm 2019 đạt 332.852 tỷ đồng. Trong đó, phát hành riêng lẻ là chủ yếu, đạt 309.352 tỷ đồng chiếm 92,9% khối lượng phát hành; phát hành ra công chúng khoảng 23.500 tỷ đồng chiếm 7,1% khối lượng phát hành; có 1 DN phát hành ra thị trường quốc tế với khối lượng 300 triệu USD.

Về NĐT, tính đến hết năm 2019, NĐT trong nước nắm giữ khoảng 96,4% khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ, NĐT nước ngoài nắm giữ khoảng 3,6% tổng khối lượng phát hành. NĐT chủ yếu trên thị trường sơ cấp TPDN riêng lẻ là NĐT tổ chức mua 91,6%, NĐT cá nhân mua 8,4% tổng khối lượng TP phát hành.

Tiếp tục hoàn thiện quy định về trái phiếu doanh nghiệp

Ông Nguyễn Hoàng Dương – Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tín dụng, Bộ Tài chính cho biết, Luật Chứng khoán 2019 và Luật Doanh nghiệp năm 2020 sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2021. Theo đó, hiện Bộ Tài chính đang khẩn trương xây dựng các nghị định và thông tư hướng dẫn nhằm tạo ra khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất cho hoạt động phát hành và giao dịch TPDN, để TPDN phát triển an toàn, minh bạch.

Theo đó, đối với TPDN phát hành ra công chúng sẽ gắn với xếp hạng tín nhiệm, các trường hợp xếp hạng tín nhiệm và lộ trình áp dụng xếp hạng tín nhiệm theo hướng dẫn của Chính phủ. Đồng thời, quy trình phát hành TPDN ra công chúng cũng được đổi mới tạo điều kiện cho các DN phát hành TP ra công chúng để huy động vốn.

Đối với TPDN riêng lẻ, chỉ NĐT chứng khoán chuyên nghiệp được tham gia mua và giao dịch loại TP này. Dự thảo nghị định quy định việc tổ chức thị trường giao dịch TPDN riêng lẻ dành cho NĐT chứng khoán chuyên nghiệp tại sở giao dịch chứng khoán (SGDCK) để có đầy đủ thông tin từ khâu phát hành đến khâu giao dịch TP, đồng thời nâng cao thanh khoản của TP.

Bên cạnh đó, dự thảo nghị định quy định về trách nhiệm của tổ chức tư vấn hồ sơ phát hành TP, tổ chức đăng ký, lưu ký TP nhằm thiết lập cơ chế quản lý giám sát đồng bộ trên thị trường TPDN thông qua SGDCK và tại cơ quan quản lý.

Theo kế hoạch, nghị định quy định về phát hành, giao dịch TPDN riêng lẻ và quy định về phát hành TP ra công chúng tại nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán sẽ có hiệu lực thi hành 1/1/2021 cùng với hiệu lực thi hành của Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp. “Trong quá trình xây dựng các nghị định này, Bộ Tài chính đã tổ chức lấy ý kiến thành viên thị trường, các DN phát hành, các định chế trung gian cung cấp dịch vụ trên thị trường chứng khoán, và lấy ý kiến rộng rãi công chúng trên cổng thông tin điện tử của CP, cổng thông tin của Bộ Tài chính để tổng hợp hoàn thiện dự thảo nghị định” – ông Dương cho biết.

Đã phát hành 264,3 nghìn tỷ đồng trái phiếu chính phủ

Năm 2020, tổng nhu cầu vay của ngân sách trung ương được Quốc hội phê duyệt là 450.349 tỷ đồng; trong đó vay để bù đắp bội chi là 217.800 tỷ đồng, vay để trả nợ gốc là 232.549 tỷ đồng. Theo đó, kế hoạch phát hành trái phiếu chính phủ năm 2020 là 260.000 tỷ đồng.

Tính đến ngày 26/10/2020, Bộ Tài chính đã phát hành 264,3 nghìn tỷ đồng trái phiếu chính phủ để chi trả nợ trái phiếu đến hạn và để nhận nợ với Bảo hiểm xã hội Việt Nam theo Nghị quyết của Quốc hội (9.090 tỷ đồng), với kỳ hạn bình quân 13,66 năm, lãi suất bình quân 2,92%/năm (bình quân năm 2019 là 4,51%/năm).