‘Shipper’ công nghệ – công việc vất vả, cạnh tranh

Sự bùng nổ về nhu cầu giao hàng giúp các shipper tăng thu nhập nhưng cũng khiến họ làm việc quá sức và nhiều nguy cơ mất an toàn giao thông.

Li Xaoliang, một người đàn ông 31 tuổi gầy gò, rám nắng, 10 năm qua đã lái xe đạp điện khắp các ngõ ngách ở Thượng Hải để giao hàng cho các công ty. Anh trở thành một tài xế giao hàng giàu kinh nghiệm trong ngành “shipper” non trẻ nhưng số lượng lao động cực lớn. “Shipper” trở thành đặc trưng ở các thành phố Trung Quốc, thậm chí Li và các đồng nghiệp của anh được gọi bằng cái tên thân mật: Kuaidi xiaoge (chuyển phát nhanh tiểu ca).

Xuất thân từ một ngôi làng nhỏ thuộc tỉnh An Huy, cách Thượng Hải khoảng 280 km, Li coi việc giao hàng là cách giúp anh thoát khỏi vùng quê nghèo khó. Anh là một trong số hàng triệu người lao động nhập cư đang đóng góp cho quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng của Trung Quốc.

“Shipper” có mặt ở khắp Trung Quốc khi các công ty thương mại điện tử và giao đồ ăn phát triển mạnh. Đó là một công việc vất vả và cạnh tranh. Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 12/2020, Li tỏ rõ sự mệt mỏi, mặc dù anh bắt đầu một ngày làm việc không quá sớm, lúc 7h30 sáng. “Một ngày điển hình kéo dài đến 9 giờ tối,” anh nói.

Áp lực với cánh tài xế giao hàng rất lớn, đặc biệt trước nhu cầu mua hàng online tăng đột biến trong đại dịch. Dù thu nhập tăng, giờ làm việc của họ cũng vậy. Ngoài ra, nhiều người còn phàn nàn rằng họ kiếm được ít hơn với mỗi chuyến giao hàng.

Một nhân viên giao đồ ăn của công ty Meituan trên đường phố Thượng Hải. Ảnh: Reuters .

Aidan Chau của China Labour Bulletin, một tổ chức phi chính phủ ở Hong Kong, cho biết: “Khối lượng công việc của mỗi nhân viên giao hàng đang tăng lên, trong khi lương lại giảm. Năm 2020, lĩnh vực chuyển phát nhanh đã giao được 83,36 tỷ bưu kiện, tăng 31% so với cùng kỳ năm ngoái”.

Một tài xế giao hàng đã nghỉ việc chia sẻ: “Trong những giờ đặt đồ ăn cao điểm, chúng tôi phải điều khiển xe bằng một tay, tay còn lại cầm điện thoại để nhận đơn hàng. Việc va chạm với các phương tiện khác diễn ra khá thường xuyên, khiến tôi cảm thấy mình đang đặt cược mạng sống”.

Những trường hợp nhân viên giao hàng làm việc tới mức kiệt sức khiến người làm công việc này lo ngại vì không có quan hệ pháp lý ràng buộc giữa “shipper” với các hãng thương mại điện tử. Thông thường, hợp đồng giao hàng đều được ký với các đối tác nhượng quyền bên thứ ba, nên tài xế không có mối quan hệ nào với các công ty giàu có được hưởng lợi từ sức lao động của họ.

Ngày 21/12, một nhân viên giao đồ ăn tên Han của Ele.me đột ngột qua đời khi đang giao đơn hàng thứ 34 trong ngày. Công ty sau đó hỗ trợ cho gia đình nạn nhân 2.000 nhân dân tệ (308 USD), bởi cô không phải là nhân viên làm việc trực tiếp cho hãng. Sự việc gây ra làn sóng phẫn nộ trên mạng xã hội khiến Ele.me – thuộc sở hữu hoàn toàn của tập đoàn Alibaba – phải gửi lời xin lỗi tới gia đình Han, tăng khoản bồi thường lên 600.000 nhân dân tệ (93.000 USD).

Đầu tháng này, một đoạn video ghi lại vụ tự thiêu của một tài xế Ele.me ở tỉnh Giang Tô lan truyền chóng mặt trên các mạng xã hội ở Trung Quốc. Người này sau đó đã được một người qua đường cứu kịp thời. Tài xế tên là Liu Jin, 40 tuổi, đến từ một vùng nông thôn nghèo ở Vân Nam. Trong video, anh liên tục đề cập tới tranh chấp chưa được giải quyết liên quan tới tiền lương. Ele.me khẳng định công ty cấm đối tác nợ lương người lao động và đang điều tra trường hợp này.

Các cuộc đình công tập thể quy mô lớn hiếm khi xảy ra ở Trung Quốc, nhưng điều đó không ngăn được tài xế bất bình. Họ đăng bài viết về những hành vi bóc lột sức lao động lên mạng xã hội. Tháng 11 năm ngoái, blogger Miaowen đã chia sẻ câu chuyện về một nhân viên giao đồ ăn chỉ được trả 0,80 nhân dân tệ (0,12 USD) cho 17 ngày làm việc. Công ty nơi anh làm việc cho biết việc giảm lương là do 22 lượt khiếu nại mà anh này nhận được từ khách hàng.

Li và đồng nghiệp hầu như không có ngày nghỉ, trừ Tết Nguyên đán. Động lực lớn nhất của họ là thu nhập. Li nhận được 5 nhân dân tệ (0,8 USD) cho mỗi món hàng được giao. Trung bình, một “shipper” có kinh nghiệm như anh có thể giao 120 kiện hàng mỗi ngày, thu nhập tương đương 600 nhân dân tên/ngày (93 USD). “Chúng tôi có thể theo dõi số lượng đơn hàng và thu nhập trên ứng dụng điện thoại. Điều đó giúp chúng tôi có động lực tiếp tục”, Li nói.