Sheryl Sandberg – ‘bóng hồng’ quyền lực phía sau Facebook

Khi Adam Grant yêu cầu các sinh viên của mình tại trường Wharton nêu tên một nhà lãnh đạo mà họ ngưỡng mộ, Sheryl Sandberg luôn xuất hiện.

Giáo sư ngành tâm lý học Adam Grant – đồng tác giả cuốn sách Option B với COO Facebook, Sheryl Sandberg năm 2017, cho biết: “Thậm chí trong nhiều năm, không có người phụ nữ nào khác được đề cập đến ngoài Sandberg”.

Đây một mặt là minh chứng cho thấy tình trạng khan hiếm đáng báo động số lượng phụ nữ nắm giữ vị trí cao trong các công ty lớn ngày nay. Ngoài ra, nó cũng cho thấy vị trí độc tôn của Sandberg trong lòng công chúng, với tư cách là COO của Facebook và là tác giả của cuốn sách được mệnh danh “tuyên ngôn về nữ quyền” – Lean In (Dấn thân).

Trong hơn một thập kỷ, Sandberg là người phụ nữ quyền lực nhất ở Thung lũng Silicon và có lẽ là ở trong tất cả lĩnh vực kinh doanh. Lean In bán được hơn 4 triệu bản, trong khi tổ chức phi lợi nhuận cùng tên do Sandberg thành lập đã truyền cảm hứng cho hơn 50.000 phụ nữ tham gia, nhằm thảo luận các vấn đề họ phải đối mặt tại nơi làm việc. Ở nhiều thời điểm khác nhau, tên của bà được nhắc đến như một sự lựa chọn cho vị trí Bộ trưởng Tài chính Mỹ hoặc thậm chí là một ứng cử viên tổng thống Mỹ tiềm năng.

COO Facebook, Sheryl Sandberg là người phụ nữ quyền lực nhất Thung lũng Silicon.

Giữa những năm 2010, Sandberg nổi tiếng khắp nơi, được giới truyền thông đánh giá là một nhà lãnh đạo cứng rắn nhưng đầy cảm thông, một người dám thách thức chủ nghĩa phân biệt giới tính ăn sâu tại Thung lũng Silicon. Nhưng vài năm gần đây, khi Facebook trở thành tâm điểm của một loạt bê bối và khủng hoảng, danh tiếng của Sandberg đã bị ảnh hưởng không nhỏ. Công chúng cũng không thấy bà xuất hiện thường xuyên như trước kia.

Hành động giữ tần suất tối thiểu với truyền thông và công chúng của bà nói lên động lực thay đổi của ban lãnh đạo Facebook và vai trò “nữ tướng” Sandberg trong một số sai lầm nghiêm trọng của Facebook. Nó cũng nói lên một số mặt trái của việc trở thành một người phụ nữ quyền lực trong kinh doanh.

K hởi đầu của Sandberg

Sự hữu ích của Sandberg ở Thung lũng Silicon đã được Larry Summers, cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ nắm rõ từ lâu. Chính Summers đã hướng dẫn Sandberg làm luận án cao cấp về kinh tế học tại Harvard và bổ nhiệm bà làm trợ lý nghiên cứu của ông tại Ngân hàng Thế giới sau khi bà tốt nghiệp. “Bà ấy rất thông minh và làm việc hiệu quả. Những gì bà ấy nói, bà ấy sẽ làm được, thậm chí là làm nhanh hơn và tốt hơn những gì đã nói”, Summers nhớ lại. Sau đó, Sandberg trở thành chánh văn phòng của Summers khi ông điều hành Bộ Tài chính dưới thời cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton.

Summers luôn nghĩ Sandberg có tương lai trong lĩnh vực tư nhân và đặc biệt là trong mảng công nghệ.

Summers kể: “Tôi nói với bà ấy rằng những doanh nhân thiên tài ở Thung lũng Silicon là những người thực sự tuyệt vời, nhưng thành công cuối cùng của họ sẽ phụ thuộc vào một thứ khác ngoài khả năng lập trình máy tính”.

Summers cho rằng tài năng của Sandberg rất phù hợp để giúp giới công nghệ giải quyết các vấn đề kinh doanh và chính sách. Những dự đoán của Summers đã được chứng minh là chính xác: Sandberg tạo dựng được tên tuổi của mình, đầu tiên ở Google và sau đó là Facebook, với thứ mà nhiều người coi là sự kết hợp độc đáo giữa ý thức kinh doanh và khả năng lãnh đạo thông minh về mặt cảm xúc. Và ở một khía cạnh nào đó, sự nghiệp của Sandberg tại Facebook đã thành công rực rỡ. Nhiệm vụ của bà khi gia nhập công ty là tạo ra lợi nhuận và bà đã làm điều đó rất tốt thông qua hoạt động kinh doanh quảng cáo của công ty.

Mike Isaac, phóng viên của New York Times , cho biết: “Nếu đánh giá danh tiếng dựa trên hiệu quả kinh doanh, Sandberg sẽ đạt điểm cao nhất. Facebook đã thu về lợi nhuận khá đều đặn hàng quý kể từ khi nó lên sàn. Nhưng tôi không nghĩ đó là tiêu chuẩn. Có những cân nhắc rộng hơn ngoài việc, “bạn có đang giúp công ty đạt lợi nhuận kỷ lục hay Phố Wall có vui không”.

Sheryl Sandberg ở đâu thời gian qua?

Rõ ràng là Sandberg không hề lẩn trốn. Trong những tháng gần đây, bà đã phát biểu tại một số hội nghị và trả lời phỏng vấn về các chủ đề như tình trạng lan truyền thông tin sai lệch và tác động của Covid-19 tới phụ nữ nơi công sở. Sandberg luôn có mặt trong các cuộc họp công bố kết quả kinh doanh của Facebook với các nhà phân tích Phố Wall và thường xuyên tổ chức các cuộc thảo luận trực tiếp trên Facebook và Instagram.

Trên các nền tảng mạng xã hội, mối quan tâm chủ yếu của Sandberg là thông tin cập nhật liên quan đến Covid-19 và mục tiêu hiện tại của bà là giúp đỡ các doanh nghiệp nhỏ trước đại dịch. Xen kẽ những cập nhật về đại dịch là một vài hình ảnh cá nhân Sandberg và gia đình bà: một bức ảnh chụp Sandberg với vị hôn phu của mình, Tom Bernthal, và cha mẹ bà ăn mừng Lễ Quá hải; một tấm khác khi Sandberg và Bernthal đi leo núi nhân ngày kỷ niệm của cặp đôi.

Tuy nhiên, so với khoảng thời gian trước, bà giờ là một đại diện ít nổi bật của Facebook do hậu quả của nhiều cuộc khủng hoảng bao gồm vụ bê bối Cambridge Analytica, vụ lan truyền thông tin sai lệch trong cuộc bầu cử Mỹ năm 2016 và việc sử dụng nền tảng này để gây ra bạo loạn ở Myanmar.

Cán cân quyền lực của Facebook

Danh tiếng nhạt nhòa của “ngôi sao” Sandberg được cho là gắn liền với các vụ bê bối khác nhau của Facebook. Một bài báo năm 2018 trên Wall Street Journal đưa tin rằng “CEO Facebook Mark Zuckerberg đã đổ lỗi cho Sandberg và nhóm của bà về thảm họa Cambridge Analytica”. Vào tháng 10/2020, WSJ đã báo cáo thêm về “sự thay đổi cán cân quyền lực giữa hai giám đốc điều hành, những người lâu nay được coi là gần như ngang bằng nhau”.

Tuy nhiên, một số người trong cuộc nói rằng Sandberg không hề chủ động rút ra khỏi vị trí chịu trách nhiệm. Sandberg từ chối trả lời phỏng vấn về câu chuyện này. Thay vào đó, họ cho rằng, sự hỗn loạn của Facebook trong vài năm qua đã buộc Zuckerberg phải đảm nhận nhiều nhiệm vụ hơn, đối mặt với công chúng nhiều hơn, giảm bớt nhiệm vụ từng thuộc về Sandberg, đồng thời tham gia vào các vấn đề liên quan đến chính sách và truyền thông trước đây ông tránh xa.

Mối quan hệ hợp tác của bộ đôi này từ lâu đã bắt nguồn từ sự phân công thế mạnh của hai bên, với Sandberg đảm nhận công việc quản lý, quảng cáo và chính trị. Điểm mạnh này của Sandberg trùng khớp với “những điều tôi không muốn làm”, như Zuckerberg đã nói với tờ New Yorker năm 2011.

Nhưng hiện tại, Facebook liên tục phải đối mặt với sự giám sát của các nhà lập pháp trong việc xử lý dữ liệu người dùng, tham vọng tiền điện tử và vị thế độc quyền trong mảng truyền thông xã hội. Zuckerberg hiện không thể tiếp tục né tránh bản thân khỏi các vấn đề mà ông không muốn làm. “Khi bạn đã ngồi vào chiếc ghế nóng trước Quốc hội tới ba lần, rõ ràng, bạn muốn có cái nhìn sâu sắc hơn về tất cả bộ phận kinh doanh mà trước đây mình có thể không quan tâm đến”, phóng viên Mike Isaac của New York Times nói. “Vì vậy, theo lẽ tự nhiên, điều đó sẽ thay đổi động lực giữa Sheryl và Mark”.

Debbie Frost, cố vấn từng làm việc với Sandberg tại Google và Facebook, đồng ý rằng công chúng ngày nay ít nhìn thấy Zuckerberg nhiều hơn Sandberg. Cô nói: “Vì các cuộc điều trần, dĩ nhiên Mark sẽ xuất hiện nhiều hơn trên truyền thông. Mark đã ở đó trên Đồi Capitol hơn 20 giờ; đó là vai trò của một CEO. Tuy nhiên, quan sát của tôi là chưa có bất kỳ thay đổi thực sự nào bên trong công việc giữa hai người”.

Sandberg chuyển trọng tâm của Facebook vào doanh nghiệp nhỏ

Trước sự bùng nổ của đại dịch, Facebook đã công bố hai chương trình tài trợ trị giá 100 triệu USD dành cho các doanh nghiệp nhỏ, một trong số đó dành riêng cho các doanh nghiệp và tổ chức phi lợi nhuận do người da màu làm chủ và nhà sáng tạo là người da màu. Nền tảng cũng giới thiệu một loạt các tính năng mới, bao gồm một tính năng cho phép các doanh nghiệp nhỏ tải lên các mặt hàng để mọi người có thể mua sắm trực tiếp từ Facebook và một tính năng khác được gọi là Business Suite, nhằm giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp.

Sandberg phát biểu tại Việt Nam năm 2017. Ảnh: Reuters .

Đầu năm nay, Sandberg đã có cuộc gặp gỡ các nhà lãnh đạo doanh nghiệp nhỏ và các nhà lãnh đạo địa phương ở các thành phố trên khắp nước Mỹ, và có kế hoạch mở rộng mô hình trên quy mô quốc tế vào cuối năm.

Việc chuyển trọng tâm vào các doanh nghiệp nhỏ chắc chắn sẽ là làn gió mới ít tai tiếng đối với một công ty đã trải qua phần lớn thời gian với nhiều tranh cãi về vai trò của nó trong chính trường Mỹ và toàn cầu. Tuy nhiên, cuộc bạo loạn vào ngày 6/1 tại Điện Capitol là một lời nhắc nhở rằng Facebook vẫn đang vật lộn với câu hỏi làm thế nào để ngăn chặn mọi người sử dụng nền tảng của mình để thực hiện bạo lực và lan truyền các âm mưu và thông tin sai lệch. Và đó chỉ là một ví dụ về các vấn đề gần đây đã gây tổn hại đến danh tiếng của Facebook và nói rộng ra là của Sandberg.

Câu hỏi về trách nhiệm của Sandberg

Đối với những người ngoài cuộc, không phải lúc nào cũng rõ ràng về mức độ trách nhiệm mà Sandberg phải chịu đối với các vấn đề của Facebook. Charles Elson, giáo sư tài chính tại Đại học Delaware, người chuyên về các vấn đề liên quan đến quản trị doanh nghiệp, nói: “Không ai thực sự biết.

Khó khăn trong việc trả lời câu hỏi một phần có liên quan đến cấu trúc cổ phiếu loại kép của Facebook, điều này mang lại cho Zuckerberg quyền biểu quyết rất lớn. Giáo sư Elson cho rằng, cấu trúc cổ phiếu này giúp Zuckerberg là người duy nhất có thực quyền đánh giá hiệu quả của Sandberg. “Nếu Zuckerberg hài lòng với Sandberg, cô ấy sẽ ở lại”, ông nói.

Trong vài năm qua, Sandberg thường xuyên phải đối mặt với những lời chỉ trích vì giám sát thiếu chặt chẽ Facebook. COO Facebook bị cáo buộc hạ thấp các phát hiện nội bộ của công ty về sự can thiệp của Nga trong cuộc bầu cử năm 2016. Bà cũng thừa nhận đã triển khai nghiên cứu về nhà tài chính George Soros, mặc dù ban đầu né tránh trách nhiệm thuê công ty truyền thông Definers Public Affairs sản xuất các nội dung nhằm hạ uy tín ông. Sandberg bị chỉ trích vì mọi thứ, từ vai trò của bà trong vụ bê bối Cambridge Analytica cho đến việc Facebook không xem xét và xóa nội dung kích động diệt chủng ở Myanmar.

Riêng năm nay, bà đã hứng chịu chỉ trích trên nhiều phương diện. ProPublica đầu năm đưa tin rằng COO Facebook đã đáp ứng các yêu cầu kiểm duyệt từ chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ hồi 2018 nhằm ngăn chặn lực lượng dân quân người Kurd. “Tôi ổn với điều này”, Sandberg viết trong một email. Sau cuộc tấn công vào Điện Capitol, Sandberg cũng nhận được phản ứng dữ dội vì cho rằng những người đứng sau cuộc bạo loạn không sử dụng nền tảng của Facebook để hoạt động, bà nói rằng nó đã được “tổ chức phần lớn trên các nền tảng không có khả năng ngăn chặn sự thù ghét, không có tiêu chuẩn của chúng tôi và không có sự minh bạch của chúng tôi”. Ngược lại, tờ Washington Post phát hiện ra rằng có hơn 128.000 người trên Facebook đang sử dụng hashtag #StoptheSteal và các hashtag liên quan để lên kế hoạch cho cuộc biểu tình.

Liệu chính trị còn tồn tại trong tương lai của Sandberg?

Nhiều người mong đợi Sandberg sẽ tham gia nội các của Hillary Clinton nếu cuộc bầu cử năm 2016 diễn ra như kế hoạch. Chính trị có thể vẫn còn trong tương lai của Sandberg, nhưng những tranh cãi hiện nay xung quanh các ông lớn công nghệ nói chung và Facebook nói riêng, có lẽ đã thay đổi tỷ lệ này.

Eleanor Beaton, một huấn luyện viên phát triển khả năng lãnh đạo của phụ nữ, đồng ý rằng chính trị là con đường ít khả năng xảy ra với Sandberg thời điểm này. “Danh tiếng của cô ấy đã bị ảnh hưởng. Tôi nghĩ đối với một phụ nữ nói riêng, thật khó để quay trở lại sau một thứ như thế”.

Giáo sư Grant, về phần mình, nói rằng điều này có thể không gây nhiều thất vọng cho Sandberg. “Tại sao mọi người lại muốn làm việc trong lĩnh vực chính trị?” ông nói.

Một số người thân thiết với Sandberg nói rằng bà vẫn cực kỳ tận tâm với Facebook, không chỉ bất chấp những cuộc khủng hoảng của Facebook, mà còn vì chính những biến động đó.

Grant nói: “Không có công nghệ nào hoàn hảo. Một trong những mục tiêu chính của Sandberg là cố gắng loại bỏ càng nhiều tác hại càng tốt, tối đa hóa những điều tốt đẹp mà nền tảng có thể làm và ngăn chặn những kẻ xấu lợi dụng nó”.

Grant cho biết thêm: “Sandberg có thể giải quyết rất nhiều vấn đề, không chỉ các vấn đề trên mạng xã hội mà còn là các vấn đề đang ảnh hưởng đến thế giới”. Nói cách khác, Sandberg bị thu hút bởi Facebook bởi vì công ty hoạt động ở giao điểm của các vấn đề quan trọng liên quan đến dân chủ, tự do ngôn luận và thông tin sai lệch.

“Tôi nghĩ điều quan trọng là phải tách biệt Facebook và Sheryl”, Kim Scott, người từng làm việc cho Sandberg tại Google, nói. “Bởi vì mặc dù Sheryl chắc chắn làm việc tại Facebook, nhưng họ là hai thực thể khác nhau”.