Tác động của cuộc tấn công Rafah với mối quan hệ Israel – Ai Cập
Quan hệ của Ai Cập với Israel đã rơi xuống mức thấp nhất trong 45 năm. Chính phủ Ai Cập đang cân nhắc việc rút đại sứ khỏi Israel và tham gia vụ kiện Tel Aviv của Nam Phi tại Tòa án Công lý Quốc tế.
Pháo tự hành Israel triển khai gần cửa khẩu Kerem Shalom phóng hỏa về phía Dải Gaza, ngày 8/5/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Theo Đài phát thanh Quốc tế Deutsche Welle (Đức) ngày 16/5, cuộc chiến kéo dài của Israel chống Hamas, nhóm vũ trang Palestine cai trị Dải Gaza, đang dẫn đến mối quan hệ ngày càng căng thẳng với Ai Cập. Mối quan hệ giữa hai quốc gia trên đã trở nên tồi tệ hơn kể từ khi quân đội Israel giành quyền kiểm soát khu vực do Hamas kiểm soát ở cửa khẩu biên giới Rafah giữa Gaza và Ai Cập hôm 6/5.
Kể từ đó, Ai Cập đã đóng cửa biên giới và tuyên bố sẽ tiếp tục đóng cửa chừng nào quân đội Israel còn ở gần cửa khẩu phía Gaza. Họ cũng cho biết sẽ không hợp tác với Israel để chuyển viện trợ nhân đạo nữa và sẽ chỉ mở lại cửa khẩu nếu cửa khẩu phía Rafah lại nằm dưới sự kiểm soát của người Palestine.
Trong khi đó, hình ảnh vệ tinh cho thấy hàng nghìn xe tải chở hàng viện trợ nhân đạo đậu gần biên giới phía Ai Cập. Theo Liên hợp quốc, dân số 2,3 triệu người của Gaza đang đứng trước nguy cơ nạn đói sắp xảy ra.
Hôm 16/5, Israel cho biết họ sẽ gửi thêm quân tới Rafah, và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu lập luận rằng việc chiếm được cửa khẩu là “một bước quan trọng hướng tới việc loại bỏ khả năng quản lý và năng lực quân sự của Hamas”.
Ai Cập “tức giận và thất vọng”
Simon Wolfgang Fuchs, Phó Giáo sư tại Đại học Do Thái ở Jerusalem, nói: “Ai Cập lên án mạnh mẽ việc chiếm đóng cửa khẩu biên giới. Phản ứng hiện nay của Ai Cập được thúc đẩy bởi sự tức giận và thất vọng”.
Ông Fuchs giải thích rằng kể từ chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza nhằm đáp trả cuộc tấn công chưa từng có do Hamas phát động vào ngày 7/10 năm ngoái, Ai Cập đã rất hợp tác và tuân thủ tỉ mỉ tất cả các điều kiện của Israel liên quan đến việc kiểm tra các chuyến hàng viện trợ nhân đạo qua biên giới Rafah vào Gaza. Vì vậy, ông Fuchs chỉ ra rằng: Cairo mong được đối xử bình đẳng và tôn trọng.
Tuy nhiên, theo quan chức tình báo Ai Cập, Israel chỉ thông báo cho Cairo vài giờ trước khi nắm quyền kiểm soát cửa khẩu biên giới bằng một thông điệp ngắn gọn.
Mohamed Anwar Sadat, người đã đàm phán dẫn đến hiệp ước hòa bình Ai Cập – Israel năm 1979, nói với tờ Wall Street Journal rằng căng thẳng hiện nay là cuộc khủng hoảng song phương tồi tệ nhất giữa hai nước. Ông Sadat nói rằng “hiện tại cả hai bên đều thiếu niềm tin” và nghi ngờ lẫn nhau.
Video đang HOT
Xe quân sự Israel di chuyển gần khu vực biên giới với Dải Gaza, ngày 13/5/2024. Ảnh: AFP/TTXVN
Nathan Brown, Giáo sư khoa học chính trị và các vấn đề quốc tế tại Đại học George Washington ở Mỹ, cho biết: “Ai Cập chắc chắn coi việc Israel tập trung quân ở biên giới là mối lo ngại an ninh lâu dài tiềm tàng”.
Theo Giáo sư Brown, trong gần nửa thế kỷ, hiệp định giữa Ai Cập và Israel đã hạn chế việc triển khai quân sự của Ai Cập ở Sinai, phía bắc Ai Cập, gần biên giới với Gaza và Israel.
Giờ đây, lần đầu tiên kể từ năm 1979, điều này có thể thay đổi khi có thông tin cho rằng Ai Cập gần đây đã bắt đầu triển khai quân đội và thiết bị tới Sinai.
Các nhà quan sát khác chỉ ra mối quan hệ đã căng thẳng ngay cả trước khi Israel chiếm giữ cửa khẩu biên giới Rafah, vì lo ngại cuộc tấn công của Israel ở Gaza có thể khiến người Palestine phải di tản sang Ai Cập.
Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sissi đã nhiều lần cảnh báo rằng đây sẽ là “ranh giới đỏ” và nước này – nơi phần lớn dân số ủng hộ người Palestine và giải pháp hai nhà nước – sẽ không tiếp nhận người Palestine di tản khỏi Gaza.
Vào tháng 4 vừa qua, khoảng 1,6 triệu người di tản trong Gaza – trong tổng dân số 2,3 triệu người – đã tìm nơi ẩn náu ở Rafah sau khi quân đội Israel kêu gọi dân thường nên rời khỏi các khu vực có giao tranh ở vùng đất này.
Nhưng trong tháng này, trước chiến dịch tấn công toàn diện vào Rafah, quân đội Israel đã ra lệnh cho hàng trăm nghìn người trong thành phố phải rời đi.
Theo Liên hợp quốc, khoảng 600.000 người đã chạy về phía thành phố Khan Younis và xa hơn về phía bắc dọc theo bãi biển nơi các trại lều đã được dựng lên. Ông Netanyahu cho biết chiến dịch này là cần thiết để t.iêu d.iệt các tiểu đoàn Hamas còn lại ở Rafah.
Phó Giáo sư Fuchs cho biết: “Việc sơ tán người dân theo lệnh của Israel đến cái gọi là ‘khu vực nhân đạo’ mới đã làm dịu mối lo ngại của Ai Cập về một cuộc di tản trong thời điểm hiện tại. Nhưng tất nhiên, Ai Cập biết rằng điều này không có nghĩa là mối nguy hiểm đã được ngăn chặn”.
Về phần mình, Giáo sư Brown lưu ý trong những tuần qua, ngày càng rõ ràng rằng Ai Cập đang ưu tiên các lợi ích của chính mình. Ông nói: “Mối lo ngại của Cairo là cuộc chiến giữa Israel và Hamas sẽ gây ra vấn đề cho Ai Cập”. Chính phủ Ai Cập, vốn vẫn duy trì quan hệ với Hamas và Israel, hiện cho biết họ sẽ xem xét lại vai trò hòa giải của mình đối với việc thả các con tin Israel do Hamas bắt giữ và lệnh ngừng b.ắn ở Gaza.
Chính phủ Ai Cập cũng đang dự tính triệu hồi Khaled Azmi, Đại sứ Ai Cập tại Tel Aviv, theo tờ Wall Street Journal. Bên cạnh đó, Ai Cập cho biết họ sẽ tham gia vụ kiện “diệt chủng” của Nam Phi nhằm vào Israel tại Tòa án Công lý Quốc tế ở The Hague. Giáo sư Brown nhấn mạnh: “Việc tham gia vụ kiện thể hiện sự bất bình một cách rất trực tiếp đối với giới lãnh đạo Israel”.
Tuy nhiên, Timothy E. Kaldas, Phó Giám đốc Viện Chính sách Trung Đông Tahrir có trụ sở tại Mỹ không cho rằng Ai Cập sẽ cắt đứt hoàn toàn quan hệ với Israel. Ông nói: “Ai Cập có rất nhiều cách khác để thể hiện sự bất mãn mà không leo thang đến mức bãi bỏ hiệp ước hòa bình với Israel”.
Các nhà quan sát đã chỉ ra rằng điều quan trọng đối với Ai Cập là duy trì thỏa thuận hòa bình với Israel, vì điều này sẽ cho phép thương mại song phương giữa hai nước tiếp tục phát triển. Đặc biệt, Ai Cập phụ thuộc vào nguồn dầu nhập khẩu từ Israel và cũng không muốn mạo hiểm với sự hỗ trợ quân sự rất cần thiết từ Mỹ.
Israel và Hamas đang mắc kẹt trong thế bế tắc nguy hiểm
Tình trạng bế tắc hiện tại giữa Israel và Hamas là do không bên nào tin tưởng bên kia. Đó là một tình huống gây nguy hiểm cho phần còn lại của khu vực.
Binh sĩ Israel tham gia chiến dịch quân sự tại Dải Gaza ngày 25/4/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Bình luận trên trang tin Arab News ngày 4/5, Yossi Mekelberg, Giáo sư về quan hệ quốc tế và là cộng tác viên của Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại tổ chức nghiên cứu các vấn đề quốc tế Chatham House cho rằng, các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas về lệnh ngừng b.ắn, thả con tin và cho phép thêm viện trợ nhân đạo vào Dải Gaza diễn ra chủ yếu ở Cairo (Ai Cập) trước hết là vì các nhà đàm phán Qatar ngày càng thất vọng và "vỡ mộng" với cả hai bên, đến mức quan chức cấp cao của Qatar Majed Al-Ansari nói với một tờ báo Israel rằng Doha đã quyết định đ.ánh giá lại vai trò của mình.
Thứ hai, Ai Cập có lợi ích riêng trong việc làm trung gian cho một thỏa thuận giữa Hamas và Israel, vì điều đó mang đến hy vọng sẽ ngăn chặn một cuộc tấn công trên bộ của Israel vào Rafah mà gần như chắc chắn sẽ dẫn đến hàng nghìn người tị nạn Palestine, và có thể cả nhiều thành viên Hamas, vượt biên giới sang Ai Cập để tìm nơi trú ẩn an toàn.
Theo Giáo sư Mekelberg, trong tất cả các kịch bản có thể xảy ra, đây là điều mà Ai Cập lo ngại nhất, cả về ý nghĩa nhân đạo và mối liên hệ giữa người Hồi giáo ở Gaza và phong trào Anh em Hồi giáo ở Ai Cập.
Khi tóm tắt về các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas, ông Al-Ansari nêu rõ không bên nào cho rằng thỏa thuận được đưa ra là có lợi nhất cho họ và nói: "Mỗi khi chúng tôi tiến gần đến một thỏa thuận thì lại có sự phá hoại, từ cả hai phía".
Điều này cho thấy không bên nào tin tưởng bên kia và do đó dẫn đến việc duy trì tình trạng chưa được giải quyết hiện tại. Đó là một tình huống gây nguy hiểm cho phần còn lại của khu vực.
Rõ ràng, lệnh ngừng b.ắn tạm thời nhằm giải thoát con tin, tăng cường viện trợ nhân đạo vào Dải Gaza và việc thả hàng nghìn tù nhân Palestine khỏi nhà tù của Israel có thể tạo động lực mới cho lệnh ngừng b.ắn lâu dài vốn rất cần thiết. Tuy nhiên, nó cũng sẽ làm tăng áp lực lên các nhà lãnh đạo của cả hai bên.
Ở Israel, các cuộc biểu tình chống chính phủ, vốn suy giảm sau vụ tấn công ngày 7/10 năm ngoái của Hamas, một lần nữa lại có động lực và nhiều người trong số những người biểu tình là gia đình và bạn bè của các con tin. Không phải tất cả những người biểu tình hiện tại đều là người ủng hộ các cuộc biểu tình năm ngoái tập trung vào việc ngăn chặn chính phủ của Thủ tướng Benjamin Netanyahu liên quan đến vấn đề cải cách tư pháp gây tranh cãi.
Đúng hơn, họ đoàn kết với nhau bởi cảm giác thiếu niềm tin mạnh mẽ, trước hết là do chính phủ đã thất bại trong việc bảo vệ đất nước và người dân vào ngày 7/10/2023 và thứ hai là vì chính quyền không thể đưa các con tin về nhà sau hơn 200 ngày.
Rất nhiều người Israel cho rằng trong những tháng gần đây đã có nhiều cơ hội để đạt được thỏa thuận về việc thả con tin nhưng Thủ tướng Netanyahu, vì những lý do riêng, đang sử dụng chiến thuật trì hoãn để kéo dài xung đột nhằm tránh chính phủ bị sụp đổ, từ đó làm chệch hướng những cơ hội đó.
Hơn nữa, một số quan chức cấp cao trong chính phủ của Thủ tướng Netanyahu thậm chí cực đoan hơn khi tin rằng t.iêu d.iệt Hamas là một mục tiêu có thể đạt được và họ đang đe dọa rời khỏi liên minh cầm quyền nếu quân đội Israel không tiến vào Rafah.
Xét theo mọi khía cạnh, một cuộc tấn công như vậy chắc chắn sẽ dẫn đến thương vong thảm khốc hơn nữa đối với người Palestine, chấm dứt khả năng giải thoát thêm bất kỳ con tin nào và dẫn đến việc hàng trăm nghìn người phải tiếp tục di tản.
Ngoài ra, do Rafah nằm gần biên giới nên điều này sẽ gây áp lực lên chính quyền Ai Cập trong việc cho phép dân thường bị mắc kẹt trong giao tranh vào nước này, tạo thêm căng thẳng giữa Israel và quốc gia Arab đầu tiên ký thỏa thuận hòa bình với Tel Aviv.
Đối với Israel, thành tựu chính của việc kết thúc thành công các cuộc đàm phán sẽ là thả các con tin - nhưng có những thành phần quyền lực trong Chính phủ Israel không coi đây là ưu tiên hàng đầu.
Về phía Hamas, mặc dù đề nghị gần đây nhất được Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và Ngoại trưởng Anh David Cameron mô tả là "cực kỳ hào phóng" về việc thả tù nhân Palestine và cho phép nhiều viện trợ nhân đạo hơn vào Dải Gaza, mối quan tâm chính của họ là chấm dứt chiến tranh và điều này không được đáp ứng.
Hiện việc giam giữ các con tin còn lại được coi là "át chủ bài" của Hamas trong các cuộc đàm phán với Israel: Càng thả nhiều con tin thêm, họ càng trở nên dễ bị tổn thương hơn và không có gì đảm bảo rằng một cuộc tấn công của Israel vào Rafah sẽ không diễn ra.
Trên thực tế, tại cuộc họp Nội các trong tuần này, ông Netanyahu đã tuyên bố sẽ tấn công quân sự vào Rafah "dù có hoặc không" một thỏa thuận con tin. Điều này cho thấy Thủ tướng Israel đã nhượng bộ những thành phần cứng rắn nhất trong liên minh của mình. Một bộ trưởng trong Chính phủ Israel đã tuyên bố trong tuần này rằng việc thả vài chục con tin sẽ không biện minh cho việc không "hoàn thành" các mục tiêu của cuộc chiến.
Trong trường hợp chính quyền Israel và nhóm Hamas không có đủ ý chí chính trị để đạt được thỏa thuận, các nhà hòa giải sẽ sử dụng bất kỳ đòn bẩy nào mà họ có để giúp hai bên xích lại gần nhau. Đây cũng là lợi ích tốt nhất của họ. Nếu giao tranh lan tới Rafah, thảm họa gần như không thể tránh khỏi. Điều này sẽ nhanh chóng làm leo thang tình hình mong manh ở Trung Đông, ảnh hưởng xấu đến chính trị và xã hội ở trong nước của các quốc gia trên toàn khu vực và rộng hơn nữa.
Giáo sư Mekelberg kết luận đây cũng là lý do đủ để kêu gọi một mặt trận quốc tế thống nhất làm bất cứ điều gì trong khả năng của mình để ngăn chặn một kịch bản khủng khiếp như vậy và hãy làm điều đó ngay bây giờ.
Mỹ và Israel tiếp tục mâu thuẫn về chiến dịch tấn công Rafah Thủ tướng Israel tuyên bố "không thế lực nào có thể chặn chiến dịch tấn công Rafah", bất chấp cảnh báo từ Mỹ rằng sẽ tạo ra thảm họa nhân đạo. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu (thứ 2, phải) chủ trì phiên họp nội các tại Tel Aviv. Ảnh: AFP/TTXVN Kênh CNN ngày 9/4 dẫn lời Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố...
