Tại sao cuộc tấn công của Iran khó có thể dẫn đến xung đột toàn diện với Israel?
Hành động của Iran trước, trong và sau cuộc tấn công cho thấy nước này có thể hài lòng với phản ứng của họ và dường như muốn tránh leo thang thêm, trừ khi cần thiết.
Tổng thống Mỹ Joe Biden (giữa) chủ trì cuộc họp với Hội đồng An ninh quốc gia sau vụ tấn công quy mô lớn của Iran vào Israel, tại Washington DC., ngày 13/4/2024. Ảnh: AFP/TTXVN
Iran đã phóng hơn 300 máy bay không người lái và tên lửa vào Israel cuối tuần qua. Cuộc tấn công được thực hiện để đáp trả cuộc tấn công vào tòa nhà lãnh sự quán Iran ở Syria hồi đầu tháng này, đ.ánh dấu lần đầu tiên Tehran tấn công trực tiếp Israel.
Tuy nhiên, theo nhận định của Raghida Dergham, người sáng lập và Chủ tịch điều hành của Viện Beirut, trên tờ The National (UAE) ngày 15/4, cuộc tấn công của Iran khó có thể dẫn đến xung đột toàn diện với Israel. Trên thực tế, việc giảm leo thang dường như đã được chuẩn bị trước. Phái đoàn Iran tại Liên hợp quốc tuyên bố rằng cuộc trả đũa “được coi là đã kết thúc” nếu Israel không đáp trả. Jordan, Iraq và thậm chí cả Israel ngày 15/4 đều đã mở lại không phận của mình, trong khi Iran đã mở lại các sân bay của họ.
Điều này không có gì đáng ngạc nhiên vì Iran và Israel trong lịch sử luôn duy trì thái độ “hòa hoãn” một cách tinh tế. Mặc dù sự leo thang gần đây được một số người nhìn nhận trong bối cảnh cuộc chiến ở Gaza đang diễn ra, nhưng sự bất đồng cơ bản giữa Iran và Israel không xoay quanh tương lai của Palestine. Thay vào đó, tranh cãi giữa hai bên tập trung vào việc sở hữu vũ khí hạt nhân.
Bên cạnh đó, bất chấp năng lực quân sự ngày càng tăng, Iran khó có thể thắng trong cuộc chiến chống lại sức mạnh tổng hợp giữa Mỹ và Israel. Iran hiểu rằng Mỹ sẽ không đứng ngoài trong trường hợp xảy ra chiến tranh trực tiếp với Israel. Thật vậy, lực lượng Mỹ đóng quân trong khu vực cho biết họ đã b.ắn hạ một số máy bay không người lái của Iran nhắm vào Israel vào cuối tuần qua.
Một lý do khác để Iran không tìm cách leo thang hơn nữa với Israel, ngoài cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa, là họ không muốn mạo hiểm trong mối quan hệ đang diễn ra với chính quyền Mỹ dưới thời Tổng thống Joe Biden. Các cuộc đàm phán “sau hậu trường” vẫn đang được tiến hành, với mục đích khôi phục Thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và dỡ bỏ các lệnh trừng phạt kinh tế đối với Iran.
Ngoài ra, có một số lý do khiến Iran thận trọng. Tehran có lẽ muốn tránh thực hiện bất kỳ hành động nào có thể chuyển quan điểm hiện tại của chính quyền Biden đối với Israel từ “giận dữ” sang “đồng cảm”. Cuối cùng, các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas vẫn chưa hoàn toàn chấm dứt và vẫn có thể thành công.
Về phần mình, Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel (INSS) nhận định, việc tên lửa của Iran nhắm mục tiêu vào các căn cứ quân sự ở xa, cùng với sự thông báo rõ ràng cho cuộc tấn công này, cho thấy Iran đã cố gắng giảm thiểu khả năng xảy ra cuộc tấn công dẫn đến xung đột khu vực. Cần nhấn mạnh rằng Iran cảnh giác với sự hiện diện của Mỹ ở Trung Đông và khả năng xảy ra đối đầu với Mỹ. Do đó, hành động của Iran trước và trong cuộc tấn công cho thấy nước này có thể hài lòng với phản ứng của họ và có thể tránh leo thang thêm, trừ khi cần thiết.
Video đang HOT
INSS lưu ý, “quả bóng” hiện đang ở trên sân của Israel và phản ứng đối với cuộc tấn công từ Iran sẽ quyết định liệu Tel Aviv sẽ tiến tới một sự leo thang nghiêm trọng hay sẽ kết thúc chu kỳ hiện tại. Israel có thể hài lòng với tỷ lệ đ.ánh chặn máy bay không người lái và tên lửa chưa từng có, sự hợp tác đặc biệt với Mỹ và Anh, trên hết là bị thiệt hại thực tế tối thiểu.
Israel có thể chỉ đáp trả một cách hạn chế, đặc biệt khi Mỹ không ủng hộ một cuộc đáp trả của Israel. Tuy nhiên, đây là một sự kiện chưa từng có và có thể dẫn đến một phản ứng gay gắt nhằm ngăn chặn những sự kiện như vậy trong tương lai, vạch ra ranh giới đỏ cho Iran để nước này không lặp lại động thái tương tự. Mặc dù vậy, bất kỳ cuộc tấn công nào vào Iran đều làm tăng đáng kể khả năng xảy ra xung đột khu vực, vượt ra ngoài toan tính của Israel và Iran. Vì vậy, Israel có thể sẽ phối hợp mọi phản ứng với Mỹ.
Với các cường quốc trên thế giới, cả Nga và Trung Quốc đều gửi tín hiệu rằng có rất ít lý do biện minh cho một cuộc xung đột trực tiếp. Cả hai cường quốc đều không muốn một cuộc chiến tranh toàn cầu nổ ra, mỗi cường quốc đều có ưu tiên lợi ích kinh tế và chiến lược của mình ở Trung Đông.
Trong khi đó, chính quyền Mỹ cũng đang nỗ lực tối đa để kiềm chế xung đột lan rộng. Mỹ muốn truyền đạt cho Iran rằng họ không được thông báo trước về cuộc tấn công của Israel vào tòa nhà lãnh sự Iran ở Damascus và rằng Washington vẫn cam kết thực hiện các cuộc đàm phán bí mật với Tehran.
Ngoài ra, chính quyền Mỹ cũng nhắc lại cam kết bảo vệ đồng minh Israel của mình trong trường hợp xảy ra chiến tranh trực tiếp với Iran, nhưng tiếp tục cảnh báo Israel về hậu quả của bất kỳ hành vi mạo hiểm nào, đặc biệt liên quan đến chiến dịch Rafah đã được lên kế hoạch của nước này.
Rõ ràng, chính quyền Biden vẫn duy trì niềm tin vào ngoại giao, ưu tiên đối thoại hơn là đối đầu. Trong bối cảnh đó, hy vọng rằng cả Iran và Israel kiềm chế để ngăn chặn leo thang hơn nữa.
Tiết lộ cách Mỹ và các nước Arab giúp Israel đẩy lùi cuộc tấn công của Iran
Tên lửa và máy bay không người lái của Iran đã bị theo dõi ngay từ khi chúng được phóng bởi các radar cảnh báo sớm ở các quốc gia vùng Vịnh có liên kết với trung tâm tác chiến của Mỹ ở Qatar.
Mỹ đã tái triển khai các tài sản quân sự ở Trung Đông trước cuộc tấn công tiềm tàng của Iran nhằm vào Israel. Ảnh: AFP/TTXVN
Khi hàng trăm máy bay không người lái (UAV) và tên lửa của Iran bay trên khắp bầu trời Trung Đông nhằm vào Israel cuối tuần qua, một tuyến phòng thủ gồm radar, máy bay chiến đấu, tàu chiến, các khẩu đội phòng không từ Israel, Mỹ cùng các nước khác đã được kích hoạt để ứng phó, theo tờ Wall Street Journal ngày 15/4.
Việc kích hoạt hệ thống phòng thủ tập thể trên là kết quả của mục tiêu kéo dài hàng thập kỷ nhưng đầy khó khăn của Mỹ nhằm củng cố mối quan hệ quân sự chặt chẽ hơn giữa Israel và các đối thủ Arab lâu năm của họ, trong nỗ lực chống lại mối đe dọa chung ngày càng tăng.
Trên thực tế, nỗ lực do Mỹ dẫn đầu nhằm bảo vệ Israel trong những ngày và giờ trước cuộc tấn công của Iran đã phải vượt qua nhiều trở ngại, bao gồm cả những lo lắng của các nước vùng Vịnh khi bị coi là hỗ trợ Israel vào thời điểm các mối quan hệ đang căng thẳng nghiêm trọng do cuộc chiến ở Gaza.
Lực lượng Israel và Mỹ đã đ.ánh chặn hầu hết máy bay không người lái và tên lửa của Iran. Nhưng họ có thể làm như vậy một phần vì các nước Arab đã bí mật chuyển thông tin tình báo về kế hoạch tấn công của Tehran, mở không phận cho máy bay chiến đấu, chia sẻ thông tin theo dõi radar hoặc, trong một số trường hợp, cung cấp lực lượng của chính họ để hỗ trợ.
Các quan chức Mỹ cho biết, hoạt động này là "đỉnh cao" của nhiều năm nỗ lực từ Mỹ nhằm phá bỏ các rào cản chính trị và kỹ thuật vốn cản trở hợp tác quân sự giữa Israel và các chính phủ Arab dòng Sunni. Thay vì một "liên minh NATO phiên bản Trung Đông", Mỹ đã tập trung vào hợp tác phòng không toàn khu vực không mang nhiều tính chính thức hơn để ngăn chặn kho vũ khí máy bay không người lái và tên lửa ngày càng tăng của Tehran - những vũ khí đã tấn công Israel cuối tuần qua.
Những nỗ lực nhằm xây dựng một hệ thống phòng không tích hợp cho khu vực đã có từ nhiều thập kỷ trước. Sau nhiều năm khởi đầu sai lầm và đạt được ít tiến bộ, sáng kiến này đã đạt được động lực sau Hiệp định Abraham năm 2020 do chính quyền Mỹ thời Tổng thống Donald Trump làm trung gian, thiết lập mối quan hệ chính thức giữa Israel với Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất và Bahrain.
Hai năm sau đó, Lầu Năm Góc chuyển Israel từ Bộ Tư lệnh châu Âu sang Bộ Tư lệnh Trung ương (CENTCOM - phụ trách khu vực Trung Đông), một động thái cho phép hợp tác quân sự lớn hơn với các chính phủ Arab dưới sự bảo trợ của Mỹ.
Dana Stroul, người cho đến tháng 12 năm ngoái vẫn là quan chức dân sự cấp cao nhất tại Lầu Năm Góc chịu trách nhiệm về Trung Đông, cho biết: "Việc Israel chuyển sang CENTCOM là một thay đổi lớn", giúp việc chia sẻ thông tin tình báo và đưa ra cảnh báo sớm giữa các quốc gia trở nên dễ dàng hơn.
Vào tháng 3/2022, Tướng Thủy quân lục chiến Frank McKenzie, khi đó là chỉ huy hàng đầu của Mỹ trong khu vực, đã triệu tập một cuộc họp bí mật với các quan chức quân sự hàng đầu từ Israel và các nước Arab để tìm hiểu cách họ có thể phối hợp chống lại khả năng tên lửa và máy bay không người lái ngày càng tăng của Iran. Cuộc đàm phán được tổ chức tại Sharm El Sheikh, Ai Cập, đ.ánh dấu lần đầu tiên một loạt sĩ quan cấp cao của Israel và các nước Arab gặp nhau dưới sự bảo trợ của quân đội Mỹ để thảo luận về việc ứng phó với Iran.
Một quan chức cấp cao của Israel cho biết: "Hiệp định Abraham đã khiến Trung Đông khác biệt bởi vì chúng tôi có thể làm những việc không chỉ công khai mà cả bí mật. Việc gia nhập CENTCOM thậm chí còn cho phép hợp tác kỹ thuật nhiều hơn với các chính phủ Arab. Đó là cách đã tạo ra liên minh này".
Bilal Saab, cựu quan chức Lầu Năm Góc từng làm việc về hợp tác an ninh ở Trung Đông, cho rằng còn quá sớm để nói về hội nhập an ninh trong khu vực. Tuy nhiên, các quan chức Israel và Mỹ cho biết, sự hợp tác giữa Tel Aviv và các chính phủ Arab về phòng không với Mỹ làm trung gian đã trở nên thường xuyên hơn, ngay cả với Saudi Arabia, quốc gia vẫn chưa thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel.
Liên minh phòng không "non trẻ" này chưa bao giờ được thử nghiệm trên chiến trường cho đến ngày 1/4, khi một cuộc tấn công tên lửa nhằm vào tòa nhà lãnh sự của Iran ở Damascus, Syria. Theo các quan chức Saudi Arabia và Ai Cập, sau khi Tehran tuyên bố sẽ đáp trả, các quan chức cấp cao của Mỹ bắt đầu thúc ép các chính phủ Arab chia sẻ thông tin tình báo về kế hoạch tấn công Israel của Iran và hỗ trợ đ.ánh chặn máy bay không người lái và tên lửa phóng từ Iran và các nước khác tới Israel.
Tên lửa Iran tấn công Israel. Ảnh: IRNA/TTXVN
Hệ thống phòng không nhiều lớp của Israel đã cho thấy khả năng bảo vệ nước này trước các đợt tấn công riêng lẻ hoặc nhỏ của máy bay không người lái và tên lửa đạn đạo. Tuy nhiên, các quan chức và nhà phân tích cho rằng hệ thống phòng không của Israel có thể bị áp đảo bởi các cuộc tấn công "bầy đàn" hay đồng loạt với nhiều loại máy bay không người lái hoặc một loạt tên lửa khổng lồ.
Phản ứng ban đầu từ một số chính phủ các nước Arab là cảnh giác, lo ngại rằng việc hỗ trợ cho Israel có thể khiến họ trực tiếp tham gia vào cuộc xung đột và có nguy cơ bị Tehran trả đũa. Sau các cuộc đàm phán tiếp theo với Mỹ, UAE và Saudi Arabia đã đồng ý chia sẻ thông tin tình báo một cách riêng lẻ, trong khi Jordan cho biết họ đồng ý cho phép máy bay chiến đấu của Mỹ và các nước khác sử dụng không phận của mình và sử dụng máy bay của riêng mình để hỗ trợ đ.ánh chặn tên lửa và máy bay không người lái của Iran.
Hai ngày trước vụ tấn công, các quan chức Iran đã thông báo cho Saudi Arabia và các nước vùng Vịnh khác về phác thảo và thời gian của kế hoạch tấn công quy mô lớn vào Israel, các quan chức cho biết. Thông tin này đã được chuyển tới Mỹ, đưa ra cảnh báo trước quan trọng cho Washington và Israel.
Theo quan chức cấp cao của Israel, với một cuộc tấn công gần như chắc chắn của Iran, Nhà Trắng đã ra lệnh cho Lầu Năm Góc tái bố trí các tài sản quân sự như máy bay và hệ thống phòng thủ tên lửa tới khu vực, đồng thời dẫn đầu trong việc điều phối các biện pháp phòng thủ giữa Israel và các chính phủ Arab. Quan chức này tiết lộ: "Thách thức lớn là đưa tất cả các quốc gia đó đến xung quanh Israel vào thời điểm Israel bị cô lập trong khu vực. Đó là một vấn đề về ngoại giao".
Yasmine Farouk, thành viên không thường trú tại Quỹ Hòa bình Quốc tế Carnegie, một tổ chức có trụ sở tại Mỹ, cho biết các nước Arab đã đề nghị giúp đỡ ứng phó với các cuộc tấn công của Iran vì họ thấy được lợi ích của việc hợp tác với Mỹ và Israel, miễn là họ vẫn giữ im lặng. Bà nói: "Các quốc gia vùng Vịnh biết rằng họ vẫn không nhận được mức hỗ trợ như Israel nhận được từ Mỹ và xem những gì họ đã làm vào đêm 13/4 như một cách để đạt được điều đó trong tương lai".
Như vậy, tên lửa và máy bay không người lái của Iran đã bị theo dõi ngay từ khi chúng được phóng bởi các radar cảnh báo sớm ở các quốc gia vùng Vịnh có liên kết với trung tâm tác chiến của Mỹ ở Qatar, nơi truyền thông tin tới các máy bay chiến đấu ở Jordan và các quốc gia khác, cũng như tới các tàu chiến trên biển và các khẩu đội phòng thủ tên lửa ở Israel.
Các quan chức cho biết, khi các máy bay không người lái của Iran bay vào tầm b.ắn, chúng b.ị b.ắn hạ, chủ yếu là do máy bay chiến đấu của Israel và Mỹ và một số lượng nhỏ hơn bởi máy bay chiến đấu của Anh, Pháp và Jordan.
Máy bay Mỹ đã b.ắn hạ hơn 70 máy bay không người lái và hai tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường của Mỹ ở phía đông Địa Trung Hải đã đ.ánh chặn tới 6 tên lửa của Iran. Quân đội Israel cho biết trong số hơn 300 máy bay không người lái, tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo được Iran b.ắn về phía Israel, chỉ có một số ít tên lửa rơi xuống Israel, gây thiệt hại nhỏ cho một căn cứ quân sự ở miền nam nước này.
Một quan chức Israel tham gia vào các nỗ lực hợp tác an ninh khu vực thừa nhận, mặc dù trước đây họ thường xuyên chia sẻ thông tin tình báo về các mối đe dọa trong phòng không, nhưng cuộc tấn công của Iran hôm 13/4 "là lần đầu tiên liên minh này hoạt động hết công suất".
Quân đội Israel cam kết đáp trả cuộc tấn công chưa từng có của Iran Trong khi các các đồng minh kêu gọi kiềm chế để tránh leo thang xung đột ở Trung Đông, Tổng Tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Trung tướng Herzi Halevi tuyên bố nước này sẽ đáp trả cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Iran tối 13/4. Tổng Tham mưu trưởng Lực lượng...
