‘Quái vật biển Caspi’ hồi sinh

Từng là một trong những mô hình vũ khí có tiềm năng quân sự đáng gờm, công nghệ của “ quái vật biển Caspi” đang dần được các nước hồi sinh cho những mục đích mới.

Con quái vật bị bỏ quên

Tính đến cuối năm 2021, cỗ máy ekranoplan lớp Lun của Nga vẫn đang bị bỏ nằm trơ trọi trên bờ biển ở Cộng hòa Dagestan, chờ ngày được đưa vào viện bảo tàng quân sự, theo CNN. Con tàu khổng lồ được mệnh danh là “quái vật biển Caspi” từng là một trong những vũ khí tiềm năng nhưng bị chìm vào quên lãng từ khi Liên Xô tan rã.

Ekranoplan là loại phương tiện lai giữa tàu thủy và máy bay. Loại phương tiện này khai thác nguyên tắc khí động lực đặc biệt gọi là “hiệu ứng mặt đất” để có thể bay lơ lửng gần mặt nước ở tốc độ cao dù được Tổ chức Hàng hải quốc tế xem là tàu thủy. Nhờ bay thấp dưới mặt nước nên phương tiện khó bị radar phòng không phát hiện.

Tàu ekranoplan lớp Lun được chế tạo từ thời Liên Xô, nằm trên bờ biển ở Derbent, Cộng hòa Dagestan hồi tháng 11.2020. Ảnh REUTERS

Trong thời Chiến tranh lạnh, Liên Xô và nhiều nước có những chương trình phát triển ekranoplan cho quân đội và nhiều mẫu thử nghiệm được cho ra mắt, trong đó có mẫu thử nghiệm CM được chế tạo vào năm 1966 với 10 động cơ phản lực cánh quạt: 8 ở dưới cánh và 2 ở đuôi. Cỗ máy có trọng lượng cất cánh tối đa 544 tấn, có chiều dài 92 m, chiều cao 22 m, sải cánh 37 m, được mệnh danh là “quái vật biển Caspi” vì được thử nghiệm tại vùng biển này. Năm 1980, con quái vật rơi xuống biển trong một lần bay và sau đó bị chìm.

Các mô hình khác được phát triển sau đó, đáng kể có lớp tàu chiến đấu Lun. Chiếc duy nhất thuộc lớp này là MD-160 được hoàn thiện và biên chế vào năm 1987. Chiếc thứ hai được thiết kế với mục đích làm bệnh viện dã chiến nhưng dự án bị bỏ dở sau khi Liên Xô tan rã.

Ekranoplan lớp Lun mang trên lưng 6 tên lửa diệt hạm. Ảnh HẢI QUÂN LIÊN XÔ

Quái vật MD-160 dài 74 m, cao 12 m, sải cánh 44 m, có 8 động cơ phản lực cánh quạt. Phương tiện có trần bay 5 m và trọng lượng cất cánh tối đa 380 tấn, tốc độ tối đa 550 km/giờ và tầm hoạt động 2.000 km. Trên lưng quái vật là 6 ống phóng tên lửa chống hạm và còn có một vài khẩu pháo.

Chiếc “thủy phi cơ” này hầu như bị bỏ không tại quân cảng ở Kaspiysk. Tháng 7.2020, sau hơn 3 thập niên bị quên lãng, “quái vật biển Caspi” được lai dắt đến một địa điểm phía nam thành phố cổ Derbent thuộc Cộng hòa Dagestan để trưng bày trong dự án bảo tàng quân sự và công viên giải trí Patriot Park mà Nga dự tính xây dựng.

Tàu Lun trong một lần phóng tên lửa

Việc đưa chiếc tàu chuyển động trở lại không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Theo CNN, phải mất 14 giờ để 3 tàu kéo và 2 tàu lai dắt đưa được con quái vật đến địa điểm đã định cách căn cứ hơn 100 km. Con tàu bị mắc cạn gần điểm đến và để tránh bị sóng đánh hỏng, tàu Lun được đưa sâu vào trong bờ biển. Từ đó đến nay, tàu Lun nằm trên bờ biển và để chờ bảo tàng được hoàn thành. Con tàu nằm trơ trọi trên bãi biển đã thu hút sự chú ý của nhiều du khách.

Dự án Patriot Park đáng ra phải được khởi công vào cuối năm 2020 nhưng đến tháng 4.2021 mới được rót kinh phí 400 triệu rúp (115 tỉ đồng). Giới chức địa phương hồi tháng 11.2021 cho hay dự án có thể khai trương vào mùa hè năm nay.

Do bị bỏ xó quá lâu nên việc di chuyển con tàu khổng lồ không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Ảnh REUTERS

Công nghệ được hồi sinh

Ngày nay, các công ty tại nhiều nước đang dần hồi sinh các dự án ekranoplan nhưng đa phần là phục vụ mục đích dân sự. Công ty Wigetworks trụ sở tại Singapore đã chế tạo nguyên mẫu ekranoplan AirFish 8 dựa theo thiết kế của các kỹ sư người Đức Hanno Fischer và Alexander Lippisch trong thời Chiến tranh lạnh.

Wigetworks đã có bằng sáng chế và quyền sở hữu trí tuệ cho thiết kế này. Công ty dự định cải thiện và cập nhật những thiết kế này để tạo ra một loại phương tiện hiện đại. Trung Quốc có mẫu ekranoplan Xiangzhou 1, bay lần đầu vào năm 2017 nhưng thông tin ít được công bố.

Một mẩu ekranoplan của Wigetworks. Ảnh ẢNH CHỤP MÀN HÌNH CNN

Công ty The Flying Ship của Mỹ đang chế tạo mẫu ekranoplan không người lái để chở hàng ở tốc độ cao. Công ty REGENT Craft cũng của Mỹ đang phát triển ý tưởng về một loại ekranoplan gọi là “seaglider” hoạt động bằng điện, giúp chở khách qua lại các thành phố ven biển với vận tốc lên đến 289 km/giờ.

Tại Nga, nhiều dự án cũng được tính đến nhưng hiếm dự án nào vượt qua bước ý tưởng ban đầu để đến giai đoạn thiết kế.

Hãng RDC Aqualines (Nga) đang phát triển các dòng ekranoplan thương mại, có thể chở 3 – 12 hành khách hoặc hơn trong tương lai. Thiết kế này được cho là đã gây được sự chú ý từ các nhà đầu tư và họ dự định thiết lập tuyến giao thông nối Helsinki của Phần Lan với Tallinn của Estonia trong khoảng 30 phút.