Sai lầm trong đánh giá và thất bại của quân Pháp ở Điện Biên Phủ

Chiến dịch Điện Biên Phủ là trận quyết chiến, quyết định thắng lợi cuộc kháng chiến. Từ sự chủ quan dẫn đến sai lầm trong đánh giá đối phương, quân Pháp đã phải chịu thất bại sau hai lần xâm lược với gần một trăm năm đô hộ nước ta. Chính phủ Pháp buộc phải ký Hiệp định Giơnevơ công nhận nền hòa bình, độc lập dân tộc và chủ quyền lãnh thổ của nhân dân ba nước Đông Dương.

Năm 1953 chiến tranh Triều Tiên kết thúc, chủ nghĩa đế quốc tập trung sức mạnh, đánh phá phong trào cách mạng giải phóng dân tộc ở Đông Dương. Mục đích: nhằm tạo ra “con đê lớn”, ngăn chặn phong trào giải phóng dân tộc và chủ nghĩa Cộng sản, không để lan rộng ra toàn Đông Nam Á. Pháp nhận viện trợ và sự giúp đỡ về phương tiện chiến tranh của Mỹ, với hơn 4 tỷ đôla và 40 vạn tấn vũ khí, trong đó có 360 máy bay, 347 tàu thuyền, 1.400 xe tăng và xe bọc thép… Cùng với viện trợ, nhiều cấp trong quân đội Pháp ở Đông Dương đã có cố vấn quân sự người Mỹ, được quyền kiểm soát mọi hoạt động trên chiến trường. Cùng với viện trợ cho Pháp, Chính phủ Mỹ còn trực tiếp viện trợ quân sự cho Chính phủ bù nhìn của Trần Văn Tâm với 400 triệu đôla để xây dựng đội quân “thật sự có sức mạnh”.

Nhận rõ ý đồ của Mỹ, Chính phủ Pháp muốn tìm lối thoát: kết thúc chiến tranh trong danh dự và không muốn bị “hất cẳng” hoặc phải “trao gọn” Đông Dương cho Mỹ. Tin tưởng vị tướng tài hoa đã qua chiến tranh thế giới lần thứ hai, và từng làm tư lệnh khối quân sự Bắc Đại Tây Dương, Nava được Chính phủ Pháp cử sang làm tổng chỉ huy quân đội ở Đông Dương. Tới chiến trường, Nava hoạch định kế hoạch tác chiến chiến lược hai năm 1953 – 1954. Bước một: tạm thời hạn chế giao chiến, phòng ngự giữ vững những địa bàn quan trọng, tập trung xây dựng lực lượng chủ lực nhất là quân cơ động, đủ sức mạnh đánh bại các đại đoàn chủ lực Việt Minh. Bước hai: chuyển sang tiến công giành thắng lợi lớn trên mặt trận quân sự, buộc Việt Minh phải chấp nhận các điều khoản Pháp đưa ra trên bàn đàm phán.

Kế hoạch Nava được đánh giá là một “kiệt tác quân sự”, sẽ làm thay đổi tình hình và quyết định sứ mệnh chiến tranh Đông Dương. Thực hiện ý đồ chiến lược, Pháp nỗ lực xây dựng đội quân chủ lực mạnh lên tới 445.000 quân, trong đó có 146.000 quân cơ động. Nhiều đơn vị có kinh nghiện tác chiến trong chiến tranh thế giới lần thứ hai được đưa sang Đông Dương. Những sĩ quan được đào tạo bài bản trong hệ thống nhà trường chính quy, có kinh nghiệm chỉ huy tác chiến cũng được đưa sang chiến trường.

Tướng Decastrie và Bộ tham mưu Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ đầu hàng

Trong khi đó lực lượng chủ lực của Việt Minh chỉ có 252.000 người, kém quân Pháp tới 193.000 người. Về biên chế quân Pháp có 267 tiểu đoàn bộ binh, Việt Minh chỉ có 127 tiểu đoàn. Quân số tiểu đoàn quân Pháp từ 800 – 1.000, trong khi đó của Việt Minh chỉ có 635 người. Cán bộ và binh sĩ quân đội Việt Nam chủ yếu là những người lao động tham gia kháng chiến, trưởng thành trong chiến đấu. Họ chưa qua đào tạo cơ bản dài ngày, học vấn thấp, sử dụng trang bị hiện đại và chỉ huy tác chiến hiệp đồng binh chủng quy mô lớn chưa nhiều. Vận chuyển, chi viện và bảo đảm cho lực lượng lớn và tác chiến dài ngày có nhiều khó khăn. Viện trợ quân sự do Liên Xô và Trung Quốc giúp đỡ, chỉ bằng 0,85% Mỹ viện trợ cho Pháp. Vì vậy sức mạnh và khả năng tác chiến của quân chủ lực Việt Minh còn rất hạn chế, thua kém nhiều so với quân đội Pháp. Đây là nhận định hết sức chủ quan, chỉ tính toán theo phương pháp số học của các nhà quân sự Pháp.

Nhận rõ âm mưu của kẻ thù, Bộ Chính trị nhận định: tuy chủ lực ta chưa mạnh hơn địch, nhưng chiến tranh du kích và chiến tranh chính quy đang phát triển. Khối đoàn kết quân dân ngày càng bền chặt, sức mạnh và tinh thần chiến đấu ngày càng cao. Cuộc kháng chiến của ta lại nhận được sự ủng hộ và giúp đỡ của nhân dân yêu hòa bình trên thế giới, nhất là các nước XHCN, đặc biệt là sự đoàn kết, luôn kề vai cùng sát cánh đánh giặc của nhân dân Lào và Campuchia. Đó là sức mạnh to lớn và bền vững, để ta đánh thắng kẻ thù giành thắng lợi.

Từ nhận định đó Tổng Quân ủy quyết định mở chiến cục tiến công Đông Xuân 1953 – 1954, phát huy sức mạnh của chiến tranh nhân dân đánh địch rộng khắp trên toàn chiến trường, tập trung lực lượng chủ lực tiến công địch ở những hướng chiến lược hiểm yếu. Mục đích: giành và giữ quyền chủ động tiến công, buộc địch phải đưa quân ra chiến trường có nhiều lợi thế để ta tiêu diệt. Đó là kế phân tán và dàn mỏng lực lượng chủ lực, nhất là quân cơ động, làm suy yếu quân Pháp, phá vỡ kế hoạch Nava, đưa chiến tranh phát triển lên bước mới có lợi cho ta. Đây là tư duy thể hiện rõ tính sáng tạo của ta.

Thực hiện kế hoạch chiến lược, khi ta tiến quân lên Tây Bắc, Nava cho rằng: nếu bắc Đông Dương dưới quyền kiểm soát của Việt Minh, sẽ là nguy cơ lớn cho cuộc chiến tranh. Từ nhận định đó, Pháp quyết định đưa những đơn vị thiện chiến và những người chỉ huy tài ba nhất lên Điện Biên Phủ, như Nava nhận xét: không ai có thể giỏi hơn Decastrie. Quân Pháp xây dựng Điện Biên Phủ thành tập đoàn cứ điểm phòng ngự lớn, có công sự và vật cản vững chắc, đủ sức mạnh đánh thắng 2 – 3 đại đoàn chủ lực Việt Minh. Đánh giá về sức mạnh của tập đoàn cứ điểm, hơn 50 chính khách và sĩ quan cao cấp của cả Pháp và Mỹ đều cho rằng: sự thiện chiến của binh sĩ, tài giỏi của chỉ huy và trang bị hiện đại, sẽ đánh bại quân Việt Minh với những trang bị thô sơ và trình độ kém thiện chiến hơn. Nếu Việt Minh muốn đưa lực lượng lớn lên tác chiến dài ngày, họ phải huy động đến hàng triệu dân công. Đường vận chuyển xa, lại qua nhiều sông suối và đèo dốc, không thể vượt qua sự kiểm soát và đánh phá của hải, lục và không quân Pháp. Vì vậy Điện Biên Phủ trở thành pháo đài bất khả xâm phạm. Còn Cô-nhi thì cho rằng: chúng ta đến đây để buộc Việt Minh phải giao chiến, không nên làm gì thêm để họ hoảng sợ mà phải bỏ đi, sẽ lỡ cơ hội giành thắng lợi.

Lại một lần nữa, sự chủ quan dẫn đến sai lầm trong đánh giá đối phương, chỉ dựa vào sức mạnh vật chất đơn thuần, càng đẩy quân Pháp đến thất bại nhanh chóng và nặng nề. Quyết định mở chiến dịch tiến công địch ở Điện Biên Phủ, Bộ tư lệnh đã đánh giá và tìm ra đúng chỗ mạnh và nơi yếu của kẻ thù, khó khăn và thuận lợi của ta. Từ đó tìm ra phương án tiến công tiêu diệt địch phòng ngự trong công sự, cũng như đánh quân phản kích; vây hãm, làm suy yếu đối phương, tạo sức mạnh đánh thắng quân địch giành thắng lợi. Đây là thất bại thảm hại nhất, sau Chiến tranh thế giới thứ hai của quân đội Pháp.

Theo CATP