Tesla không phải Apple của ngành ô tô

Bài viết trên Business Insider chỉ ra sự khác biệt trong hướng đi của hai “ông lớn” công nghệ và cho rằng Elon Musk giống hình mẫu của Henry Ford hơn nhà sáng lập Apple.

Tesla đang đi theo hướng hoàn toàn khác Apple

Những năm qua có nhiều ý kiến so sánh Tesla với Apple, Elon Musk với Steve Jobs. Khi cựu CEO Apple từ trần năm 2011, khoảng trống mà ông để lại trong thế giới công nghệ tưởng như không ai có thể lấp đầy. Vào thời điểm đó, hãng xe Tesla chuẩn bị tung ra mẫu Model S đầu tiên, vô tình khiến Elon Musk bị đặt vào vị trí người kế thừa Jobs trong vai trò nhà viễn kiến công nghệ của nước Mỹ.

Tesla là sản phẩm của Thung lũng Sillicon. Cách nay một thế kỷ, bộ ba thống trị ngành công nghiệp ô tô Mỹ là General Motors, Ford và Chrysler, nhưng kể từ khi Tesla bước vào cuộc chơi, những chiếc xe điện của hãng được ví như phiên bản thế kỷ 21 của cuộc cách mạng máy tính cá nhân mà Apple từng dẫn đầu trong thập niên 1980. Dẫu vậy, Musk không mặn mà với ý tưởng là người nối gót Jobs.

Thay vào đó, Henry Ford mới là hình mẫu Elon Musk đang vươn tới.

Henry Ford – cha đẻ ngành ô tô hiện đại là người tiên phong áp dụng sản xuất kiểu dây chuyền lắp ráp để chế tạo dòng xe giá rẻ Model T, cắt giảm thời gian sản xuất xuống còn 90 phút, khiến Model T trở thành chiếc xe thành công nhất thời điểm bấy giờ.

Ford cũng tạo ra mô hình “liên kết dọc” trong sản xuất, đặt nhà máy ở sông Rouge, bang Michigan nhằm tổng hợp nguyên liệu thô và linh kiện lắp ráp ô tô. Có một thời những toa tàu chở đầy quặng sắt sẽ chạy vào một đầu của cơ sở, và ô tô lắp ráp xong sẽ được xuất ra ở đầu kia.

Elon Musk bị ám ảnh bởi di sản của nhà máy nổi tiếng này, một phần vì ngành kinh doanh xe hơi toàn cầu đã từ bỏ mô hình liên kết dọc trong những năm 1980. Toyota phát triển một hệ thống sản xuất mới nhằm giảm lượng hàng tồn kho, cho phép các nhà sản xuất ô tô tăng giảm sản xuất tùy thuộc nhu cầu của người tiêu dùng. Kết hợp với chuỗi cung ứng toàn cầu phát triển rộng khắp, một quy trình sản xuất mới đã thay thế mô hình liên kết dọc trước đó.

Nhưng Elon Musk lại muốn Tesla đẩy mạnh sản xuất lặp lại, tự động hóa, vì thế Musk cần phải kiểm soát từng thứ được đưa vào mỗi chiếc xe Tesla, từ pin, ghế ngồi, phần mềm, kính chắn gió cho đến cảm biến tự lái và các thành phần khung gầm.

Cách tiếp cận này cho thấy Tesla đang làm ngược lại những gì Apple đã làm. Apple đầu tư vào trải nghiệm người dùng, thiết lập cái gọi là hệ sinh thái iOS, nhưng về bản chất Apple là một công ty thiết kế phần mềm và tiếp thị, chỉ nắm giữ tài sản trí tuệ và tỷ suất lợi nhuận đáng kinh ngạc chứ không chuyên về sản xuất. Hàng triệu chiếc iPhone được lắp rắp nhờ các nhà máy đối tác ở châu Á, đó là minh chứng cho tài năng quản lý chuỗi cung ứng của CEO Tim Cook, cũng là con đường mà Apple đang đi theo thời hậu Steve Jobs.

Còn Tesla lại có xu hướng sản xuất tất cả mọi thứ dùng trong xe hơi của mình. Musk thường xuyên phàn nàn tiến độ của công ty bị chậm lại do nhà cung cấp, nhưng ông vẫn bướng bỉnh tuân theo kế hoạch của riêng mình đến mức công khai chỉ trích hệ thống sản xuất Toyota. Ông cho rằng Tesla có thể làm tốt hơn nữa với nhà máy đầy robot làm việc thay cho con người. Ông mơ về những chiếc ô tô được sản xuất nhanh như Coca Cola đóng chai trượt trên dây chuyền lắp ráp tự động. Tesla đang chế tạo các tế bào pin lithium – ion nhằm hướng tới sự cách tân này. Thế nhưng Tesla cũng từng “vỡ mộng” vì thất bại trong việc tự động hóa dây chuyền lắp ráp cho mẫu sedan Model 3 hồi năm 2017, cuối cùng phải dùng đến dây chuyền sản xuất tạm thời như thời Henry Ford dưới một chiếc lều trong bãi đậu xe.

Các đối thủ của Tesla vẫn muốn bắt chước mô hình của Apple để sản xuất một chiếc xe thành công như iPhone trong lĩnh vực điện thoại. Doanh nhân Henrik Fisker đã nhấn mạnh rằng công ty Fisker Inc. của ông đang theo đuổi cách tiếp cận “asset – light” (mô hình công ty sở hữu ít tài sản cố định), hợp tác với Magna International của Canada để chế tạo chiếc xe hơi Ocean SUV vào năm 2022. Bên cạnh đó, Fisker Inc. còn hợp tác với nhà sản xuất iPhone Foxconn cho một dự án có tên là “Project PEAR” năm 2023. Ngành công nghiệp ô tô truyền thống đang thay đổi. General Motors đầu tư 27 tỉ USD tung ra 30 chiếc xe điện vào năm 2025. Cả hai công ty đều chuyển đổi các nhà máy hiện có sang sản xuất xe điện, hợp tác với nhà cung cấp pin LG Chem để xây dựng nhà máy mới ở Ohio. Như vậy General Motors đang hướng tới mục tiêu là asset – medium, Fisker theo hướng asset – light, Tesla chọn asset – heavy (mô hình công ty sở hữu nhiều tài sản cố định để tạo lợi nhuận).

Mỗi hệ thống đều có hướng đi hợp lý để giành chiến thắng. General Motors hiểu việc mình làm. Tesla có thể cắt giảm lượng thời gian vận hành các nhà máy sản xuất ô tô. Fisker có thể nhanh chóng thiết lập một thương hiệu vận tải mới, hoàn thành trong hai năm những gì Tesla cần hai thập kỷ mới đạt được. Bản thân Apple cũng đang gia nhập thị trường ô tô, tìm cách làm theo mô hình của riêng mình với dự án xe điện Project Titan. Nhưng có một điều chắc chắn: Tesla hoàn toàn không phải Apple trong ngành ô tô. Đã đến lúc rút lại phép so sánh đó, một lần và mãi mãi.