Quỹ bình ổn xăng dư 2.800 tỷ, lãi 2 tỷ: Hơi phí…

Nếu quỹ thu về nhiều, sử dụng ít, số dư lớn, tiền quỹ nằm chết sẽ gây ra sự lãng phí rất lớn.

Báo cáo của Bộ Tài chính sáng 11/2 cho biết, tổng số dư Quỹ Bình ổn giá đến hết quý 4 năm 2019 là 2.779,5 tỷ đồng. Mặc dù số dư lớn, tuy nhiên, lãi phát sinh trong quý 4/2019 cũng chỉ có hơn 2 tỷ đồng. Lý do được giải thích là tiền trong quỹ được gửi ngân hàng với lãi suất không kỳ hạn (dao động từ 0,2-0,5%/năm).

Quỹ bình ổn xăng dầu dư 2.800 tỷ, lãi 2 tỷ. Ảnh minh họa: Trithuc.vn

Bình luận về con số trên, GS Đặng Đình Đào (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, quỹ bình ổn hoàn toàn có thể thu về số tiền lãi cao hơn, nhằm giảm gánh nặng cho người dân thay vì để quỹ nằm chết.

Vị GS cho biết, quyết định gửi ngân hàng với lãi suất bao nhiêu, gửi theo hình thức nào để có lợi nhất cho quỹ phụ thuộc vào sự tính toán của Bộ Tài chính, Bộ Công thương và các quy định của hệ thống ngân hàng.

Tuy nhiên, với một số dư quỹ rất lớn, tới gần 3.000 tỷ, các cơ quan liên ngành nên xem lại hình thức gửi, gửi ngân hàng nào? Gửi theo hình thức không kỳ hạn hay có kỳ hạn là tối ưu nhất, có được lãi suất tốt nhất.

Vị GS cho biết, bản chất của quỹ bình ổn là bơm và xả nhưng nếu quỹ thu về nhiều, sử dụng ít, số dư lớn, tiền quỹ nằm chết sẽ gây ra sự lãng phí rất lớn.

Ông nhấn mạnh, tiền chỉ có giá trị khi được đưa vào vòng quay kinh tế. Mặt khác, nếu tiền quỹ được gửi với lãi suất cao, số dư quỹ càng lớn thì việc trích lập quỹ càng thấp như vậy vừa giảm được gánh nặng cho người dân lại vừa mang lại hiệu quả cho nền kinh tế.

Hoàn toàn đồng tình với quan điểm phải ưu tiên mục tiêu an toàn, linh hoạt của quỹ, đó là khi cần thì phải xả, vì thế cũng không thể mang quỹ đầu tư vào những lĩnh vực có nhiều rủi ro như bất động sản hay chứng khoán… Tuy nhiên, cũng cần tránh tư tưởng tiền của dân, của nhà nước nên cũng không cần tính toán tới yếu tố hiệu quả.

“Cần tính toán lựa chọn phương án gửi tối ưu nhất để đạt được hiệu quả cao nhất, đây là trách nhiệm của những người nắm giữ quỹ, những người này phải tính toán cho phù hợp.

Bởi quỹ không bao giờ xả hết mà luôn có một số dư nhất định, trong trường hợp này có thể tính toán tách một phần gửi theo hình thức không kỳ hạn, một phần gửi theo hình thức có kỳ hạn để có được lãi tối ưu. Việc này vẫn hoàn toàn có thể chủ động khi cần xả quỹ mà cũng tránh được rủi ro kiểu bỏ tất cả “trứng vào một giỏ”", vị GS nói.

Tương tự, PGS Đinh Trọng Thịnh (Học viện tài chính) cũng cho biết, việc vận hành, quản lý quỹ để vừa bảo đảm mục tiêu bình ổn, linh hoạt lại vừa có lãi là bài toán khó.

Tại nhiều nước, quỹ bình ổn xăng dầu được vận hành theo mô hình luôn sẵn sàng chờ đợi để bất kỳ lúc nào cần quỹ cũng được xả ngay nhằm góp phần bình ổn giá xăng dầu. Như vậy, về mặt nguyên tắc, tiền quỹ khó có thể gửi có kỳ hạn mà chỉ có thể gửi theo hình thức không kỳ hạn. Ở nhiều quốc gia trên thế giới, quỹ bình ổn gửi theo hình thức không kỳ hạn sẽ không có lãi.

Ở Việt Nam nhằm khuyến khích người gửi, ngân hàng đã trả một tỉ lệ lãi suất rất thấp trên số tiền gửi không kỳ hạn được lưu lại tại các ngân hàng với lãi suất từ 0,2%-0,4%. Trong trường hợp để bảo đảm mục tiêu an toàn và linh hoạt của quỹ, chúng ta phải chấp nhận lãi thấp, thậm chí kể cả không có lãi.

Tuy nhiên, ở Việt Nam quyết định điều chỉnh giá bán lẻ xăng dầu theo chu kỳ 15 ngày/lần, như vậy, các cơ quan điều hành đã có ít nhất 15 ngày để thực hiện yêu cầu có xả quỹ hay không xả quỹ.

Trong trường hợp này, các cơ quan liên ngành có thể tính tới việc gửi lãi suất theo kỳ hạn ngắn (trong 15 ngày), như vậy sẽ vừa bảo đảm được mục tiêu bình ổn mà cũng bảo đảm được cả mục tiêu lợi nhuận.

“Việc này phải xem lại các quy định của Việt Nam cũng như các sản phẩm tiền gửi của ngân hàng cung cấp. Nếu có sản phẩm gửi theo kỳ hạn 15 ngày, Bộ Tài chính, Bộ Công thương hoàn toàn có thể tính toán, gửi theo hình thức này để được hưởng lãi tốt hơn”, ông Thịnh nói.

Nhập nhèm tiền quỹ

Nói thêm về những bất cập trong vận hành tiền quỹ xăng dầu, GS.TS Đặng Đình Đào nhắc lại quan điểm nên xem xét bỏ quỹ. Đưa ra hai lý do, vị chuyên gia phân tích:

Thứ nhất, việc thu và quản lý, vận hành nguồn quỹ thời gian qua còn nhiều bất cập, thiếu minh bạch, không rõ ràng.

Về bản chất, Quỹ bình ổn xăng dầu hiện nay đang lấy tiền của chính người mua xăng dầu để “bình ổn” giá cho người mua xăng dầu. Vì thế, người mua xăng dầu tuy có được mua xăng dầu bình ổn với giá không tăng nhưng là nhờ số tiền họ được ứng trước chứ không nhờ sự can thiệp của bên thứ ba. Trong khi đó, số tiền thu về quỹ lại không được sử dụng hiệu quả, gửi ngân hàng với lãi suất thấp là rất lãng phí.

Thứ hai, cùng với câu chuyện vận hành, quản lý và sử dụng nguồn quỹ này thiếu minh bạch, rõ ràng còn là nguy cơ tiêu cực, tham nhũng, thất thoát tiền của người tiêu dùng rất lớn.

Vì mọi việc liên quan đến Quỹ bình ổn không thể minh bạch hoàn toàn được. Trong khi đó những chi phí phát sinh từ quản lý, thua lỗ có thể vẫn được trừ vào quỹ, rất khó kiểm soát.

Đặc biệt, hiện nay Việt Nam đã chủ động được tới gần 80% nguồn cung xăng dầu từ các doanh nghiệp trong nước, việc chủ động về giá cả cũng không còn phụ thuộc nhiều vào thế giới. Do đó, việc yêu cầu trích lập quỹ cũng không quá bức thiết như trước đây.

Vì thế, GS Đặng Đình Đào cho rằng đề xuất bỏ Quỹ bình ổn xăng dầu, để xăng dầu hoạt động theo cơ chế thị trường.

Thái Bình

Theo Baodatviet.vn