Rủi ro từ việc “phi USD hóa”
Các cuộc tranh luận hiện nay xoay quanh hệ thống t.iền tệ quốc tế tập trung vào nỗ lực phi USD hóa. Bất chấp động thái chuyển dịch khiêm tốn sang các loại t.iền tệ khác và vàng, “đồng bạc xanh” vẫn chiếm ưu thế nhờ vị thế thống trị của nó, với tỷ trọng thương mại và dự trữ lớn, tính thanh khoản trên thị trường vốn và thiếu vắng một sự thay thế rõ ràng.
Thủ phạm đe dọa vị thế của USD
Sự mất cân bằng cũng phản ánh các chính sách trọng thương được Thomas Mun, Giám đốc Công ty Đông Ấn mô tả hồi đầu thập kỷ XVII. Mục tiêu là xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu và tích lũy thặng dư để tài trợ cho việc kiểm soát và khai thác các nguồn tài nguyên. Áp dụng mô hình này, với sự hỗ trợ của lợi thế tỷ giá hối đoái và chủ nghĩa bảo hộ, nhiều quốc gia ở Đông Á và Đức trong quá khứ đã tạo ra thặng dư thương mại và tích lũy dự trữ lớn. Các nền kinh tế tiên tiến thuê ngoài dịch vụ để giảm chi phí và giảm thiểu lượng khí thải cũng là một lý do bổ sung.
Các cuộc tranh luận hiện nay xoay quanh hệ thống t.iền tệ quốc tế tập trung vào nỗ lực phi USD hóa.
Một nguyên nhân khác gây ra sự mất cân bằng là khoản tiết kiệm cao ở các quốc gia thặng dư, thường do mức tiêu dùng trong nước khiêm tốn, hạn chế nhập khẩu, mức tín dụng khả dụng thấp và cơ sở hạ tầng xã hội công dành cho giáo dục, người cao t.uổi và chăm sóc sức khỏe còn hạn chế. Đối với các quốc gia nhiều dầu mỏ, dân số ít góp phần tạo ra thặng dư thương mại và tiết kiệm vượt mức. Khi số t.iền này không thể đầu tư tại địa phương, chúng sẽ được “xuất khẩu” thông qua việc mua tài sản nước ngoài bằng loại t.iền tệ có tính thanh khoản cao và có thể chuyển đổi.
Một số diễn biến hiện nay đang làm giảm bớt tình trạng mất cân đối trong thương mại và tiết kiệm, qua đó làm giảm nhu cầu về t.iền dự trữ. Gia tăng các rào cản thương mại có thể làm giảm sự mất cân đối giữa xuất khẩu và nhập khẩu. Trong thập kỷ này, trung bình chỉ có 5 hiệp định thương mại tự do được ký mỗi năm, bằng một nửa so với một thập kỷ trước. Trong năm 2023 đã có gần 3.000 hạn chế thương mại được áp dụng trên toàn cầu, gấp 5 lần so với năm 2015.
Thâm hụt thương mại không bền vững, chẳng hạn như thâm hụt thương mại của Mỹ, chiếm 3,4% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tương đương hơn 800 tỷ USD, là một yếu tố. Đại dịch, đi lại gián đoạn, chiến tranh ở Ukraine và Gaza đã làm nổi bật tính dễ bị tổn thương của chuỗi cung ứng xuyên quốc gia về thực phẩm, năng lượng, vật tư y tế, nguyên liệu thô, chip và vũ khí. Tình trạng càng trở nên trầm trọng hơn do áp lực chống toàn cầu hóa từ những cử tri bị gạt ra ngoài lề xã hội do quá trình phi công nghiệp hóa của một số nền kinh tế tiên tiến.
Video đang HOT
Các quốc gia với việc “phi USD hóa”
Chiến tranh thương mại “ăn miếng, trả miếng” và các chính sách công nghiệp bảo hộ đang gia tăng. Dòng vốn toàn cầu có thể giảm do thặng dư thấp hơn, gia tăng rủi ro đối với các khoản đầu tư xuyên biên giới từ các lệnh trừng phạt và tịch thu tài sản. Sự suy giảm trong thương mại và các dòng vốn đang đẩy thế giới hướng tới chế độ tự cung, tự cấp – các nền kinh tế khép kín với thương mại quốc tế hoặc dòng vốn hạn chế. Tuy nhiên, chỉ có các quốc gia hoặc nhóm lớn – như Mỹ, EU và Trung Quốc – có đủ năng lực tự cung tự cấp để tồn tại độc lập, do đó xu hướng rộng hơn có thể là hướng tới các khối thương mại.
Thay vì các nhóm theo vị trí địa lý, những khối này có thể tập hợp các đối tác thương mại có chung quan điểm về địa chính trị và bổ sung nhau về mặt công nghiệp, ví dụ như Nga (giàu tài nguyên thiên nhiên) và Trung Quốc (cường quốc sản xuất). Dòng vốn và độ mở thương mại trong các nhóm này sẽ cân bằng hơn nhờ những thỏa thuận như vậy. Thặng dư hoặc thâm hụt của một thành viên sẽ được bù đắp bởi hoạt động thương mại đa phương của khối, giống như trong EU (ngoại trừ nhập khẩu năng lượng). Điều này làm giảm nhu cầu về một loại t.iền dự trữ “độc quyền”, phân chia nhu cầu thành nhiều loại t.iền tệ cần thiết để hỗ trợ các luồng thương mại và đầu tư cụ thể. Việc Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu (BRICS) mở rộng thành viên, thay đổi một số hoạt động giao dịch và thiết lập hệ thống thanh toán không sử dụng đồng USD là những nỗ lực theo hướng này.
Những thay đổi như vậy trong hệ thống t.iền tệ và thương mại toàn cầu sẽ gây tổn hại đến tiêu chuẩn sống và tăng trưởng tiềm năng. Vai trò của xuất khẩu trong thúc đẩy hoạt động kinh tế sẽ suy yếu. Việc xa rời nguyên tắc lợi thế so sánh sẽ làm giảm hiệu quả, khuyến khích các cơ sở sản xuất dưới mức tối ưu và đòi hỏi lượng dự trữ đệm lớn. Điều này làm tăng chi phí và giảm khả năng tiếp cận hàng hóa và dịch vụ. Đối với các nền kinh tế mới nổi, con đường phát triển truyền thống dựa vào thương mại, chuyển giao công nghệ và đầu tư nước ngoài sẽ khó khăn hơn.
Thị trường vốn có thể trở nên mất ổn định trong quá trình chuyển đổi sang một hệ thống mới. Các quốc gia “con nợ”, chẳng hạn như Mỹ, có thể gặp khó khăn hơn trong tài trợ cho thâm hụt ngân sách và thương mại liên tục. Lãi suất USD có thể tăng, ảnh hưởng tới người đi vay trên toàn cầu. Thị trường ngoại hối sẽ chứng kiến nhiều biến động hơn. Đối với các quốc gia “chủ nợ”, các khoản đầu tư hiện tại có thể mất giá trị. Các lựa chọn đầu tư cũng có thể bị hạn chế.
Giới hoạch định chính sách châu Á cho rằng “USD hóa” sẽ tiếp tục. Các ngân hàng trung ương và các quỹ đầu tư quốc gia sẽ tiếp tục hoạt động kinh doanh như thường lệ để hỗ trợ những khoản đầu tư của Mỹ. Tuy nhiên, cần đ.ánh giá lại và định hình cẩn thận các mối quan hệ thương mại-đầu tư, điều này có thể đòi hỏi việc tăng cường hoặc tạo ra các khối thương mại đa phương mới với dòng vốn và thương mại cân bằng hơn.
Việc sắp xếp lại danh mục đầu tư sẽ là một quyết định sáng suốt. Lo ngại về rủi ro tài chính cũng như hậu quả chính trị trong nước do những tổn thất tiềm ẩn, Trung Quốc đã đa dạng hóa các khoản đầu tư ngoài trái phiếu chính phủ Mỹ. Sẽ là khôn ngoan nếu bảo vệ các giao dịch và tài sản khỏi tác động của các biện pháp trừng phạt hoặc tịch thu bất cứ khi nào có thể. Trật tự do Mỹ thống trị đang nhường chỗ cho một kỷ nguyên bất ổn hơn. Chính trị khôn khéo kết hợp với các chính sách kinh tế và tài chính linh hoạt là cần thiết để điều hướng các rủi ro và nắm bắt cơ hội.
Trung Quốc thực hiện động thái ngoại giao mới để ngăn cuộc chiến thương mại với EU
Theo tờ Politico (Mỹ), ngay trước thềm cuộc bầu cử Nghị viên châu Âu (từ ngày 6-9/6), Trung Quốc đang nỗ lực ngăn chặn EU áp thuế ô tô điện sản xuất tại Trung Quốc.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc hội đàm ở Paris ngày 6/5/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Trung Quốc, nước đã cử hai bộ trưởng đi công du châu Âu, tuyên bố họ vừa sẵn sàng tổ chức đối thoại với EU, đồng thời cảnh báo khối này rằng bất kỳ biện pháp nào nhằm vào xe điện Trung Quốc sẽ là tổn thất thực sự về tài chính và sẽ gây ảnh hưởng đến sự thịnh vượng tương lai của EU.
Ủy ban châu Âu dự kiến vào giữa tuần tới sẽ thông báo cho các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc về các nghĩa vụ mà họ sẽ phải đối mặt sau cuộc điều tra về các khoản trợ cấp nhà nước bị nghi ngờ là không công bằng.
Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào đang có chuyến thăm Tây Ban Nha và cảnh báo sẽ có hành động trả đũa. "Nếu châu Âu tiếp tục đàn áp các công ty Trung Quốc, Trung Quốc sẽ thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp Trung Quốc", ông Vương Văn Đào nói.
EU hiện áp thuế 10% đối với tất cả ô tô nhập khẩu, thấp hơn mức thuế 15% của Trung Quốc. Các quan chức châu Âu phải đối mặt với lời kêu gọi cứng rắn về việc áp thuế xe điện đủ cao để tạo sân chơi cạnh tranh cho các nhà sản xuất ô tô châu Âu, nhưng không cao đến mức gây ra một cuộc chiến thương mại toàn diện.
Ủy ban châu Âu dự kiến công bố mức thuế tạm thời sau khi có kết quả của cuộc bầu cử châu Âu. Nhưng EU cũng đối mặt với một quá trình chuyển đổi không chắc chắn, trong đó Chủ tịch Uỷ ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đang tìm kiếm nhiệm kỳ thứ hai, cùng với việc các cường quốc về kinh tế của khối là Pháp (ủng hộ cuộc điều tra xe điện) và Đức (nước ngày càng hoài nghi) đang cạnh tranh để giành ảnh hưởng đối với chính sách kinh tế. Các nước EU sẽ tổ chức một cuộc bỏ phiếu quan trọng vào mùa thu này để đưa ra các mức thuế có hiệu lực trong 5 năm.
Tuần trước, Trung Quốc ám chỉ rằng họ sẽ nhắm tới xuất khẩu hàng không và nông sản nếu EU tiếp tục tăng thuế xe điện. Bộ Thương mại Trung Quốc đã gửi một bức thư dài 5 trang tới Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu kiêm Ủy viên thương mại EU Valdis Dombrovskis, kêu gọi khối này rút khỏi cuộc chiến thương mại.
Bắc Kinh cũng đã cảnh báo áp thuế đối với các nhà sản xuất rượu ở châu Âu, một động thái có thể gây ra tổn thất lớn nhất cho các nhà sản xuất rượu cognac của Pháp.
Francesca Ghiretti, nhà phân tích địa kinh tế cấp cao tại Viện Nghiên cứu Adarga, cho biết: "Các mối đe dọa có thể có hiệu quả và chúng chắc chắn khiến nhiều quan chức ở EU và các nước lo lắng".
Olof Gill, người phát ngôn của cơ quan thương mại thuộc Ủy ban châu Âu, cho biết EU đã rất cởi mở và rõ ràng trong việc tìm cách đối thoại với Bắc Kinh, liệt kê một loạt các phái đoàn cấp cao nhất tới Trung Quốc, trong đó có cả bà Leyen và các ủy viên cấp cao khác.
"Chúng tôi hoan nghênh cạnh tranh, nhưng phải công bằng", ông Gill nói trong cuộc họp của EC.
EU có thâm hụt song phương lớn trong thương mại hàng hóa với Trung Quốc và mặc dù con số đó đã thu hẹp vào năm ngoái xuống dưới 300 tỷ euro, nhưng Brussels đã triển khai các công cụ thương mại và cạnh tranh để thu hẹp khoảng cách hơn nữa, đặc biệt là khi nói đến định hướng công nghệ xanh tương lai.
Kết quả là, xung đột thương mại đã lan rộng ra ngoài lĩnh vực ô tô và khắp mặt trận công nghiệp rộng lớn. Công ty thiết bị an ninh Nuctech của Trung Quốc hôm 4/6 cho biết họ đã có hành động pháp lý sau khi EC đột kích các địa điểm kinh doanh ở Hà Lan và Ba Lan trong một cuộc điều tra cạnh tranh về trợ cấp nước ngoài.
Trong chuyến thăm Tây Ban Nha, ông Vương Văn Đào đã đến thăm một nhà máy do công ty ô tô Ebro-EV Motors và Chery Automobile của Trung Quốc đồng điều hành. Nhà máy này là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Trung Quốc nhằm nội địa hóa sản xuất xe điện trên đất châu Âu.
Thứ Trưởng Thương mại Trung Quốc Ling Ji, khi đến thăm Hy Lạp trong tuần, đã tìm cách cảnh báo Brussels, nói rằng: "Kể từ đầu năm nay, EU đã c.oi t.hường sự hợp tác tăng cường giữa Trung Quốc và các nước thành viên EU. Trung Quốc tuyệt đối sẽ không cho phép EU hành động như cũ nữa".
T.iền gửi ngoài nước của Ukraine đạt mức cao kỷ lục 44 tỷ USD Ngày 5/4, Ngân hàng Nhà nước Ukraine (NBU) thông báo dự trữ ngoài nước của nước này đã tăng lên mức cao kỷ lục là khoảng 43,8 tỷ USD, tính đến ngày 1/4. Bên ngoài một chi nhánh Ngân hàng Sense Bank ở thủ đô Kiev, Ukraine ngày 21/6/2023. Ảnh: REUTERS/TTXVN Trong tháng 3, tổng t.iền gửi ở nước ngoài của Ukraine tăng...