Phim Vị (Taste) đoạt giải Liên hoan phim quốc tế Berlin trở thành phim của Singapore

Một tác phẩm điện ảnh độc lập sản xuất trong 7 năm đã ‘từ bỏ quốc tịch mẹ đẻ’ để được phát hành.

Mới đây, nhà sản xuất Đồng Thị Phương Thảo cho biết bà đã bỏ quyền sở hữu, Lê Bảo từ bỏ quyền tác giả bộ phim Vị ( tựa tiếng Anh: Taste). Bộ phim sản xuất trong 7 năm đã trở thành quyền sở hữu chính của công ty ở Singapore, một trong hai công ty đồng sản xuất. Như vậy, hiện tại bộ phim Vị đã không còn quốc tịch Việt Nam, mà mang quốc tịch Singapore.

Mặc dù vậy, nhà sản xuất Phương Thảo cho biết, bà cũng như đoàn phim vẫn mong muốn bộ phim có cơ hội được Hội đồng duyệt phim xem xét lại, để phim vẫn có thể đến với các liên hoan phim với danh nghĩa là một phim Việt Nam. Bộ phim Vị có một số phận khá long đong trong khâu kiểm duyệt và những vấn đề tranh cãi quanh nó cách đây vài tháng.

Vị là tác phẩm điện ảnh độc lập năm 2021 do Le Bien Pictures sản xuất. Đây là tác phẩm đầu tay của đạo diễn Lê Bảo được phát triển từ bản phim ngắn cùng tên từng đoạt giải ‘Dự án triển vọng nhất’ tại Silver Screen Awards ở Singapore năm 2016. Đặc biệt, có thể nói Vị là bộ phim hợp tác xuyên châu lục với nhiều hãng phim sản xuất nước ngoài bao gồm: Singapore, Pháp, Thái Lan, Đức và Đài Loan.

Nội dung phim tập trung vào cuộc sống của người đàn ông Nigeria tên Bassley ( Olegunleko Ezekiel Gbenga thủ vai), dù có con trai nhỏ ở quê nhà, quyết định đến TP Hồ Chí Minh để mưu sinh, lập nghiệp bằng nghề cầu thủ.

Sau khi bị sa thải khỏi đội bóng, anh ấy kiếm sống bằng các công việc quét dọn và phụ việc trong một tiệm hớt tóc ở khu trượt tuyết ở Sài Gòn và sống ở phòng sau. Bassley chuyển đến khu xóm nghèo ở ngoại ô thành phố và sống cùng bốn phụ nữ người Việt Nam (Khương Thị Minh Nga, Lê Thị Dung, Nguyễn Thị Cẩm Xuân và Vũ Thị Thẩm Thìn đóng). Những phụ nữ này đều làm các công việc chân tay với chuỗi ngày lặp đi lặp lại vô tận trong cùng một khu vực của thị trấn.

Ở căn phòng tồi tàn ấy, họ sống chung. nấu ăn, tắm rửa, ngủ chung, chăm sóc sắc đẹp và sức khỏe, tận hưởng sự giải trí đơn giản với TV và máy hát karaoke di động. Trong đó, một số cảnh quần áo không xuất hiện cùng các nhân vật, Bassley thỉnh thoảng quan hệ tình dục với những người phụ nữ.

Trong quá trình sinh sống tại xóm nghèo, anh chứng kiến từng mảnh đời khác nhau của họ. Và bộ phim truyền tải thông điệp về niềm khao khát sống của con người trước sự mỏng manh của số phận và nỗi sợ hãi bị cô lập.

Vị được công chiếu lần đầu theo hình thức trực tuyến vào ngày 1/3/2021 tại Liên hoan phim quốc tế Berlin lần thứ 71 cùng 11 tác phẩm khác. Ngày 5/3, ban tổ chức công bố tác phẩm giành giải đặc biệt ‘Special Jury Award’ ở hạng mục ‘Encounters’.

Theo nhận xét của ban giám khảo, phim là ‘một sự trừu tượng hóa các mối quan hệ xã hội, có bố cục và được sắp xếp một cách táo bạo, sử dụng những mảng miếng rất cụ thể – những căn nhà lụp xụp của khu ổ chuột, luật bóng đá, nấu ăn, cân nặng, để xây dựng nên cuộc đối chọi căng thẳng giữa việc giải thoát khỏi khổ hạnh và quay lại bể khổ.

Ngày 17/ 5, hãng sản xuất Le Bien Pictures bị xử phạt hành chính 35 triệu đồng do đã gửi phim tham gia Liên hoan phim quốc tế Berlin khi chưa được cấp phép phổ biến. Khi đó, ông Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Điện ảnh, đánh giá cao đạo diễn Lê Bảo đã có những thử nghiệm mới về nghệ thuật, tuy nhiên ‘nhà sản xuất chưa có kế hoạch phát hành trong nước nên không làm hồ sơ xin giấy phép phổ biến’.

Ngày 12/7, ông Thành ký quyết định cấm phát hành bộ phim tại Việt Nam do vi phạm Luật Điện ảnh, theo kết quả thẩm định của Hội đồng thẩm định phim quốc gia rằng phim có trường đoạn khỏa thân tập thể kéo dài khoảng 30 phút, trong đó cả năm nhân vật cùng khỏa thân trong ngôi nhà kể cả khi nấu ăn, sinh hoạt, không phù hợp với văn hóa Việt Nam và phương Đông nói chung.

Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp, vốn đã từng theo dõi dự án phim Vị từ năm 2015, là một trong số các thành viên của hội đồng thẩm định có quan điểm tích cực về phim. Nữ đạo diễn đánh giá Lê Bảo là một đạo diễn trẻ ‘tài năng, giàu cá tính sáng tạo và có ngôn ngữ điện ảnh xuất sắc’. Theo quan điểm của bà Hoàng Điệp cảnh quay đó (quan hệ tình dục) không có gì là dài, song với người khác lại là vậy.

Trong khi đó, luật lại không có quy định cụ thể về việc một cảnh quay nude trực diện kéo dài bao lâu là được phép. Điều này không giống với pháp luật liên quan đến điện ảnh ở nhiều nước có nền điện ảnh phát triển, chẳng hạn có cả quy định một nụ hôn có thể kéo dài bao lâu. Trên tạp chí Variety, Jessica Kiang có bài đánh giá cho rằng Vị là ‘một tác phẩm nghệ thuật điện ảnh quay chậm tối tăm, đầy sức gợi và ấn tượng’.

Tại Việt Nam, nhiều bộ phim độc lập ( Indie films) cũng có số phận tương tự, khi tham gia chinh chiến ở các liên hoan phim nhưng về quê hương lại bị ‘ghẻ lạnh’ hoặc bị kiểm duyệt gắt gao không thể công chiếu.

Tuy nhiên, với Vị đến mức từ bỏ quyền sở hữu phim để nó được có đời sống riêng, được công chiếu thì có lẽ là lần đầu. Phải chăng, cách đánh giá phim của các nhà quản lí Việt Nam đang có những tiêu chuẩn khác biệt so với các giám khảo của các liên hoan phim trên thế giới.

Việc phổ biến các tác phẩm điện ảnh Việt Nam được đánh giá cao ở các liên hoan phim quốc tế vẫn còn khá nhiều chông gai vì những kiểm định có phần khác biệt so với những tiêu chuẩn của quốc tế. Nếu cứ theo cách làm này, còn mảnh đất nào cho sự sáng tạo?