Những vấn đề gây chia rẽ trước thềm hội nghị thượng đỉnh NATO

Trước hội nghị thượng đỉnh thường niên của NATO, Tổng thống Mỹ Joe Biden nói Ukraine chưa sẵn sàng cho tư cách thành viên của liên minh trong bối cảnh một số thành viên khác ủng hộ Kiev gia nhập nhanh hơn.

Một số nước thành viên NATO lo ngại rằng việc Ukraine gia nhập có thể lôi kéo họ vào cuộc xung đột trực tiếp với Nga. Ảnh: Reuters

Theo bình luận của tờ Wall Street Journal (Mỹ) ngày 9/7, hội nghị thượng đỉnh của NATO lần này là sự kiện nhằm thể hiện sự thống nhất cũng như sức mạnh của NATO và nhìn bề ngoài, sự gắn kết của NATO có vẻ mạnh mẽ. Tất cả các thành viên đều lên tiếng ủng hộ Ukraine trong cuộc đối đầu với Nga và đồng ý rằng Kiev cuối cùng sẽ gia nhập liên minh. Họ cũng nhất trí về các kế hoạch của NATO nhằm xây dựng lại các cấu trúc quân sự đã bị suy yếu sau Chiến tranh Lạnh .

Tuy nhiên, đằng sau những vấn đề đó, những tranh cãi nội bộ có nguy cơ khiến hội nghị thượng đỉnh kéo dài hai ngày, bắt đầu từ ngày 11/7, trở nên căng thẳng. Hiện Thổ Nhĩ Kỳ và Hungary vẫn chưa chấp thuận đơn gia nhập NATO của Thụy Điển, khiến các đồng minh khác khó chịu. Canada và nhiều thành viên châu Âu vẫn chi tiêu cho quốc phòng ít hơn nhiều so với cam kết 9 năm trước và hiện nay áp lực tăng mức chi GDP cho quốc phòng đang gia tăng.

Ngay cả việc lựa chọn tên được sử dụng để chỉ định hai tuyến đường thủy cũng đã gây ra xung đột và trì hoãn việc phê duyệt các kế hoạch phòng thủ trên toàn liên minh mà tất cả các thành viên đều nhất trí.

Ngoài ra, tham gia cùng các nhà lãnh đạo NATO tại hội nghị lần này sẽ có các đối tác từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand, những nước mà NATO đang liên kết với họ trong một loạt vấn đề, đặc biệt là về Trung Quốc. Về vấn đề này, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã bày tỏ sự thận trọng trong việc làm sâu sắc thêm các mối quan hệ châu Á – Thái Bình Dương, cho rằng đó là vai trò của EU.

NATO từ lâu đã phải vật lộn với những xung đột nội bộ, như Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg lưu ý gần đây. Cuộc khủng hoảng Suez năm 1956 khiến Anh và Pháp căng thẳng với Mỹ. Năm 2003, Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ hai đã chia rẽ các nước trong liên minh. “Nó đã xảy ra trước đây. Điều đó chắc chắn sẽ xảy ra một lần nữa – rằng có những bất đồng trong NATO”, ông Stoltenberg thừa nhận.

Nhưng sự khác biệt lớn nhất trong NATO hiện nay có lẽ là về vấn đề Ukraine. Kết luận của hội nghị thượng đỉnh thường niên của NATO, vốn được lên kế hoạch trong nhiều tháng, đang được đưa ra thảo luận trong bối cảnh tranh cãi về những gì sẽ cung cấp cho Ukraine, quốc gia không phải là thành viên.

Vấn đề ở đây là NATO sẽ cam kết thế nào với Ukraine về tư cách thành viên của nước này. NATO vào năm 2008 đã cam kết với Ukraine cuối cùng sẽ gia nhập liên minh. Giờ đây, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã thúc đẩy NATO cho phép nhanh chóng gia nhập.

Tổng thống Ukraine Zelensky cho biết sẽ không tham dự hội nghị thượng đỉnh NATO nếu không nhận được sự đảm bảo an ninh. Ảnh: AFP

Nhưng Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 9/7 đã bác bỏ những hy vọng của Kiev, nói rằng còn quá sớm để kêu gọi bỏ phiếu kết nạp Ukraine vào liên minh. “Tôi không nghĩ rằng Ukrain đã sẵn sàng để trở thành thành viên của NATO”, ông Biden nói với kênh CNN, mô tả việc gia nhập là “một quá trình cần một thời gian để đáp ứng tất cả các tiêu chuẩn”.

Trước mắt, ông Biden đề nghị “đảm bảo an ninh” tương tự như những gì Mỹ cung cấp cho Israel, về khả năng tự vệ sau khi kết thúc giao tranh với Nga. Trong khi đó, thúc đẩy Ukraine trở thành thành viên nhanh chóng là các thành viên như Ba Lan và vùng Baltic, những nước từng chịu ảnh hưởng của Liên Xô.

Bên cạnh đó, một số thành viên khác muốn Ukraine cho thấy sự tiến bộ trong quan hệ với liên minh, nhưng hầu hết trong số họ muốn tránh các cam kết cụ thể, chẳng hạn như thời hạn trở thành viên mà sau đó họ có nghĩa vụ phải thực hiện.

Tổng thống Zelensky thừa nhận rằng Ukraine sẽ không gia nhập NATO trong khi xung đột đang diễn ra, vì vậy những gì ông đang tìm kiếm là sự rõ ràng về cách thức và thời điểm sẽ gia nhập sau khi chiến sự kết thúc.

Nhà lãnh đạo Ukraine cũng tuyên bố ông có thể không tham dự hội nghị thượng đỉnh ở Vilnius, Litva, nếu Kiev không nhận được các cam kết mà họ đang tìm kiếm. Sức ép từ Ukraine ngày càng tăng lên khi Bộ trưởng Quốc phòng Oleksiy Reznikov nói rằng: “Kiev đang thực hiện nhiệm vụ mà NATO được tạo ra”.

Nhưng các quan chức NATO cho biết họ đang nỗ lực chỉ để củng cố cam kết năm 2008 của họ tại hội nghị thượng đỉnh ở Bucharest (Romania). Đại sứ Mỹ tại NATO Julianne Smith cho biết: “Thật khó để đi xa hơn cam kết ở Bucharest, bởi vì tuyên bố đó khá rõ ràng rằng Ukraine sẽ tham gia liên minh. Đó là thử thách đối với chúng tôi”.