Nhà máy hạt nhân Chernobyl có thể phát nổ lần nữa

Hàng tấn nhiên liệu hạt nhân ở tầng hầm nhà máy bắt đầu phản ứng phân hạch, và không có dấu hiệu ngừng lại.

Lớp vòm bao trùm tàn tích của nhà máy. Ảnh: Getty.

Phản ứng hạt nhân đang xuất hiện trở lại ở tầng hầm không thể ra vào của nhà máy điện hạt nhân Chernobyl tại Ukraine, theo các báo cáo mới. Những nhà nghiên cứu theo dõi nhà máy phát nổ trong thảm họa năm 1986 phát hiện số lượng hạt neutron tăng đều đặn ở căn phòng dưới lòng đất có số hiệu 305/2. Căn phòng chứa đầy gạch vụn, che khuất hỗn hợp phóng xạ gồm uranium, zirconium, graphite và cát tràn ra tầng hầm của nhà máy giống như dung nham, trước khi cứng lại thành vật liệu chứa nhiên liệu (FCM).

Lượng neutron ngày tăng hé lộ FCM đang trải qua chuỗi phản ứng phân hạch mới khi neutron và đập và phân chia hạt nhân của nguyên tố uranium, tạo ra năng lượng. Hiện nay, số chất thải hạt nhân này đang âm ỉ giống như than hồng ở bếp nướng, theo Neil Hyatt, nhà hóa học vật liệu hạt nhân ở Đại học Sheffield tại Anh. Tuy nhiên, có thể chúng sẽ bùng lên sau thời gian dài không bị tác động, dẫn tới một vụ nổ khác.

Vụ nổ tiềm ẩn này không gây thiệt hại như vụ nổ khiến nhà máy tan tành năm 1986, khiến hàng nghìn người tử vong và tạo ra đám mây phóng xạ trải khắp châu Âu, Maxim Saveliev, nhà nghiên cứu ở Viện vấn đề an toàn ở nhà máy điện hạt nhân (ISPNPP) tại Kyiv, Ukraine, cho biết. Nếu vật liệu hạt nhân được kích hoạt lần nữa, vụ nổ sẽ bị kiểm soát bên trong vòm thép và bê tông mang tên Shelter mà các nhà chức trách xây dựng xung quanh tàn tích của lò phản ứng số 4 của nhà máy một năm sau tai nạn.

Dù vậy, vụ nổ trong tầm kiểm soát vẫn khiến nhiệm vụ thu dọn FCM ở nhà máy trở nên khó khăn hơn nhiều. Vòm bảo vệ đã cũ và có thể dễ dàng sụp đổ dưới ảnh hưởng của vụ nổ, khiến khu vực phủ đầy mảnh vỡ nặng và bụi phóng xạ. Bản thân lớp vòm chứa cấu trúc bằng thép lớn mang tên New Safe Confinement, hoàn thành năm 2018.

Lượng neutron tăng đều đặn trong phòng 305/2 suốt 4 năm và có thể tiếp tục tăng thêm trong vài năm tới mà không gây tai nạn. Có khả năng những vật liệu hạt nhân sẽ tự phân rã trong thời gian đó. Nhưng nếu lượng neutron không ngừng tăng, các nhà khoa học sẽ phải can thiệp.

Tuy nhiên, những người quản lý nhà máy vẫn chưa tìm ra cách tiếp cận hàng tấn vật liệu phóng xạ bị chôn vùi dưới hàng lớp mảnh vỡ bê tông dày. Lượng phóng xạ quá cao đối với khả năng chịu đựng của con người, nhưng robot có thể khoan xuyên qua đống đổ vỡ và lắp đặt những cuộn hấp thụ neutron trong căn phòng, theo ISPNPP.