“Quyền lực số” đang định hình cục diện chính trị
“Quyền lực số” đang được ví như là con dao 2 lưỡi, đặc biệt là với sự trỗi dậy của các thế lực công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), gây nên những tác động mới đối với tính an ninh, tính chính nghĩa, tính xác thực của các cuộc bầu cử chính trị.
Trong cuộc tổng tuyển cử ở Thái Lan vừa khép lại, đảng Tiến bước (MFP) do Pita Limjaroenrat (42 tuổ.i), một nhân vật “có sức ảnh hưởng trên mạng internet” lãnh đạo, giành được 151 ghế, vượt qua tất cả các đối thủ. Tương tự, đảng Vì nước Thái (Pheu Thai) do Paetongtarn Shinawatra, con gái của cựu Thủ tướng Thaksin Chinnawat lãnh đạo, cũng đạt kết quả tốt, giành được 141 ghế. Tổng số ghế của 2 đảng này đã chiếm hơn một nửa trong tổng số 500 ghế của Hạ viện.
Cuộc chạy đua trên truyền thông xã hội
Trong cuộc tổng tuyển cử cạnh tranh gay gắt này, các phương tiện truyền thông xã hội như Facebook, Twitter, Instagram, YouTube và TikTok đã phát huy vai trò quan trọng. Đảng Tiến bước được thành lập vào năm 2019, là một chính đảng thanh niên non trẻ và năng động trên chính trường Thái Lan, nhà lãnh đạo đảng Pita Limjaroenrat là nhân vật có tố chất chính trị, dựa vào lực lượng truyền thông xã hội mạnh mẽ để nhanh chóng trở nên nổi tiếng ở Thái Lan, đồng thời thiết lập nền tảng cử tri khổng lồ.
Ông Pita Limjaroenrat (42 tuổ.i), lãnh đạo đảng Tiến bước Thái Lan, một nhân vật được cho là “có sức ảnh hưởng trên mạng internet”.
Trước cuộc tổng tuyển cử, các chính đảng lớn khởi động “cuộc chiến không khói sún.g”, tranh giành cử tri kịch liệt trên các nền tảng truyền thông xã hội. Để ngăn chặn việc tạo ra thông tin giả mạo và tin tức sai lệch giữa các chính đảng tham gia tranh cử, Chính phủ Thái Lan đã đi đầu trong việc triển khai hợp tác với các nền tảng truyền thông xã hội được ưa thích như TikTok, Facebook… để chống lại sự xuất hiện của những hiện tượng tiêu cực có thể xảy ra. Ủy ban Bầu cử Thái Lan và TikTok đã phối hợp thành lập một “trung tâm bầu cử”, nỗ lực thẩm tra những nội dung chính trị mang tính sai lệch và xử lý những nội dung vi phạm quy tắc bầu cử.
Một báo cáo của công ty khảo sát dư luận toàn cầu Meltwater và Tổ chức truyền thông Anh We Are Social cho thấy tính đến trước thềm cuộc tổng tuyển cử, Thái Lan có khoảng 52,3 triệu người sử dụng linh hoạt các nền tảng truyền thông xã hội, chiếm 72% dân số cả nước. Bên cạnh TikTok, những nền tảng được yêu thích nhất còn có Facebook và Line. Chính phủ Thái Lan nhận thức được ảnh hưởng chính trị của truyền thông xã hội đối với cuộc bầu cử lần này.
Cử tri Thái Lan đi giữa “rừng” poster tranh cử.
Trước thềm cuộc tổng tuyển cử, ông Pita Limjaroenrat và bà Paetongtarn Shinawatra đều là những nhân vật có ảnh hưởng trên mạng Internet. Facebook của ông Limjaroenrat có hơn 1,37 triệu lượt người theo dõi. Instagram của bà Shinawatra có hơn 500 nghìn lượt theo dõi, trong khi đó đảng Vì nước Thái do bà lãnh đạo chỉ có 29 nghìn lượt theo dõi. Ông Limjaroenrat vốn luôn xếp sau bà Shinawatra, nhưng lại thành công đảo ngược tình thế 10 ngày trước tổng tuyển cử, vượt bà Shinawatra về mức độ ủng hộ và cuối cùng trở thành “ngựa ô” nổi bật trên chính trường sau đó. Sau khi cuộc bầu cử kết thúc, cựu Thủ tướng Thaksin Chinnawat đã công khai khen ngợi đảng Tiến bước và ông Pita Limjaroenrat đã sử dụng sức mạnh mạng xã hội để giành thắng lợi.
Cũng trước thềm cuộc tổng tuyển cử, các tổ chức như Trung tâm khảo sát dư luận của Hiệp hội Khoa học chính trị thuộc Đại học Kasetsart (Thái Lan) đã tổ chức một cuộc bỏ phiếu mô phỏng trực tuyến với chủ đề “Thế hệ Z sẽ ủng hộ ai làm thủ tướng trong cuộc bầu cử năm 2023?”. Kết quả cho thấy có đến 39% cử tri thế hệ Z (thanh niên trong độ tuổ.i từ 17-18) ủng hộ ông Pita Limjaroenrat.
Video đang HOT
Giá trị kiểu mới
Đặc điểm của thế hệ Z là thạo công nghệ và sử dụng thành thạo Internet, các thiết bị thông minh và truyền thông xã hội, đồng thời ngưỡng mộ những “người có ảnh hưởng” trong thế giới mạng. Đảng Tiến bước và ông Limjaroenat đã nắm được lưu lượng truy cập của nhóm đối tượng này. Trước thềm bầu cử, thông qua các nền tảng truyền thông xã hội như Facebook, Twitter, Instagram, YouTube và TikTok, đảng Tiến bước kêu gọi tiến hành cải cách mạnh mẽ, bao gồm sửa đổi Điều 12 nhạy cảm của Luật Hình sự Thái Lan (được gọi là “Tội khi quân”), tạo dựng hình tượng của “phong trào phản đối xã hội truyền thông” trong tâm trí của thế hệ Z. Thông qua hiệu ứng ngôi sao của truyền thông xã hội, ông Limjaroenrat đã định hình thành công hình tượng “giàu có, đẹp trai, tinh anh xã hội, lãnh đạo dư luận”, trở thành ứng cử viên sáng giá nhất đại diện cho “đổi mới, sáng tạo, năng động, tiến bộ” trong tâm trí thế hệ Z.
Trong mọi cuộc chạy đua, tìm cách gây tác động lên lá phiếu cử tri là điều các ứng cử viên luôn mong muốn.
Trong môi trường truyền thông truyền thống, vai trò của cử tri tương đối tiêu cực, bị động và bị thao túng tâm lý, chịu sự chi phối của thông tin truyền bá từ các phương tiện truyền thông chính thống như báo giấy, đài phát thanh, truyền hình, tạp chí… Sự trỗi dậy của các phương tiện truyền thông xã hội kiểu mới đã tạo ra sự đảo ngược mang tính cột mốc. Các nền tảng truyền thông xã hội lớn như YouTube, Facebook, Twitter… không chỉ trở thành các nền tảng truyền bá nội dung siêu cấp tích hợp các phương tiện truyền thông truyền thống mà còn có thể tạo ra sự trải nghiệm “trao quyền mang tính tượng trưng”, bên cạnh việc trao quyền cho cử tri, các nền tảng truyền thông xã hội còn trở thành công cụ có lợi cho việc cạnh tranh chính trị. Các ứng cử viên thông qua phát phiếu bầu cho cử tri, triển khai các hoạt động tình nguyện trực tuyến, phỏng vấn qua email, để lại tương tác và bình luận, tham gia thảo luận chính trị trực tiếp… trên mạng truyền thông xã hội để thiết lập sự đồng thuận với cử tri, hình thành quan điểm chính trị hội tụ, đồng thời củng cố địa vị của “người dẫn dắt dư luận”.
Sự trỗi dậy của truyền thông xã hội cũng tượng trưng cho sự trỗi dậy của kiểu “quyền lực số” hoàn toàn mới. Truyền thông xã hội chắc chắn trở thành công cụ mạnh mẽ được các lực lượng chính trị sử dụng để định hình nhận thức và vận động xã hội, ai nắm được truyền thông xã hội thì người đó sẽ trở thành người dẫn dắt dư luận trên mạng, đồng thời thời có thể nắm được lợi thế của “quyền lực số”. Lấy sự đảo ngược nhanh chóng của cuộc tổng tuyển cử ở Thái Lan vừa rồi làm tiêu chí, ông Pita Limjaroenrat dựa vào sự trợ giúp của sức mạnh truyền thông xã hội đã dễ dàng đán.h bại lực lượng được quân đội hậu thuẫn với tướng Prayut Chan-o-cha và Prawit Wongsuwan làm đại diện. Trong tương lai, truyền thông xã hội được cho là sẽ tiếp tục định hình lại cục diện chính trị mới đối với các nền chính trị Hoàng gia, chính trị quân nhân, chính trị gia tộc và chính trị tài phiệt đã ăn sâu bám rễ.
Và những mặt trái…
Giá trị tuyến đầu của truyền thông xã hội còn thể hiện ở tính thuận tiện, kịp thời, chi phí thấp, tương tác, cơ sở, cá nhân và bùng nổ. Theo báo cáo của Công ty Tư vấn tăng trưởng toàn cầu Frost & Sullivan, quy mô thị trường dữ liệu lớn (big data) toàn cầu trong năm 2022 đạt khoảng 71,8 tỷ USD và dự kiến sẽ có tốc độ tăng trưởng bùng nổ kinh ngạc trong 10 năm tới.
Bên cạnh đó, “quyền lực số” cũng là một con dao 2 lưỡi. Đặc biệt là sự trỗi dậy của các lực lượng công nghệ như thuật toán, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo… sẽ gây nên những tác động mới đối với tính an ninh, tính chính nghĩa, tính xác thực của các cuộc bầu cử chính trị.
Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 để lại nhiều bài học cho các nhà vận động tranh cử.
Một mặt, nắm bắt được công nghệ thuật toán của truyền thông xã hộ thì có thể thông qua dữ liệu hơn để phân tích, phát hiện khuynh hướng, sở thích, mong muốn, cảm xúc của cử tri, cũng như khả năng gia tăng ảnh hưởng, đồng thời xây dựng kho thông tin cá nhân hóa liên quan đến sở thích của khán giả, sau đó tiến hành gửi chính xác quan điểm tranh cử vào tài khoản người dùng. Đồng thời, thông qua “cảm ứng thông tin, lọc thông tin, ưu tiên sắp xếp” mang tính mục đích để tác động ở mức độ lớn nhất đến ý chí bỏ phiếu của cử tri.
Mặt khác, “quyền lực số” cũng mang lại rủi ro “tham nhũng số” và “tội phạm số”. Trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016, ứng cử viên có ảnh hưởng trên mạng Internet hơn là ông Donald Trump, có gần 6 triệu lượt theo dõi đã dẫn dắt cuộc bầu cử truyền thông xã hội lần đầu tiên trên toàn cầu, đồng thời thành công trong việc xây dựng hình tượng “quản trị đất nước bằng Twitter”.
Tuy nhiên, các cuộc điều tra sau đó của Quốc hội Mỹ đã phát hiện một số lượng lớn người máy, tài khoản giả mạo, Botnet (một mạng lưới những máy tính bị điều khiển và chi phối bởi một máy tính khác từ xa nhằm mục đích thực hiện một số nhiệm vụ nào đó)… tồn tại rộng rãi trên Twitter và Facebook, được sử dụng cho việc tuyên truyền các cáo buộc tham nhũng nhằm vào đối thủ cạnh tranh Hillary Clinton. Hơn nữa, những tài khoản giả mạo đã lan truyền nhiều tin đồn chính trị và tin tức giả có liên quan, lôi kéo cử tri truy cập các liên kết tin tức chính trị nhằm tác động đến khuynh hướng bỏ phiếu. Trong bối cảnh đó, trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ ở Mỹ vào năm 2018, Thượng viện Mỹ còn tổ chức một cuộc điều trần riêng, triệu tập và gây sức ép với 3 “gã khổng lồ” Google, Twitter và Facebook.
Thu hút sự quan tâm của gen Z là mục tiêu của các cuộc tranh cử hiện nay.
Cuộc cách mạng thuật toán đã tạo ra một “mỏ vàng số” truyền thông xã hội không bao giờ cạn kiệt. Sự trỗi dậy phổ biến của truyền thông xã hội lại tạo ra một “quyền lực số” hoàn toàn mới và cuối cùng đã hình thành biến số hoàn toàn mới định hình lại cục diện chính trị ở một vài nơi. Tuy nhiên, giống như một câu nói trong kinh tế học: “Nếu một sản phẩm là miễn phí thì người dùng chính là sản phẩm”. Do thế, bên cạnh với việc sử dụng truyền thông xã hội – “sản phẩm miễn phí” này, chính phủ các nước vẫn nên đầu tư nhiều nguồn lực hơn cho “sản phẩm chân chính” – sức mạnh của cử tri đằng sau truyền thông xã hội.
Cuộc đua tranh giữa những mặt đối lập
Ngày 14/5, khoảng 50 triệu cử tri trên khắp Vương quốc Thái Lan sẽ đi bỏ phiếu bầu hạ viện khóa mới gồm 500 ghế.
Cử tri Thái Lan bỏ phiếu tại một địa điểm bầu cử ở Bangkok, Thái Lan, ngày 7/5/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Cuộc bầu cử năm nay diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế Thái Lan vẫn mắc kẹt trong "bẫy thu nhập trung bình" với tăng trưởng kinh tế không đạt 5% kể từ năm 2012, cùng các vấn đề khác như dân số già, tiết kiệm và đầu tư thấp, nợ hộ gia đình cao và tụt hậu so với các nước láng giềng đông dân hơn và đang phát triển nhanh. Do đó, cuộc bầu cử sẽ không chỉ bầu ra các nghị sĩ mà còn tìm kiếm một nhà lãnh đạo chính phủ có khả năng dẫn dắt đất nước vượt qua những khó khăn hiện tại để phát triển lên tầm cao mới.
Mặc dù có tới gần 70 đảng tham gia tranh cử song cuộc bầu cử dự kiến sẽ là cuộc đua chủ yếu giữa hai đảng: Quốc gia Thái Lan thống nhất (UTN) của Thủ tướng đương nhiệm Prayut Chan-o-cha và Vì nước Thái (Pheu Thai), một nhánh của đảng Người Thái yêu người Thái (Thai Rak Thai) của cựu Thủ tướng lưu vong Thaksin Shinawatra, hiện đã không còn tồn tại.
UTN tuy mới thành lập nhưng thành viên của đảng không phải là những gương mặt mới, trong đó có Thủ tướng Prayut, các cựu phó thủ tướng cùng các thành viên chính phủ kỳ cựu. Gần đây, UTN đã tập hợp một nhóm kinh tế, bao gồm những trụ cột vững chắc nhất của Thái Lan là năng lượng, bất động sản và sản xuất để hỗ trợ ông Prayut tiếp tục những sáng kiến mà chính phủ 4 năm qua đã triển khai như tiếp tục đầu tư vào Hành lang kinh tế phía Đông (EEC) - nơi tập trung nhiều ngành công nghiệp mới như chuỗi cung ứng xe điện, sản xuất pin và thiết bị điện tử, năng lượng tái tạo - và mô hình kinh tế Sinh học - Tuần hoàn - Xanh (BCG)...
Trong khi đó, đảng Pheu Thai đang hứa hẹn một sự trỗi dậy sau thời kỳ mà họ gọi là "một thập kỷ bị mất" dưới chế độ liên kết với quân đội của Thủ tướng đương nhiệm Prayut. Với việc bà Paetongtarn Shinawatra, con gái ông Thaksin, lãnh đạo chiến dịch bầu cử của Pheu Thai, các cuộc thăm dò dư luận đều cho thấy đảng này đang dẫn đầu và có nhiều khả năng giành được nhiều ghế nhất.
Tuy nhiên, đảng Tiến bước với tư tưởng cấp tiến cũng là một ẩn số thú vị, cho thấy cuộc bầu cử sẽ là một cuộc đua tam mã. Theo quy định bầu cử Thái Lan, một đảng hoặc một nhóm đảng cần phải giành được ít nhất 251 trong số 500 ghế hạ viện để thành lập chính phủ. Trước bầu cử, mỗi đảng có thể đề cử tối đa 3 ứng cử viên cho ghế thủ tướng và phải giành được ít nhất 25 ghế nghị sĩ để có thể bảo đảm danh sách ứng cử viên của mình được bỏ phiếu tại quốc hội.
Gương mặt quen thuộc nhất trong số các ứng cử viên thủ tướng là Thủ tướng đương nhiệm Prayut. Là người chèo lái chính phủ vượt qua đại dịch COVID-19 kéo dài trong phần lớn nhiệm kỳ vừa qua, vị tướng quân đội 69 tuổ.i hy vọng sẽ trở lại vị trí thủ tướng với cương lĩnh tranh cử tập trung vào phát triển hạ tầng, đảm bảo tính liên tục trong các chính sách phát triển mà đất nước đang thực hiện, bảo đảm sự ổn định cũng như bảo vệ Hoàng gia.
Phó Thủ tướng Prawit Wongsuwan, 78 tuổ.i, cũng nhắm đến ghế thủ tướng với tư cách là ứng cử viên của đảng Quyền lực Nhà nước nhân dân (PPRP) đứng đầu trong liên minh cầm quyền 4 năm qua. Ông Prawit được coi là "anh cả" của các nhà lãnh đạo quân đội từng tiến hành cuộc đảo chính năm 2014. Ở cuộc bầu cử lần này, cương lĩnh tranh cử của ông chú trọng vào phúc lợi nhà nước, cung cấp miễn phí cho người nghèo và hoà giải chính trị.
Lợi thế của 2 ứng cử viên đều xuất thân quân đội này là họ có kinh nghiệm lãnh đạo trong nhiệm kỳ vừa qua và được sự hậu thuẫn của Thượng viện 250 ghế do quân đội bổ nhiệm.
Mặc dù vậy, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy cả 2 lãnh đạo kỳ cựu này đều tụt lại phía sau 2 ứng cử viên trẻ tuổ.i của đảng Pheu Thai và đảng Tiến bước.
Ở tuổ.i 37, bà Paetongtarn Shinawatra đang nổi lên như ứng cử viên sáng giá nhất cho chiếc ghế thủ tướng Thái Lan sắp tới. Từng chứng kiến cả bố đẻ Thaksin và cô ruột Yingluck bị quân đội lật đổ khi đang ở ngôi vị thủ tướng, ứng cử viên Paetongtarn có mục tiêu rất quyết liệt tại cuộc bầu cử lần này là một chiến thắng "long trời lở đất" cho đảng Pheu Thai. Cương lĩnh tranh cử của bà là tăng lương tối thiểu và phục hồi kinh tế.
Tuy vậy, cũng như Pheu Thai đang đối mặt với một đối thủ "cùng hội cùng thuyền" đáng gờm là đảng Tiến bước, bà Paetongtarn cũng sẽ thấy mình phải chạy đua với thủ lĩnh 43 tuổ.i của Tiến bước là Pita Limjaroenrat. Càng sát ngày bầu cử, ông Pita đang được ví như một "cơn sốt" với những lời lẽ vận động lôi cuốn tập trung vào cải thiện cuộc sống người dân, phi tập trung hóa, cải cách hành chính quan liêu và chấm dứt sự can thiệp của quân đội vào chính trị.
Nhìn từ kết quả các cuộc thăm dò dư luận, có thể thấy cuộc bầu cử năm nay tại Thái Lan là cuộc đua tranh của các mặt đối lập. Giữa các đảng đứng đầu, đó là sự đối lập giữa phe thân quân đội với phe phản đối đảo chính. Giữa các ứng cử viên thủ tướng hàng đầu, đó là sự đối lập về tuổ.i tác và kinh nghiệm chính trường.
Theo khảo sát của Viện Quản lý phát triển quốc gia (NIDA), trong số 52.322.824 cử tri đủ điều kiện bầu cử, nhóm tuổ.i dưới 42 chiếm tỷ lệ cao nhất với hơn 40%. Nhóm Thế hệ X (từ 43 đến 58 tuổ.i) chiếm khoảng 30% số cử tri. Thế hệ Bùng nổ dân số (từ 59 đến 77 tuổ.i) chiếm khoảng 22% trong khi nhóm cử tri lớn tuổ.i nhất, còn được gọi là "thế hệ im lặng" (78 đến 98 tuổ.i), chiếm khoảng 4%.
Giới quan sát nhận định rằng việc nắm bắt sự ủng hộ của lớp cử tri trẻ tuổ.i và những cử tri còn lưỡng lự, vốn chiếm tỷ lệ khá cao trong các cuộc thăm dò trước bầu cử, sẽ góp phần quyết định cơ hội chiến thắng của mỗi đảng. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo bất cứ ai về đích, việc không mang lại lợi ích kinh tế rộng lớn có thể dẫn đến sự bất ổn của Thái Lan.
Con gái ông Thaksin "tái xuất" cùng con 2 ngày tuổ.i, tiếp tục tranh cử Bà Paetongtarn Shinawatra, con gái cựu thủ tướng Thaksin, một trong những ứng cử viên hàng đầu của chiếc ghế thủ tướng, cho biết bà đã sẵn sàng tiếp tục đường đua. Con gái ông Thaksin cũng bày tỏ sự tin tưởng Đảng Pheu Thai của mình sẽ giành chiến thắng áp đảo trong cuộc tổng tuyển cử ngày 14-5 sắp tới khi...