Philippines xây dựng lực lượng dân quân bán vũ trang trên biển để ứng phó với Trung Quốc

Một cuộc đua vũ trang “vùng xám” đang trỗi dậy ở Biển Đông, nơi Trung Quốc ngày càng sử dụng các lực lượng bán quân sự để áp đặt các yêu sách chủ quyền của họ tại đây.

“Vùng xám” ở đây ám chỉ lực lượng không hoàn toàn quân sự hoặc dân sự.

Bị áp đảo trước Trung Quốc sở hữu nhiều vũ khí và nhiều tiền, Philippines đang hướng tới việc tạo ra lực lượng dân quân biển của riêng mình để bảo vệ các lợi ích của mình ở vùng biển cận kề bao gồm cả vùng đặc quyền kinh tế của họ. Lực lượng của họ sẽ mang tên Cơ quan Trợ giúp Tích cực Cafgu (CAAS).

Một lính Philippines đi tuần tra dọc theo vịnh Ulugan đối diện Biển Đông. Ảnh: AFP.

Động thái kiểu quân sự nói trên của Philippines, nếu được thông qua, là để đáp lại việc Trung Quốc gia tăng sử dụng lực lượng bán vũ trang, bao gồm việc dùng thuyền nhỏ với số lượng áp đảo để tiếp cận khu vực đảo tranh chấp và các thực thể có vị trí chiến lược, để xâm nhập sâu hơn vào các vùng biển mà Philippines tuyên bố thuộc về mình.

Đặc biệt, gần đây Trung Quốc đã sử dụng các lực lượng bán quân sự để chặn việc Philippines cung ứng và vận chuyển vật liệu xây dựng.

Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana gần đây phát biểu trước Thượng viện nước này với nội dung nói rằng bên kia (ám chỉ Trung Quốc) đang sử dụng cái mà họ gọi là “dân quân” nhưng thực tế là bộ phận của hải quân Trung Quốc – lực lượng này cũng đánh cá, cũng đóng vai ngư dân trên những con tàu to.

Chiến lược bán quân sự này tuy vậy cũng có những rủi ro lớn làm tăng nguy cơ xung đột ở khu vực nhạy cảm trên Biển Đông.

Philippines đang nỗ lực xây dựng lực lượng quốc phòng của mình sau khi bị Trung Quốc gây áp lực nhiều lần trên biển, đặc biệt là vụ đối đầu ở bãi cạn Scarborough nằm bên trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte nhấn mạnh nhu cầu ở cấp chiến lược phải có thêm các lực lượng đối phó với Trung Quốc. Ý này được ông Duterte đưa ra trong bài phát biểu của mình trước Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc vào tháng 9/2020.

Tư lệnh hải quân Philippines Phó Đô đốc Giovanni Carlo Bacordo là một trong những nhân vật có quan điểm cứng rắn hơn với Trung Quốc thông qua việc xây dựng lực lượng dân quân biển CAAS.

Tư lệnh hải quân Philippines cho biết, lực lượng mới này sẽ là lực lượng cộng tác, với các thành viên được tuyển từ Lục quân Philippines (quân chủng đông đảo nhất của quân đội Philippines) nhưng lại do Hải quân Philippines huấn luyện, cụ thể là lực lượng hải quân ở Bắc Luzon và phía Tây.

Tư lệnh Bacordo nói, lực lượng này sẽ thực hiện tuần tra, dù rằng không được trang bị vũ khí nóng. Lực lượng này sẽ được trang bị thiết bị theo dõi và liên lạc. Lực lượng dân quân sẽ hỗ trợ cho lực lượng hải quân và tuần duyên chuyên nghiệp.

Philippines bị thiếu hụt ngân sách cho việc hiện đại hóa quân đội. Mới chỉ có một số ít dự án quân sự được hoàn thành. Nhưng nay quốc hội Philippines đang ngày càng ủng hộ việc phân bổ ngân sách để đẩy lui Trung Quốc trên biển thông qua biện pháp liên quan đến quân sự.

Thượng nghị sĩ Imee Marcos (con gái của cựu Tổng thống Ferdinand Marcos và người ủng hộ mạnh mẽ cho ông Duterte) cho rằng lực lượng đặc nhiệm của hải quân Philippines cần phải tăng cường tuyển thêm và tham gia nhiều hơn vào hoạt động phòng vệ biển.

Tuy nhiên cũng có nghị sĩ Philippines cảnh báo rằng chỉ nên vũ trang quân đội và cảnh sát, tăng cường năng lực của hải quân và tuần duyên, còn việc sử dụng dân quân có thể tạo cớ để Trung Quốc đẩy mạnh can thiệp thậm chí cả bạo lực trong khu vực.

Năm 2019, một tàu Trung Quốc đã làm chìm một tàu cá của Philippines trên biển.

Một chuyên gia về luật biển của Philippines, Jay Batongbacal, cảnh báo rằng nếu không được huấn luyện đúng đắn và có quy tắc tương tác rõ ràng thì lực lượng dân quân có nguy cơ mắc sai lầm ở vùng biển tranh chấp cao độ.

Các học giả bên phía Trung Quốc cũng cảnh báo rằng xung đột giữa chính các lực lượng dân quân có thể gia tăng khi hai bên đẩy mạnh các hoạt động ở “vùng xám”.