Những lý do khiến ‘cú đấm thép’ của Ukraine đi chệch hướng

Ukraine hy vọng cuộc phản công lớn của mình sẽ như một “cú đấm thép”, nhưng thay vào đó, mọi thứ lại đi chệch hướng ngay từ đầu, thậm chí có thể là trước khi nó bắt đầu.

Nó gây “chảy máu tay”, nhưng không xuyên thủng được đối phương. Theo trang Business Insider, cuộc phản công của Ukraine đã không đạt được đột phá lớn sau 6 tháng chiến đấu cam go. Quân đội thiếu kinh nghiệm, chiến thuật mới và hệ thống phòng thủ dày đặc của Nga đã làm suy yếu nỗ lực của Ukraine. Tuy nhiên, các chuyên gia đánh giá, sẽ không có quân đội nào khác có thể hoạt động tốt hơn trong tình huống tương tự.

Kiev đã phát động cuộc phản công chống lại lực lượng Nga vào tháng 6, muộn hơn vài tháng so với dự kiến. Các mục tiêu được tuyên bố công khai của họ đầy tham vọng và chắc chắn là để kiểm tra khả năng của lực lượng trước hệ thống phòng thủ nhiều lớp đáng gờm của Nga. Nhưng kế hoạch đã không thành công. Các quan chức Ukraine thừa nhận, sáu tháng sau, Ukraine đã không đạt được những lợi ích lãnh thổ sâu rộng mà họ mong muốn và khó có thể đạt được điều đó. Cuộc phản công của Ukraina vào thời điểm này về cơ bản đã kết thúc.

Cuộc phản công chính đã diễn ra ở tỉnh Zaporizhzhia ở miền Nam Ukraine. Cách tiếp cận đó nhằm mục đích cắt đứt tuyến đường từ Orikhiv, phía Đông khúc quanh sông Dnipro và tới Melitopol trong nỗ lực chia cắt lực lượng Nga gần Biển Azov.

Ngoài ra còn có các trục khác, chẳng hạn như một cuộc tấn công về phía Đông hướng tới Donetsk do Nga chiếm đóng và một trục khác bên ngoài Bakhmut. Gần đây hơn, Ukraine đã thiết lập được vị trí tiến công ở bờ Đông sông Dnipro, nơi Nga đã rút về phòng thủ. Vẫn còn phải chờ xem Ukraine sẽ đạt được gì ở đó, nhưng các chuyên gia đưa ra những kỳ vọng hạn chế.

Theo các báo cáo, Ukraine chỉ giành lại chừng 300km vuông lãnh thổ trong năm nay.

Tiến độ của cuộc phản công đã chậm lại kể từ khi bắt đầu, điều này đã được các quan chức, bao gồm cả Tổng thống Volodymyr Zelensky thừa nhận, chỉ sau vài tuần chiến dịch. Một số việc cần phải diễn ra suôn sẻ nhưng lại không thực hiện được.

Franz-Stefan Gady, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, cho biết ông tin rằng cuộc phản công, “trong những hoàn cảnh thích hợp, với cách tiếp cận chiến lược hơn để huấn luyện và hiểu biết về Lực lượng Vũ trang Ukraine, những gì họ cần, và những gì các huấn luyện viên quân sự phương Tây và những bên khác yêu cầu, sẽ tạo ra sự khác biệt”. Tuy nhiên, tất cả các mảnh ghép đã không lắp đúng vị trí.

Câu hỏi đặt ra là: cuộc phản công đã gặp rắc rối như thế nào?

Khói bốc lên từ một tòa nhà cao tầng ở Bakhmut, ngày 26/4/2023. Ảnh: AP

NHỮNG TRỤC TRẶC NGAY TỪ ĐẦU

Bakhmut, trận chiến đẫm máu nhất trong cuộc chiến cho đến nay, là trận chiến quyết định dẫn đến cuộc phản công, đặt ra các điều kiện chiến trường cho mùa hè.

Vào khoảng tháng 3/2023, khi các lực lượng Ukraine gần như bị bao vây trong thành phố, đối mặt với thương vong cao và lượng đạn ngày càng cạn kiệt, những lời kêu gọi rút lui từ cả trong và ngoài nước ngày càng lớn. Vào thời điểm đó, Tổng thống Zelensky đã kiên quyết nhấn mạnh lực lượng Ukraine vẫn ở đó để tiêu diệt làn sóng chiến binh tư nhân Wagner mà Nga đưa vào cuộc chiến.

Cuối cùng lực lượng của Nga đã chiếm được Bakhmut vào tháng 5.

Một số chuyên gia chiến tranh cho rằng quyết định của Ukraine ở lại Bakhmut là xứng đáng, xét đến những tổn thất của Nga và sự tàn phá cuối cùng của nhóm Wagner và lãnh đạo của nhóm này, Yevgeny Prigozhin, người cho biết 20.000 quân Nga đã chết trong chiến dịch này. Nhưng những người khác cho rằng Nga đã hy sinh những gì họ chấp nhận để mất, đồng thời buộc Ukraine phải tiêu hao một số binh sĩ thiện chiến hơn.

Các thành viên của Lữ đoàn 56 Ukraine nã hỏa lực gần Bakhmut vào ngày 10/11/2023. Ảnh: Getty Images

Quyết định ở lại và giữ phòng tuyến ở Bakhmut đã khiến một số lực lượng tinh nhuệ nhất của Ukraine, như Lữ đoàn cơ giới số 24 và Lữ đoàn tấn công đường không số 80, thất bại trong giai đoạn lập kế hoạch cho cuộc phản công và trong suốt mùa hè, để lại nhiệm vụ khó khăn là phá vỡ hệ thống phòng thủ Nga cho những lực lượng ít kinh nghiệm hơn nhiều, như phần lớn Lữ đoàn cơ giới 47, với khoảng 70% thành viên chưa có kinh nghiệm chiến đấu trước đó.

Đầu cuộc phản công, các đơn vị được trang bị tốt nhưng thiếu kinh nghiệm đã tấn công tập trung, chóng mặt vào phòng tuyến Nga nhưng nhanh chóng gặp phải hàng phòng ngự kiên cố. Một số chuyên gia bình luận rằng, một cách tiếp cận kém mạch lạc hơn, đặc trưng bởi thông tin sai lệch, thiếu sót trong trinh sát và nhắm mục tiêu, cũng như sự phối hợp kém đã cản trở tiến trình và những sai lầm đã xảy ra bởi những đội quân ít kinh nghiệm. mà những người có nhiều kinh nghiệm hơn có thể không mắc phải.

Một người lính Ukraine nạp đạn súng máy bên trong chiến hào ở tỉnh Donetsk, Ukraine vào ngày 17/8/2023. Ảnh: Anadolu Agency/Getty Images

Vũ khí, huấn luyện, chiến thuật và chiến lược cũng đóng một vai trò nào đó, dù tốt hay xấu, trong việc định hình cuộc phản công.

VŨ KHÍ THIẾU VÀ CHẬM TRỄ; THIẾU SỨC MẠNH KHÔNG QUÂN

Có những vũ khí mà Ukraine có trong tay để tấn công. Hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao (HIMARS) và pháo M777 kết hợp với radar phản pháo đã tạo ra tác động, nhưng các loại khác, như xe tăng và xe bọc thép, kém hữu ích hơn nhiều so với dự kiến trong việc chọc thủng hệ thống phòng thủ của Nga khi chúng phải đối mặt với các bãi mìn và tên lửa chống tăng. Một số vũ khí không đủ số lượng, chẳng hạn như các công cụ đột phá, phương tiện kỹ thuật và thiết bị rà phá bom mìn.

Sau đó, có những thứ đến muộn hoặc Ukraine vẫn đang chờ nhận. Đối với một số loại vũ khí quan trọng, việc giao hàng thường bị thúc đẩy và trì hoãn bởi các cuộc thảo luận qua lại tốn nhiều thời gian. Khi được AP phỏng vấn vào đầu tháng 12 về kết quả của cuộc phản công, Tổng thống Zelensky nói Ukraine “không có được tất cả vũ khí mà chúng tôi muốn, tôi không thể hài lòng, nhưng cũng không thể phàn nàn quá nhiều”.

Nhiều nhà phân tích đã chỉ trích Mỹ và các đối tác vì đã chậm trễ cung cấp một số loại vũ khí mà Ukraine cần.

Nếu chỉ nhìn vào sự hỗ trợ do Mỹ cung cấp, Ukraine mới chỉ nhận được xe tăng M1 Abrams và Hệ thống tên lửa chiến thuật quân đội (ATACMS), và việc huấn luyện mới bắt đầu trên các máy bay chiến đấu F-16 mà Ukraine rất khao khát, nhưng sớm nhất phải đến năm sau mới được nhận. Ukraine có Lực lượng Không quân riêng, chủ yếu bao gồm các máy bay phản lực cũ của Liên Xô, nhưng lực lượng này gần như không đủ để trấn áp hệ thống phòng không của Nga, hỗ trợ tầm gần và yểm trợ các cuộc tấn công mặt đất cần thiết để thực sự chọc thủng hệ thống phòng thủ Nga.

Ukraine cho biết việc thiếu sức mạnh không quân đã làm phức tạp thêm các nỗ lực phản công của nước này.

Binh sĩ Ukraine bắn pháo D-30 vào các vị trí của Nga theo hướng Klishchiivka, ở tỉnh Donetsk, Ukraine, ngày 13/8/2023. Diego Herrera Carcedo/Anadolu Agency qua Getty Images

Ukraine cũng phải đối mặt với những thách thức về đạn dược, phân bổ đạn pháo ở tiền tuyến ngay cả khi các đối tác phương Tây tăng cường sản xuất và cung cấp đạn pháo 155mm cũng như cung cấp đạn chùm gây tranh cãi.

HUẤN LUYỆN VÀ CHIẾN THUẬT

Về huấn luyện và chiến thuật, đã nảy sinh một số vấn đề khi Ukraine chuyển từ vũ khí của Liên Xô sang các hệ thống vũ khí phức tạp của NATO và trải qua khóa huấn luyện quá gấp rút.

Kết quả của khóa đào tạo đó là khác nhau. Ngay từ đầu, các đơn vị ít kinh nghiệm hơn đã gặp trục trặc, tấn công chậm trễ, mất đi lợi thế về yếu tố bất ngờ và gặp khó khăn trong việc tận dụng tối đa vũ khí tiên tiến của Mỹ. Chỉ vài tuần sau khi cuộc phản công bắt đầu, các lực lượng Ukraine đã phải gạt bỏ phương pháp mà học học từ phương Tây sang một bên, quay trở lại chiến thuật sử dụng hỏa lực áp đảo và bộ binh khi tìm đường xuyên qua các bãi mìn của Nga.

Khi các lữ đoàn phản công của Ukraine bắt đầu tham chiến vào tháng 6 sau khi chỉ được huấn luyện vài tháng về tác chiến hợp thành (có sự phối hợp của bộ binh, thiết giáp và pháo binh), họ đã gặp khó khăn.

Binh sĩ Ukraine ẩn nấp ở Kostiantynivka, vào ngày 8/8/2023. Ảnh: Getty Images

Phương Tây tin rằng chiến thuật chiến tranh của họ sẽ mang lại cho Ukraine lợi thế trước các chiến thuật phòng thủ và tiêu hao của Nga, đồng thời dạy cho các lực lượng Ukraine cách tấn công và chiến đấu bằng chiến lược ngắn kiểu Blitzkrieg (chiến tranh chớp nhoáng thời Thế chiến 2) thay vì cách tiếp cận chậm và có chủ ý, nhưng chiến thuật đó đã không hiệu quả.

Và đó không phải là chỗ duy nhất mọi thứ không đồng bộ. Ví dụ, đã có một số cuộc tranh luận giữa Ukraine với các đối tác phương Tây xung quanh việc liệu Kiev có dàn trải lực lượng quá mỏng trên nhiều trục tiến công hay không. Một số người cho rằng sức mạnh chiến đấu bị phân tán trên nhiều mặt trận khác nhau có thể gây khó khăn cho việc tập trung lực lượng cho một bước đột phá lớn hơn. Nhưng một phần thách thức của Ukraine là vẫn chưa xác định được họ có thể tung cú đấm chính xác để xuyên thủng ở đâu.

Dù vậy, các nhà phân tích cho rằng Ukraine đã thích ứng với những thực tế này một cách ấn tượng. Chuyên gia Gady lưu ý rằng không có quân đội nào khác có vũ khí mới và chỉ cần vài tháng huấn luyện về các chiến thuật chiến tranh mới có thể làm tốt hơn trong tình huống này. Bất kỳ quân đội phương Tây nào cũng sẽ phải vật lộn với những thách thức mà Ukraine phải đối mặt, đặc biệt là khi không có sức mạnh không quân.

Một nhóm binh sĩ Ukraine kiểm tra xe tăng sau trận chiến vào ngày 27/10/2023. Ảnh: Getty Image

NGA PHÒNG THỦ QUÁ KIÊN CỐ

Các tuyến phòng thủ kiên cố của Nga là một trong những thách thức lớn nhất ngăn cản Ukraine chiếm lại các vùng lãnh thổ rộng lớn. Từ cuối năm 2022, các lực lượng Nga, dưới sự chỉ đạo của Tướng Sergey Surovikin, đã bắt đầu xây dựng các hệ thống phòng thủ này và họ có nhiều thời gian và nguồn lực để xây dựng các hệ thống nhiều lớp bao gồm các bãi mìn rộng lớn, dày đặc, các con mương, hào lớn, răng rồng và bẫy mìn.

Khi Nga chống lại cuộc phản công, các lực lượng của họ cũng sử dụng cách tiếp cận phòng thủ linh hoạt phù hợp với học thuyết chiến đấu của mình, tạm rút khỏi lãnh thổ và sau đó tấn công mạnh mẽ để phản công khi quân Ukraine đã tiến lên và dễ bị tổn thương.

Các báo cáo từ đầu cuộc tấn công chỉ ra rằng quân đội Ukraine được trang bị xe tăng Leopard và Challenger, cũng như các xe bọc thép và phương tiện chiến đấu khác của phương Tây, đã gặp vấn đề khi cố gắng xuyên thủng phòng tuyến của Nga, thường chạy vào các bãi mìn được che chắn bởi pháo binh, máy bay không người lái và máy bay địch, chẳng hạn như trực thăng tấn công Ka-52 trang bị tên lửa chống tăng.

Ukraine cho biết các công cụ để khắc phục bãi mìn Nga mà họ có là không đủ. Ukraine tìm thấy cơ hội để tiến lên nhưng chậm và gặp nhiều khó khăn. Có lẽ bước tiến hứa hẹn nhất của cuộc tấn công đã được thực hiện ở Zaporizhzhia vào đầu mùa thu này, khi bộ binh Ukraine chọc thủng Phòng tuyến Surovikin đáng gờm, một mạng lưới công sự phức tạp. Nhưng kế hoạch nhằm phá vỡ các tuyến phòng thủ của Nga ở đó và mở rộng khu vực để cho phép thiết giáp phương Tây tiếp cận, đột nhập vào vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát đã không thành công.

Các chuyên gia đánh giá rằng một phần vấn đề đối với Ukraine là do phía Nga có quá nhiều yếu tố phòng thủ. Nó vượt xa những gì thường được yêu cầu trong học thuyết của Nga. Nga đã giăng mìn nhiều đến mức Ukraine đã trở thành quốc gia có nhiều mìn nhất trên thế giới.

Thêm một thách thức nữa, khi các lực lượng Ukraine cố gắng tìm đường đi qua, quân đội và phương tiện của họ phải đối mặt với các mối đe dọa từ máy bay không người lái, đe dọa đến khả năng cơ động.

Các binh sĩ quân đội Ukraine thuộc lữ đoàn 22 trong quá trình huấn luyện xe tăng vào ngày 29/10/2023. Ảnh: Anadolu/Getty Images

Khi được AP hỏi về sự hài lòng của ông với cuộc phản công, Tổng thống Ukraine Zelensky thẳng thắn: “Chúng tôi muốn có kết quả nhanh hơn. Thật không may, từ góc độ đó, chúng tôi đã không đạt được kết quả mong muốn. Và đây là sự thật”.