Tham vọng châu Á của NATO

Sự hiện diện của các nhà lãnh đạo 4 quốc gia châu Á – Thái Bình Dương tại hội nghị thượng đỉnh NATO ngày 11 và 12/7 cho thấy bên cạnh Ukraine, NATO còn quan tâm các vấn đề an ninh ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương và đang muốn “vươn vòi” sang châu Á.

Cuộc chiến ở Ukraine đã đưa các thành viên của liên minh quân sự lớn nhất thế giới do Mỹ dẫn dắt xích lại gần nhau hơn bất cứ lúc nào kể từ Chiến tranh Lạnh và hôm 10/7, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã tóm tắt những lo ngại chung của NATO rằng những gì đang xảy ra ở Ukraine hôm nay có thể xảy ra ở châu Á vào ngày mai.

Các lãnh đạo châu Á-Thái Bình Dương tại các cuộc đàm phán của NATO bao gồm Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol, Thủ tướng Australia Anthony Albanese và Thủ tướng New Zealand Chris Hipkins. Cả 4 quốc gia đều bày tỏ quan điểm rằng những gì đã xảy ra ở Ukraine không thể để xảy ra ở Thái Bình Dương.

Mirna Galic, nhà phân tích chính sách cấp cao tại Viện Hòa bình Mỹ, cho biết sự hiện diện của 4 nhà lãnh đạo châu Á-Thái Bình Dương ở Vilnius “là minh chứng cho mối quan tâm của NATO đối với Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và sự tập trung vào những thách thức đặt ra cho liên minh”.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg.

Về điểm đó, Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg có vẻ đồng thuận với Tổng thống Mỹ Joe Biden khi cả hai cam kết tăng cường quan hệ của NATO với châu Á-Thái Bình Dương khi họ gặp nhau tại Nhà Trắng vào tháng trước.

Tuyên bố chung của NATO cũng viết rằng “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rất quan trọng đối với NATO, vì những diễn biến trong khu vực đó có thể ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh châu Âu-Đại Tây Dương. Chúng tôi hoan nghênh sự đóng góp của các đối tác của chúng tôi ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, như: Australia, Nhật Bản, New Zealand và Hàn Quốc đối với an ninh ở châu Âu-Đại Tây Dương, bao gồm cả cam kết của họ trong việc hỗ trợ Ukraine. Chúng tôi sẽ tăng cường hơn nữa đối thoại và hợp tác để giải quyết các thách thức an ninh chung, bao gồm cả phòng thủ mạng, công nghệ và hỗn hợp, được củng cố bởi cam kết chung của chúng tôi nhằm duy trì luật pháp quốc tế và trật tự quốc tế dựa trên luật lệ”.

Có thể có sự thúc đẩy để các nhà lãnh đạo châu Á-Thái Bình Dương tham gia nhiều hơn vào liên minh, nhưng không có sự đồng thuận về vai trò mà NATO nên đảm nhận ở Thái Bình Dương. Trong khi ông Stoltenberg và những người khác muốn thấy NATO mở một văn phòng liên lạc tại Nhật Bản để cho phép liên lạc suôn sẻ hơn với các đối tác châu Á-Thái Bình Dương, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phản đối kế hoạch đó và đã thông báo cho tổng thư ký về sự phản đối của Paris. Lập trường của Pháp được cho là NATO là một liên minh Bắc Mỹ và châu Âu, không phải toàn cầu.

Đài NHK của Nhật Bản đưa tin Pháp có thể phủ quyết hiệu quả bất kỳ kế hoạch văn phòng nào của Tokyo vì việc thành lập nó sẽ cần có sự chấp thuận nhất trí của 31 quốc gia NATO. Ý tưởng không để trọng tâm của NATO trôi ra ngoài Bắc Đại Tây Dương trong tên của nó được hỗ trợ bởi Điều 5 của Hiệp ước NATO, điều khoản phòng thủ chung của nó, trong đó quy định một cuộc tấn công vũ trang vào một thành viên liên minh sẽ được coi là một cuộc tấn công trên tất cả.

Tuy nhiên, bài viết giới hạn rõ ràng phản ứng đối với các cuộc tấn công xảy ra ở châu Âu và Bắc Mỹ. Vì vậy, các hành động quân sự chống lại các lực lượng Mỹ đóng quân tại Nhật Bản hoặc Hàn Quốc hoặc thậm chí là lãnh thổ Guam của Mỹ ở Thái Bình Dương, không thuộc quyền tự vệ tập thể của NATO.

Nhưng, bên ngoài NATO, các thành viên của tổ chức này đã tăng cường khả năng hiện diện quân sự của họ ở châu Á-Thái Bình Dương. Lực lượng Anh đã được đưa đến huấn luyện tại Nhật Bản; một tàu chiến Canada đang hộ tống một tàu khu trục Mỹ khi tàu Mỹ suýt va chạm với một tàu chiến Trung Quốc vào tháng 6 và Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius tuyên bố tại hội nghị thượng đỉnh quốc phòng Đối thoại Shangri-La vào tháng trước rằng Berlin sẽ gửi 2 tàu hải quân đến Thái Bình Dương vào năm tới. Mặc dù phản đối văn phòng liên lạc NATO ở Tokyo, nhưng Pháp cũng là khách quân sự thường xuyên đến châu Á-Thái Bình Dương, với 10 máy bay chiến đấu tham gia tập trận với Mỹ ở các đảo Thái Bình Dương ngay cả khi Hội nghị thượng đỉnh NATO sắp bắt đầu ở Litva.

Trung Quốc là nước phản đối mạnh mẽ các tuyên bố của Tổng thư ký Stoltenberg cũng như Tuyên bố chung của khối NATO tại hội nghị Vilnius. Phái bộ Trung Quốc tại Liên minh châu Âu (EU) ngày 11/7 ra tuyên bố: “Trung Quốc bác bỏ nội dung liên quan đất nước chúng tôi trong tuyên bố chung của NATO tại hội nghị thượng đỉnh ở Vilnius và kiên quyết phản đối NATO dịch chuyển về phía đông, tiến vào khu vực châu Á – Thái Bình Dương”.

Đối với vấn đề Đài Loan, Trung Quốc nói rằng Đài Loan là vấn đề nội bộ và họ không thấy các nước trong khu vực, chứ đừng nói đến các thành viên NATO, can thiệp vào vấn đề này. “Chúng tôi sẽ không cho phép bất kỳ ai hoặc bất kỳ thế lực nào can thiệp vào công việc riêng của Trung Quốc dưới chiêu bài tìm kiếm hòa bình”, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Uông Văn Bân cho biết.