Sri Lanka tâm điểm trong cuộc đối đầu Ấn – Trung?

Sự kiện được coi là trọng tâm trong bức tranh địa chính trị toàn cầu trong thế kỷ 21 sẽ là cuộc đối đầu Đông Tây giữa Mỹ và sự trỗi dậy của Trung Quốc, đó gần như đã là điều không còn nghi ngờ gì nữa. Nhưng nếu như một ai đó nghĩ rằng đây sẽ là một bản sao của cuộc chiến tranh lạnh, trong đó thế giới chia làm hai phe đối đầu nhau, thì họ đã nhầm.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) trong cuộc gặp với Thủ tướng Ấn Độ Narenda Modi tại New Dehli. Ảnh: EP

Thế giới hầu như đã quên mất sự trỗi dậy của một cường quốc khác, về tiềm lực không thua kém gì Trung Quốc, đó là Ấn Độ. Và so với cuộc đối đầu mang tính toàn cầu giữa Mỹ và Trung Quốc, thì cuộc đối đầu ở phạm vi châu lục giữa Ấn Độ và Trung Quốc cũng đang hấp dẫn không kém. Và nếu có một quốc gia đang cảm nhận rõ nhất sức nóng từ cuộc đối đầu tầm châu lục này, thì đó phải là Sri Lanka.

Nhắc đến Sri Lanka, thế giới nghĩ ngay tới một quốc đảo xinh đẹp nằm trên Ấn Độ Dương với nền văn hóa mang đậm màu sắc Phật giáo, một quốc gia được xem như biểu tượng cho sự yên bình khi có tới hàng loạt các hội nghị quốc tế đầy tính nhân văn được tổ chức ở đây.

Phật giáo có ảnh hưởng sâu đậm ở quốc gia này đến nỗi, gần như mỗi người dân đều là một Phật tử và hầu như không ai thiếu đi sự bao dung. Thế nhưng, quốc đảo hiền hòa này lại đang là một trong những điểm nóng quan trọng nhất trên thế giới trong thế kỷ 21, khi nó được xem là trọng điểm trong cuộc đối đầu giữa hai cường quốc mới nổi của châu Á, là Ấn Độ và Trung Quốc.

Người Trung Quốc từ lâu đã thèm muốn Sri Lanka hơn bao giờ hết. Nằm ở trung tâm Ấn Độ Dương và giữ vai trò trọng yếu chi phối tuyến đường thương mại trên biển lớn nhất thế giới đi qua eo Malacca, Sri Lanka nhận được sự quan tâm của mọi cường quốc hàng đầu trên thế giới.

Về địa lý và văn hóa, Sri Lanka được xem như nằm trong vùng ảnh hưởng về văn hóa và chính trị của Ấn Độ, nhưng khi một thế lực khác của châu Á là Trung Quốc nổi lên, điều đó đã không còn giữ nguyên như trước. Có quá nhiều lý do để Bắc Kinh nhắm tới Sri Lanka. Đầu tiên là mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương. Myanmar mới chỉ là con đường dẫn người Trung Quốc tới Ấn Độ Dương, còn việc thâu tóm ảnh hưởng ở vùng biển này, Bắc Kinh cần Sri Lanka.

Tạo dựng được ảnh hưởng ở quốc đảo này, Trung Quốc đã nắm miệng túi của tuyến thương mại qua eo Malacca. Nó còn mở ra một cơ hội để hải quân Trung Quốc có một bàn đạp để mở rộng tầm hoạt động ở Ấn Độ Dương – sân nhà của Ấn Độ. Và một lý do quan trọng khác, là Sri Lanka có thể đóng vai trò như một Pakistan thứ hai để kiềm chế Ấn Độ, ngăn không cho New Delhi rảnh tay can thiệp vào những vấn đề của Trung Quốc ở Đông Á.

Trong những năm cuối cầm quyền của vị tổng thống này, Sri Lanka nhận được sự đầu tư mạnh mẽ từ phía Trung Quốc, và bản thân Rajapaksa cũng lấy những thành quả và lợi ích kinh tế khi hợp tác với Trung Quốc làm trọng tâm trong chính sách tranh cử của mình. Nhưng có vẻ như Trung Quốc và cá nhân vị tổng thống này đã tính nhầm. Phe đối lập, đã đưa ra những cáo buộc về những khoản tham nhũng nghiêm trọng của chính quyền Rajapaksa trong các dự án hợp tác với Trung Quốc. Cuộc bầu cử vì thế đã đổi chiều và đem lại chiến thắng cho Sirisena – một người có xu hướng thân Ấn Độ hơn – vào tháng Giêng năm 2015.Chiến lược gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc ở Sri Lanka, vì thế được khởi động và cũng cùng một mô tuýp với việc tạo dựng ảnh hưởng ở các quốc gia khác. Đó là lôi kéo những nhà lãnh đạo cao nhất của Sri Lanka. Cựu Tổng thống Rajapaksa, cầm quyền ở Sri Lanka từ năm 2005, được xem như một nhà lãnh đạo thân Trung Quốc.

Các nhà phân tích cho rằng, không phải ngẫu nhiên khi một nhà lãnh đạo thân Ấn Độ lại giành chiến thắng trước một tổng thống kỳ cựu có xu hướng thân Trung Quốc như Rajapaksa. Đúng là có rất nhiều người Sri Lanka không ưa Ấn Độ, mà theo họ là thường thể hiện quan điểm nước lớn trong mối quan hệ với Sri Lanka. Nhưng số người không ưa Trung Quốc còn tỏ ra lớn hơn.

Những khác biệt về văn hóa, và đặc biệt là ấn tượng xấu rằng Trung Quốc thường dụ dỗ các nhà lãnh đạo bằng cách tạo cơ hội cho họ tham nhũng những khoản tiền khổng lồ trong các dự án hợp tác đôi bên. Thành tựu lớn nhất có sự ảnh hưởng của Trung Quốc của cựu tổng thống Rajapaksa là việc giành được những thắng lợi quân sự quan trọng với lực lượng những con hổ giải phóng Tamil dưới những vũ khí quân sự của Trung Quốc. Nhưng chỉ chừng đó thôi là chưa đủ để lực lượng thân Trung Quốc ở Sri Lanka giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 1.2015, khi mà Ấn Độ bắt đầu tham gia vào cuộc chơi.

So với Trung Quốc, Ấn Độ có nhiều lợi thế hơn hẳn trong việc mở rộng ảnh hưởng ở Sri Lanka. Mối liên hệ về văn hóa và tôn giáo lâu đời trong quá khứ, và nhất là không có những xung đột về lãnh thổ giữa hai bên đã khiến cho New Delhi có nhiều cơ hội để tăng ảnh hưởng ở Sri Lanka.

Những trung tâm hành hương Phật giáo lớn nhất đối với các tín đồ Sri Lanka là nằm ở Ấn Độ, và New Delhi dễ dàng giành được thiện cảm của họ bằng cách nới rộng cửa để các tín đồ này sang Ấn Độ hành hương. Là một quốc đảo nằm ở cực nam của Ấn Độ và được bao quanh bởi các tiểu bang miền nam của nước này, Sri Lanka cũng có mối quan hệ kinh tế thương mại lớn nhất với các đối tác là các tiểu bang phía nam Ấn Độ.

Trong nhiều năm, các thủ tướng của Ấn Độ tập trung vào các vấn đề phát triển kinh tế trong nước hơn là mở rộng ảnh hưởng đối với các láng giềng, nhưng điều này đang thay đổi khi mà Trung Quốc đặt trọng tâm tăng cường ảnh hưởng ở các lân bang của Ấn Độ như Pakistan và Sri Lanka.

Một lý do quan trọng được xem là giúp ông Modi giành được chiếc ghế thủ tướng Ấn Độ vừa qua chính là việc cam kết sẽ mở rộng vị thế của Ấn Độ trên thế giới, trong đó có việc giành lại ảnh hưởng vốn có của Ấn Độ ở các nước láng giềng như Sri Lanka. Với chiến thắng của phe thân Ấn Độ trong cuộc bầu cử tháng 1.2015 tại Sri Lanka, có vẻ như Thủ tướng Modi đã hoàn thành bước đầu trong việc thực hiện lời cam kết của mình là giành lại ảnh hưởng ở đảo quốc này.

Nhưng có vẻ như đó mới chỉ là hiệp một của cuộc đối đầu sẽ rất dai dẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc, trong việc mở rộng ảnh hưởng đối với các quốc gia thuộc vùng đệm giữa hai cường quốc châu Á này.

Nhàn Đàm (theo The Diplomat)

Theo Một Thế giới