Nơi phố trập trùng bên những miệng núi lửa

Pleiku có địa hình khá độc lạ. Đó là thành phố chen chúc bên những miệng núi lửa cổ sơ tròn vành vạnh.

Những miệng núi lửa chìm thành đồng, thành đầm, thành hồ man mác trầm mặc. Những miệng núi lửa nổi thành núi, thành đồi mờ ảo hoang sơ.

Giữa trung tâm phố, miệng núi Ia Soi được quây bởi vành tròn mái phố nghiêng quanh cánh đồng lúa xanh mướt. Nhìn từ xa, miệng núi lửa này như một cái sân bóng khổng lồ với những khán đài lô nhô nhà phố.

Phía tây Pleiku, miệng núi lửa Ia Pe là thung lũng trên cao, ngay sát cạnh đồi 37 Pháo Binh. Ở đó có một cánh đồng nho nhỏ giữa lòng thung và một vòng phố như cái vành khăn nạm ngọc, bên cạnh là đồi thông miên man, với mặt đất trải dài những thảm cỏ mướt mát, ngút tầm mắt.

Cũng ở trung tâm nhưng lệch về hướng bắc là miệng núi lửa Ia Xí, giáp con đường Phan Đình Phùng, như một thảm lụa xanh trải ra mênh mang trước ba bề mái phố, tấp nập người xe náo nức. Ở đó có làng Jrai – Pleiku Róh, người Jrai nhưng biết làm lúa nước, chắc ảnh hưởng những người Kinh đã ở đây từ hàng trăm năm, giờ như một làng thuần nông tĩnh lặng trong lòng phố xá ầm ào.

Hồ TNưng (Biển Hồ) cũng là một miệng núi lửa nguyên sơ nhất, sâu nhất, nguyên vẹn nhất.

Ia Nung, Ia Lâm là 2 miệng núi lửa có vách núi dựng đứng thành rừng ngay trong lòng Pleiku. Ia Nung là một cánh đồng trải rộng tới suối Ia Linh, ngay cạnh sân bay Pleiku, ở đó có những mái rừng cổ thụ rậm rì, những khu phố chênh vênh trên triền dốc, có nhà hàng, có cụm dân cư ở ngay thung lũng, có đồng lúa, có đầm hoang mỗi năm cho hàng tấn cá.

Ia Lâm sâu hoắm ngay cuối đường Tô Vĩnh Diện, với thung lũng dã quì, mùa khô trở thành một miệng phễu khổng lồ vàng rực đê mê. Cạnh đó là Plei Ốp, một ngôi làng cổ của người Jrai với đủ kiến trúc nhà rông, tượng mồ, giờ khá nhiều những quán ăn mang đậm văn hóa ẩm thực Tây Nguyên, gà nướng cơm ống nứa, lá mì, rượu ghè, lửa…

Xích ra ngoại ô, những miệng núi lửa Ia Choh, Ia Pơi, Ia Á… rộng hơn, ít tròn hơn và hoang vu hơn. Đó là những mảng xanh điểm xuyết cho Pleiku mông lung hơn, lãng mạn hơn.

Mùa hoa dã quỳ trên đỉnh Chư Đăng Ya.

Xa về hướng bắc, hồ Tơ Nưng (Biển Hồ) là một miệng núi lửa nguyên sơ nhất, sâu nhất, nguyên vẹn nhất. Cái hồ nước lớn ấy được bao bọc bởi những lưng đồi bazan đất đỏ mọc đầy những cây thông cao vi vút. Cạnh đó là đồi Đức Mẹ hoang sơ như chưa hề có dấu ấn của bàn tay con người. Xa nữa là núi lửa Chư Đăng Ya, như một kim tự tháp khổng lồ của người Maya huyền thoại.

Ngược lại hướng nam, có một ngọn núi lửa sừng sững bên con dốc quanh năm sương mù, đó là núi Hàm Rồng. Hòn núi có dáng một mái nhà rông khổng lồ giữa cao nguyên Pleiku, là một miệng núi lửa nổi. Theo dọc kinh tuyến Bắc – Nam, núi Hàm Rồng và hồ Tơ Nưng nằm trên một đường thẳng. Pleiku tựa lưng vào núi Hàm Rồng, mặt quay ra hồ Tơ Nưng, âm dương giao hòa mà phong thủy tuyệt đẹp.

Chư Đăng Ya từng được bình chọn là một trong những ngọn núi lửa đẹp nhất hành tinh.

Pleiku, xen giữa những thung lũng miệng núi lửa là mênh mang đồi, mà bây giờ đã là phố, dày đặc phố. Những con đường uốn lượn quanh lòng thung, trườn qua những lưng đồi thoai thoải, với san sát nhà, ngàn ngạt cây.

Ngoại ô Pleiku có đến 40 làng người Jrai sinh sống, với nhà sàn, lễ hội… Mùa khô, mùa Ning Nơng, đêm đêm từ ngoại ô vẫn vọng về những âm thanh cồng chiêng mờ ảo, xao xuyến.

Lang thang đêm ngoại ô không ngủ

Hồn cồng chiêng thao thức gọi nhau hoài!

(Thơ Phạm Đức Long)

Những làng ngoại ô, hàng trăm năm nay vẫn bám víu vào những miệng núi lửa. Họ trồng lúa theo các thung lũng, các giọt nước. Những ngày mùa, người làng chạy xe công nông vào phố để xuống đồng. Quanh năm từng dòng người bắt cá bắt cua trên những miệng núi lửa bán cho dân phố như một kế mưu sinh.

Bây giờ nhiều làng Jrai ngoại ô Pleiku đã dần hình thành những hoạt động dịch vụ du lịch, như ẩm thực, homestay… Nó góp phần làm nên bản sắc độc đáo của Pleiku, phố gập ghềnh bên hỏa diệm sơn triền triền đất đỏ!