Nỗi lo quản trị Vinaconex nhìn từ một thương vụ kín tiếng

Áp lực tài chính đối với nhóm nhà đầu tư An Quý Hưng là rất lớn. Nếu tính theo chi phí lãi vay, tổng mức đầu tư ở thời điểm hiện tại có thể lên tới cả chục nghìn tỷ đồng.

Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2020 của Tổng công ty CP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam ( Vinaconex) vừa được tổ chức cuối tháng 6 vừa qua. Không bất ngờ, Đại hội tiếp tục ghi nhận phong cách điều hành cứng rắn, có phần độc đoán của ban lãnh đạo hiện hành.

Sự cứng rắn đó, nhìn rộng ra, đã là phong cách điều hành của nhóm cổ đông lớn An Quý Hưng tại Vinaconex từ sau khi Nhà nước thoái vốn vào cuối năm 2018.

Khi đó, cái tên An Quý Hưng gây rúng động thị trường khi bỏ tới 7.400 tỷ đồng mua trọn lô 57,71% cổ phần Vinaconex từ SCIC. Số tiền tương đương 2,5 lần vốn pháp định của một ngân hàng thương mại không khỏi đặt ra băn khoăn An Quý Hưng, hay đứng sau doanh nghiệp này là ai. Tại ĐHĐCĐ thường niên năm ngoái (khi cổ đông còn được phát biểu), Chủ tịch Đào Ngọc Thanh cho biết An Quý Hưng đại diện cho một nhóm nhà đầu tư, nhưng nhóm nhà đầu tư là ai thì ông không đề cập chi tiết.

Dù vậy, có những tín hiệu rõ nét cho thấy nhóm này đã và đang “căng tiền” sau thương vụ M&A Vinaconex. Đó là việc An Quý Hưng cùng công ty con An Quý Hưng Land huy động bất thành 5.300 tỷ đồng trái phiếu, dù đã thế chấp toàn bộ cổ phần Vinaconex và đẩy lãi suất lên 12%/năm. Hay đáng chú ý hơn, vào đầu năm ngoái, Vinaconex với sự chi phối của nhóm An Quý Hưng đã ban hành quy chế tài chính mới, trong đó cho phép Chủ tịch HĐQT quyết giao dịch tới 1.000 tỷ đồng, Tổng giám đốc quyết tới 500 tỷ đồng.

Dù gặp sự phản đối quyết liệt với từ các cổ đông lớn khác, song quy chế mới vẫn được ban hành. Tại ĐHĐCĐ thường niên năm ngoái, ông Đào Ngọc Thanh khẳng định: “Tôi đã ký được đồng nào đâu mà cứ bảo rút ruột, thụt két. Mà có thiệt hại, thì chúng tôi bỏ ra 7.400 tỷ mua cổ phần cơ mà, cứ lấy đó mà trừ”.

Tại ĐHĐCĐ 2020 vừa qua, vấn đề này không còn được ông Đào Ngọc Thanh đề cập, không rõ là bởi cổ đông không còn chất vấn (ông Thanh yêu cầu viết câu hỏi vào phiếu, không cho chất vấn trực tiếp), hay trên thực tế, lãnh đạo Vinaconex đã áp dụng quy chế tài chính mới.

Cái bắt tay với “người quen” Chu Đức Lượng

Ngày 20/8/2019, Tổng giám đốc Nguyễn Xuân Đông ký tờ trình số 15464/2019/TTr-ĐT về phương án hợp tác đầu tư dự án Xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng Khu công nghiệp Hoà Phú tại huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang.

Chỉ 3 ngày sau, Chủ tịch HĐQT Đào Thanh ngày 23/8/2019 có Quyết định số 0586/2019/QĐ-HĐQT phê duyệt thương vụ đầu tư này. Việc phê duyệt do đơn phương Chủ tịch Đào Ngọc Thanh ký, không căn cứ theo Biên bản họp HĐQT.

Theo phương án đầu tư, dự án Khu công nghiệp Hoà Phú có diện tích 207,45ha, vốn đầu tư 1.933 tỷ đồng. Vinaconex góp vốn với đối tác Công ty TNHH Hoà Phú Invest để triển khai với tỷ lệ góp vốn 45:55.

Đáng chú ý, dù nắm non nửa phần vốn, song Vinaconex không cử người quản lý, điều hành mà “uỷ quyền cho Hoà Phú Invest chủ động thực hiện triển khai các công việc đầu tư của dự án”. Trong trường hợp Vinaconex có nhu cầu rút vốn sớm, Hoà Phú Invest cam kết trả thêm phần lãi 10%/năm.

Việc TGĐ và Chủ tịch HĐQT cùng nhau trình và phê duyệt khoản góp vốn lên tới 870 tỷ đồng gây ra không ít lo ngại cho các cổ đông của Vinaconex. Tại phương án đầu tư, không có nhiều điều khoản chi tiết về kiểm soát sử dụng vốn hay hiệu quả đầu tư, mà mang nhiều đặc tính của một khoản cho vay không tài sản đảm bảo.

Những nỗi lo này còn lớn hơn bội phần, khi biết rằng Công ty TNHH Hoà Phú Invest, pháp nhân nhận 870 tỷ đồng từ Vinaconex, là thành viên 100% vốn của CTCP Tập đoàn Phú Mỹ của doanh nhân Chu Đức Lượng.

Tập đoàn Phú Mỹ là một trong số các nhà đầu tư thuộc nhóm An Quý Hưng đã tham gia thương vụ thâu tóm Vinaconex. Cụ thể, ngày 5/11/2018, tức là trước phiên đấu giá 2 tuần, Phú Mỹ và An Quý Hưng đã ký hợp đồng liên danh nhà đầu tư số 11/2018. Sau đó, Phú Mỹ chuyển 630 tỷ đồng cho An Quý Hưng để mua cổ phần Vinaconex. Số tiền này, tính theo giá trúng 28.900 đồng/CP, tương đương với khoảng 4,9% vốn Vinaconex.

Cập nhật tới đầu tháng 3/2020, số cổ phiếu này vẫn được “giữ” ở An Quý Hưng. Trong khi đó, vợ chồng doanh nhân Chu Đức Lượng – Nguyễn Thị Diệu Hiền đã gom thêm gần nửa triệu cổ phiếu Vinaconex.

Như đã lưu ý, áp lực tài chính đối với nhóm nhà đầu tư An Quý Hưng là rất lớn. Nếu tính theo chi phí lãi vay, tổng mức đầu tư ở thời điểm hiện tại có thể lên tới cả chục nghìn tỷ đồng. Và việc Vinaconex, bằng nhiều hình thức, “nắn” dòng tiền ngược về nhóm chủ chi phối không phải diễn biến quá bất ngờ.

Biết thêm rằng, năm 2019, Vinaconex đạt lợi nhuận khá cao, 787 tỷ đồng, song lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động kinh doanh lại âm tới 1.493 tỷ đồng (năm 2018 chỉ âm 50 tỷ đồng), có nghĩa rằng doanh nghiệp này báo lãi nhưng không thu được tiền.

Ba tháng đầu năm 2020, một thông tin bất ngờ khác là dù ghi nhận doanh thu hoạt động tài chính lên tới 633 tỷ đồng, chủ yếu từ thương vụ thoái vốn khỏi CTCP Đầu tư và Phát triển Năng lượng Vinaconex, song ban lãnh đạo Vinaconex lại dùng phần lớn (495 tỷ đồng) để trích lập dự phòng phải thu khó đòi, trong khi cả năm 2018 thậm chí còn hoàn nhập 2 tỷ đồng.

Những diễn biến này mang tới nhiều băn khoăn cho cổ đông Vinaconex. Trong thời gian tới, không loại trừ tổng công ty này sẽ tiếp tục gia tăng các hoạt động có tính chất tương tự, bởi trên thực tế, nhóm nhà đầu tư đứng đầu bởi An Quý Hưng đã sở hữu quá 65% cổ phần Vinaconex, trong đó trực tiếp An Quý Hưng nắm 57,7%, còn nhóm CTCP Tập đoàn Picenza Việt Nam sở hữu khoảng gần 8%.