Rào cản lớn nhất trong quá trình gia nhập CPTPP của Trung Quốc

Nhiều nước tỏ ra nghi ngờ khi các điều kiện gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương ( CPTPP) quá cao và Trung Quốc với các doanh nghiệp nhà nước không thể đáp ứng những yêu cầu đó.

Anh ký hiệp ước tham gia Hiệp định Toàn diện và Tiến bộ quan hệ Đối tác xuyên Thái Bình Dương, tại Auckland. Ảnh: Reuters

Các chuyên gia thương mại cho rằng Trung Quốc vẫn có thể đáp ứng các tiêu chuẩn mà một hiệp định thương mại lớn xuyên Thái Bình Dương đặt ra, buộc các thành viên phải đưa ra quyết định không mấy thoải mái về việc liệu có nên để Bắc Kinh tham gia thoả thuận đó hay không.

Theo hãng Reuters, tại một hội nghị tổ chức tại Auckland vào tháng này, Anh đã được chính thức tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) sau chỉ hơn hai năm nộp đơn đăng ký. Động thái này cũng dọn đường cho các thành viên xem xét những quốc gia khác đang muốn gia nhập như Trung Quốc,Ukraine, Costa Rica, Uruguay và Ecuador.

Nếu xét về trình tự thời gian nộp đơn đăng ký, Trung Quốc sẽ là nước tiếp theo được các thành viên CPTPP xem xét để chấp nhận cho gia nhập. Tuy nhiên, mới đây, khi được hỏi liệu có khung thời gian xác định nào để xem xét các đơn đăng ký tiếp theo hay không, Bộ trưởng Thương mại New Zealand – nước chủ nhà CPTPP, Damien O’Connor đã khẳng định là không.

Hiệp định thương mại tự do CPTPP bắt nguồn từ Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) do Mỹ hậu thuẫn, được hình thành và phát triển để ngăn cản sự thống trị kinh tế ngày càng tăng của Trung Quốc. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã rút khỏi TPP. Sau đó, CPTPP ra đời thay thế cho TPP với các thành viên bao gồm các đồng minh thân cận của Mỹ là Nhật Bản, Australia và Canada.

Theo giới phân tích, Trung Quốc muốn trở thành một phần của CPTTP vì quốc gia châu Á này đặt rất nhiều kỳ vọng vào hiệu quả kinh tế đất nước vốn đã bị ảnh hưởng gần đây do nhiều hạn chế thương mại khác nhau và vì nước này coi các yêu cầu gia nhập cao của khối là động lực mới cho cải cách kinh tế trong nước.

Henry Gao, một luật sư kiêm giáo sư tại Đại học Quản lý Singapore, cho biết sự vắng mặt của nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ đã thúc đẩy Trung Quốc đáp ứng các yêu cầu đầu vào cao của thoả thuận.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết việc xin gia nhập CPTPP của nước này phù hợp với nỗ lực cải cách sâu rộng và mở rộng hợp tác thương mại với các nước khác.

Theo quy định đặt ra, CPTPP yêu cầu các nước loại bỏ hoặc cắt giảm đáng kể thuế quan, cam kết mạnh mẽ mở cửa thị trường dịch vụ và đầu tư, đồng thời có các quy định về cạnh tranh, quyền sở hữu trí tuệ (IP) và bảo vệ các công ty nước ngoài.

Trên thực tế, Trung Quốc trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước và có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu trở thành một nền kinh tế mở và định hướng thị trường. Trong khi quyền sở hữu trí tuệ đang được cải thiện, vẫn tiếp tục có những cáo buộc nước này đán.h cắp sở hữu trí tuệ nghiêm trọng từ các công ty phương Tây.

CPTPP cũng tập trung vào thương mại kỹ thuật số và cấm ép buộc các công ty nước ngoài lưu trữ dữ liệu địa phương trong nước, ví dụ như ở Trung Quốc.

“Nếu các quy tắc về nền kinh tế của một quốc gia thực sự khác xa so với những gì CPTPP quy định, thì chắc chắn sẽ có một câu hỏi lớn đặt ra về việc liệu họ có thể thực hiện những cải cách thực sự đáng kể không”, Graham Zebedee, trưởng đoàn đàm phán thương mại CPTPP của Anh, cho biết nhưng không bình luận cụ thể về chính sách của Trung Quốc.

“Nhiều bên vẫn tỏ ra nghi ngờ khi các điều kiện này quá cao và Trung Quốc với các doanh nghiệp nhà nước không thể đạt được thỏa thuận đó. Tôi nghĩ cách suy nghĩ vậy hoàn toàn sai lầm”, Tim Groser, cựu Bộ trưởng thương mại New Zealand, nhận định.

Các chuyên gia thương mại lưu ý hiệp định này vẫn có ngoại lệ, chẳng hạn như bảo vệ an ninh quốc gia và Trung Quốc cho thấy họ có thể tự do hóa khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

“CPTPP quan trọng đối với chúng tôi. Không phải vì nó sẽ dễ dàng mà chính xác là vì nó sẽ tạo ra thách thực”, Đại sứ Trung Quốc tại New Zealand Wang Xiaolong cho biết nỗ lực gia nhập hiệp định là một động lực cho việc triển khai các cải cách trong nước.

Tuy nhiên, yêu cầu kỹ thuật không phải là rào cản lớn nhất đối với Trung Quốc trong con đường gia nhập CPTPP.

Một thỏa thuận cho phép một quốc gia mới tham gia phải được tất cả các thành viên nhất trí. Tuy nhiên, Australia cho biết họ sẽ không tán thành đơn xin gia nhập của Trung Quốc nếu như Bắc Kinh tiếp tục ngăn chặn việc nhập khẩu hàng hóa của Australia bao gồm rượu vang và lúa mạch.

Bên cạnh đó, Mỹ, Australia, Anh, Canada, Nhật Bản và New Zealand vào tháng trước đã ký một tuyên bố chung chỉ trích các hành vi của Trung Quốc vào thời điểm nhiều quốc gia đang tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc của chuỗi cung ứng vào Bắc Kinh.

Một số chuyên gia khác cho răng Mỹ có thể xem xét lại việc rút khỏi CPTPP sớm, tạo ra tình thế tiến thoái lưỡng nan cho các thành viên trước nguy cơ một khi được chấp thuận, Trung Quốc có thể chặn đường gia nhập của Mỹ trong tương lai.

Tuần trước, khi được hỏi liệu Mỹ có xem xét lại việc tham gia CPTPP hay không, Ngoại trưởng Antony Blinken phát biểu tại Wellington rằng hiện tại họ tập trung vào Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, nhằm mục đích cải thiện chuỗi cung ứng và hành vi kinh doanh nhưng không phải là một khuôn khổ hiệp định thương mại tự do.