Nỗi lo khủng hoảng nhân đạo Yemen gia tăng sau khi Mỹ trừng phạt Houthi
Chính phủ Mỹ cam kết họ sẽ đưa ra các hình phạt tài chính nhằm vào lực lượng Houthi ở Yemen nhưng không gây thiệt hại tới 32 triệu dân ở quốc gia vốn dĩ đối mặt với nạn đói nghiêm trọng sau nhiều năm xung đột kéo dài.
Các gia đình Yemen nhận khẩu phần bột mì từ các tổ chức từ thiện. Ảnh: AFP
Theo hãng tin Reuters, ngày 17/1, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tuyên bố đưa phong trào Hồi giáo Houthi ở Yemen trở lại danh sách các thực thể khủng bố do lực lượng này liên tục tấn công tàu thuyền trên các tuyến hàng hải quốc tế ở Biển Đỏ.
Trong tuyên bố, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nêu rõ: “Hôm nay Bộ Ngoại giao Mỹ thông báo coi Ansarallah, thường được gọi là Houthi, là một nhóm khủng bố toàn cầu được chỉ định đặc biệt (SDGT), hành động này có hiệu lực sau 30 ngày kể từ hôm nay”.
Các biện pháp trừng phạt đi kèm với việc liệt Houthi vào danh sách khủng bố nhằm mục đích cắt đứt nhóm này khỏi nguồn tài chính của họ.
Tuy nhiên, trước quyết định trên của Washington, các quan chức viện trợ bày tỏ lo ngại. Phó giám đốc tổ chức Oxfam America Scott Paul cho biết quyết định này sẽ chỉ làm gia tăng mức độ bất ổn và mối đe dọa khác đối với người dân Yemen vẫn đang vướng vào một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn nhất thế giới.
Dưới thời Tổng thống Donald Trump, chính phủ Mỹ đã liệt kê nhóm Houthi vào danh sách tổ chức khủng bố toàn cầu. Tuy nhiên, đến khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức, nhà lãnh đạo đã đảo ngược quyết định, viện dẫn lý do các lệnh trừng phạt gây ra mối đe dọa nhân đạo đối với dân thường Yemen.
Các cuộc tấn công quân sự mới đây của Mỹ và Anh nhằm vào các mục tiêu của Houthi ở Yemen đã không ngăn được các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa của lực lượng Houthi đối với các tàu thương mại đi qua tuyến đường Biển Đỏ.
Ngay cả khi các quan chức chính quyền Tổng thống Biden xem xét các lệnh trừng phạt mới, lực lượng Houthi trong tuần này tiếp tục phát động cuộc tấn công thứ hai nhằm vào một con tàu thuộc sở hữu của Mỹ bằng máy bay không người lái. Con tàu và thủy thủ đoàn an toàn sau khi dập tắt đám cháy do vụ tấn công.
Video đang HOT
Theo hãng tin AP, giới phê bình cho rằng các biện pháp trừng phạt bổ sung của Mỹ có thể ít ảnh hưởng đến Houthi. Bên cạnh đó cũng xuất hiện lo ngại việc đưa Houthi vào danh sách khủng bố có thể làm phức tạp các nỗ lực quốc tế nhằm đạt được một thỏa thuận hòa bình trong cuộc chiến hiện tạm lắng xuống với Saudi Arabia.
Theo Liên hợp quốc, xung đột và những chính sách sai lầm của chính phủ đã khiến 24 triệu người Yemen đứng trước nguy cơ nghèo đói và bệnh tật, trong đó 14 triệu người đang rất cần được hỗ trợ nhân đạo. Các nhóm viện trợ trong thời kỳ đỉnh điểm của cuộc chiến ở Yemen đã đưa ra nhiều cảnh báo hàng triệu người Yemen đang trên bờ vực nạn đói.
Các tổ chức viện trợ chỉ ra nỗi sợ vi phạm các quy định trừng phạt của Mỹ cũng đủ khiến các chủ hàng, ngân hàng và những bên khác trong chuỗi cung ứng thương mại mà người Yemen phụ thuộc muốn né tránh quốc gia này. Yemen nhập khẩu 90% lương thực.
Biết rõ nỗi lo ngại từ các tổ chức viện trợ, các quan chức Mỹ nêu rõ các lệnh trừng phạt mới sẽ không áp dụng đối với các chuyến hàng thương mại thực phẩm, thuốc men, nhiên liệu và hỗ trợ nhân đạo vào các cảng của Yemen. Các lệnh trừng phạt cũng sẽ có hiệu lực 30 ngày kể từ ngày công bố, giúp các công ty vận tải biển, ngân hàng, công ty bảo hiểm và những bên khác có thời gian chuẩn bị.
Trong một tuyên bố mới nhất, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan nhấn mạnh sẽ đưa ra các miễn trừ chưa từng có đối với các mặt hàng chủ lực, bao gồm thực phẩm, để giúp giảm thiểu những ảnh hưởng bất lợi đối với người dân Yemen, đồng thời nói thêm những người dân này không nên phải trả giá vì hành động của Houthi.
Hiện tại, chính quyền không tái áp dụng việc chỉ định nghiêm khắc hơn về tổ chức khủng bố nước ngoài đối với Houthi. Điều đó sẽ ngăn cản người Mỹ, cùng với những người và tổ chức thuộc quyền tài phán của Mỹ, cung cấp “hỗ trợ vật chất” cho Houthi. Các nhóm viện trợ cho rằng bước đi đó có thể có tác dụng hình sự hóa hoạt động thương mại và hỗ trợ thông thường cho người Yemen.
Ông Sullivan nói thêm Mỹ sẽ đánh giá lại quyết định nếu lực lượng Houthi tuân thủ trật tự hàng hải quốc tế.
Tuần trước, Jared Rowell, Giám đốc Ủy ban Cứu hộ Quốc tế tại Yemen, cho biết các cuộc tấn công và phản công đã làm gián đoạn việc vận chuyển hàng hóa và viện trợ vào Yemen, khiến gia thực phẩm và nhiên liệu tăng cao.
Mỹ định đưa Houthi trở lại danh sách khủng bố toàn cầu
Dẫn lời hai nguồn tin, hãng tin AP cho biết chính quyền Mỹ sẽ sớm công bố kế hoạch đưa lực lượng Houthi ở Yemen trở lại danh sách khủng bố toàn cầu được chỉ định đặc biệt.
Các tay súng Houthi ở Yemen. Ảnh: AFP
Trong những ngày cuối nhiệm kỳ, chính quyền của Tổng thống Donald Trump đã liệt Houthi là tổ chức khủng bố nước ngoài bất chấp phản đối mạnh mẽ của các nhóm viện trợ nhân quyền và nhân đạo.
Khi Houthi nằm trong danh sách này, người Mỹ cũng như những cá nhân và tổ chức thuộc quyền tài phán của Mỹ bị cấm hỗ trợ vật chất cho Houthi. Lệnh cấm này khiến các tổ chức viện trợ cho rằng sẽ dẫn đến một thảm họa nhân đạo thậm chí còn lớn hơn những gì đã xảy ra ở Yemen.
Đến thời chính quyền của Tổng thống Joe Biden, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã loại bỏ Houthi khỏi danh sách khủng bố dù bị một số người chỉ trích gay gắt. Mục đích của Mỹ là duy trì lượng thực phẩm, thuốc men và viện trợ cần thiết khác cho người Yemen.
Danh sách khủng bố toàn cầu được chỉ định đặc biệt mà Mỹ định đưa Houthi trở lại không bao gồm các biện pháp trừng phạt hoạt động hỗ trợ vật chất, không đi kèm với các lệnh cấm nhập cảnh như các đối tượng nằm trong danh sách tổ chức khủng bố nước ngoài. Vì vậy, động thái này của Mỹ có thể không gây trở ngại đáng kể cho hoạt động cung cấp viện trợ cho dân thường Yemen.
Thông tin về kế hoạch trên của Mỹ xuất hiện trong bối cảnh lực lượng Houthi đã tiến hành hàng chục cuộc tấn công kể từ tháng 11/2023 nhằm vào các tàu ở Biển Đỏ, một hành lang quan trọng cho giao thông vận tải biển trên thế giới. Các lực lượng của Mỹ và Anh đã đáp trả bằng cách thực hiện hàng chục cuộc tấn công trên không và trên biển nhằm vào các mục tiêu của Houthi ở Yemen từ ngày 11/1.
Trong khi đó, ngày 16/1, Cố vấn An ninh Quốc gia Nhà Trắng Jake Sullivan khẳng định rằng Mỹ và đồng minh phải cùng nhau giải quyết mối đe dọa do Houthi gây ra đối với các tàu thương mại ở Biển Đỏ để giảm thiểu tác động đến nền kinh tế toàn cầu.
Ông Sullivan phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos (Thụy Sĩ): "Tình trạng này kéo dài bao lâu và mức độ tồi tệ như thế nào không chỉ phụ thuộc vào quyết định của các quốc gia trong liên minh đã tấn công Houthi vào vào tuần trước".
Ông Sullivan thừa nhận các cuộc tấn công của Houthi ở Biển Đỏ, cũng như các cuộc tấn công mà các lực lượng khác gây ra ở Liban, Syria, Iraq và Yemen, đặt ra mối lo ngại rằng cuộc chiến Israel - Hamas có thể leo thang ngay cả khi các quan chức Israel đang giảm cường độ chiến dịch quân sự ở Gaza.
Ông Sullivan nói: "Chúng ta phải đề phòng và cảnh giác trước khả năng rằng trong thực tế, thay vì hướng tới giảm leo thang, chúng ta đang trên con đường leo thang mà chúng ta phải quản lý".
Trước đó, Thủ tướng Qatar, ông Mohammed bin Abdulrahman Al Thani, nhận định rằng tình hình ở Trung Đông là công thức dẫn đến leo thang ở khắp mọi nơi. Theo ông, chấm dứt xung đột ở Gaza sẽ ngăn chặn Houthi và các nhóm khác tiến hành các cuộc tấn công ở những nơi khác trong khu vực.
Các cuộc tấn công ở Biển Đỏ đã gây ra gián đoạn đáng kể cho thương mại toàn cầu. Giá dầu đã tăng cao hơn trong những ngày gần đây, mặc dù giá dầu thô Brent kỳ hạn giảm nhẹ vào đầu phiên giao dịch ngày 16/1.
Tuần trước, bà Linda Thomas Greenfield, Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc, cho biết từ tháng 11/2023, 2.000 tàu đã buộc phải chuyển hướng và đi xa hơn hàng nghìn km để tránh Biển Đỏ. Houthi đã đe dọa hoặc bắt giữ các thủy thủ làm con tin từ hơn 20 quốc gia.
Mỹ và Anh đã phát động cuộc tấn công thứ ba nhằm vào lực lượng Houthi ngày 16/1. Máy bay của Mỹ và Anh đã ném bom các cơ sở của Houthi trong doanh trại của huyện Mukayris, khu vực pháo đài At Taffah và các cơ sở ở huyện Sawmaah. Cuộc tấn công diễn ra khi Houthi tuyên bố chịu trách nhiệm về vụ tấn công bằng tên lửa nhằm vào tàu chở hàng Zografia treo cờ Malta ở Biển Đỏ.
Dù liên tục tấn công Houthi nhưng điều phối viên phụ trách truyền thông chiến lược thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng, ông John Kirby nhấn mạnh Mỹ không muốn gây chiến với Houthi. Ông Kirby nêu rõ: "Chúng tôi không tìm cách mở rộng chiến dịch này. Houthi có một sự lựa chọn và họ vẫn còn thời gian để đưa ra lựa chọn đúng đắn".
Trước đó, cuối ngày 15/1, Iran đã bắn tên lửa vào trụ sở tình báo của Israel nằm ở một khu vực gần Lãnh sự quán Mỹ ở Irbil, trụ sở của khu vực người Kurd ở phía Bắc Iraq và các mục tiêu có liên quan đến nhóm khủng bố tự xưng Nhà nước Hồi giáo ở miền Bắc Syria.
Sau đó, Iraq đã gọi các cuộc tấn công vào nước này là vi phạm trắng trợn chủ quyền của Iraq và triệu hồi đại sứ của nước này ở Tehran.
Trong khi đó, theo hãng tin TASS, Đại sứ Nga tại Liên hợp quốc Vasily Nebenzya đánh giá những lý lẽ của Mỹ và Anh đưa ra liên quan đến chiến dịch tấn công Houthi là "vô cùng yếu ớt". Ông Nebenzya nói: "Không có bất kỳ cơ sở pháp lý nào cho chiến dịch tấn công này vào chủ quyền của Yemen".
Đại sứ Nebenzya nhấn mạnh liên minh của Mỹ không có ủy quyền hợp pháp nào để thực hiện hành động vũ lực. Ông kết luận: "Bảo vệ hoạt động vận tải thương mại là một chuyện, những vụ tấn công tàu thuyền thương mại là không thể chấp nhận được, nhưng tấn công một cách bất hợp pháp và không tương xứng nhằm vào một quốc gia khác lại là một câu chuyện hoàn toàn khác".
HĐBA LHQ thông qua nghị quyết yêu cầu chấm dứt ngay các vụ tấn công tàu thuyền ở Biển Đỏ Ngày 10/1, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) đã thông qua một nghị quyết yêu cầu lực lượng Houthi ở Yemen chấm dứt ngay lập tức các vụ tấn công nhằm vào tàu thuyền ở Biển Đỏ. Toàn cảnh phiên họp của Hội đồng Bảo an LHQ về các vụ tấn công của lực lượng Houthi trên Biển Đỏ, tại...