Người Việt ở Mỹ: Chúng tôi từng bị kỳ thị
Hồi tháng ba, khi bị một người giao hàng gọi là “corona”, anh Hoài Nam đã gọi đến cảnh sát và công ty của người này báo cáo sự việc.
“Anh ta hỏi tôi tên là gì rồi tự trả lời luôn là ‘corona’”, anh Hoài Nam, chủ một nhà hàng Việt ở thành phố New York, kể với VnExpress.
Kết quả là người giao hàng này bị sa thải.
“Tôi không hả hê nhưng tôi hy vọng anh ta đã học được một bài học”, anh Nam nói thêm.
Sự việc không quá to tát nhưng vẫn khiến anh Nam cảm thấy tức giận mỗi khi nhắc đến. Anh cho rằng dù ít hay nhiều và nạn nhân là ai thì sự kỳ thị vẫn đáng bị lên án.
Người biểu tình cầm biểu ngữ “Mạng người da đen cũng quan trọng” và “Màu da không phải là tội phạm” khi tuần hành qua Quảng trường Thời Đại, thành phố New York, hôm 7/6. Ảnh: AFP
Khi nước Mỹ chìm trong nỗi sợ Covid-19, một làn sóng phân biệt chủng tộc liên quan đến nCoV cũng xuất hiện bởi những người gốc Á bị cho là “thủ phạm phát tán virus”. Một chuỗi các phong trào chống phân biệt chủng tộc sau đó đã ra đời với các hashtag #WashTheHate (Hãy gột rửa sự thù ghét), #RacismIsAVirus (Phân biệt chủng tộc là virus), huy động được sự ủng hộ của cả người gốc Á lẫn không phải gốc Á chống lại các cuộc tấn công có động cơ phân biệt chủng tộc trong đại dịch.
Một phong trào chống phân biệt chủng tộc cũng đang diễn ra mạnh mẽ khắp nước Mỹ và lan rộng toàn cầu những ngày vừa qua, nhưng lần này là để bảo vệ người da đen hay gốc Phi ở Mỹ. Các cuộc biểu tình nổ ra sau khi George Floyd, một người đàn ông da đen 46 tuổi, bị cảnh sát ghì gáy trong gần 9 phút dẫn tới tử vong. Tuy nhiên, không giống như phong trào chống phân biệt chủng tộc với người châu Á ở trên, cái chết của Floyd không phải khởi đầu mà được ví là “giọt nước làm tràn ly” cho sự kỳ thị mà người da đen chịu đựng suốt nhiều thập kỷ qua tại Mỹ.
Theo số liệu của Cục Thống kê Dân số Mỹ năm 2018, có gần 48 triệu người gốc Phi đang sinh sống tại Mỹ, chỉ chiếm khoảng 14,6% dân số. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy khả năng người da đen ở Mỹ bị giết bởi lực lượng hành pháp cao hơn người da trắng 3,5 lần, và cứ 1.000 người da đen thì có một người chết trong tay cảnh sát. Tại Minneapolis, nơi George Floyd bị ghì chết, các sĩ quan cảnh sát dùng vũ lực với người da đen cao gấp 7 lần so với người da trắng.
Sự khác biệt về chủng tộc cũng thể hiện rõ qua những thống kê trong 3 tháng bùng phát Covid-19, khi những khu vực phần lớn người da đen sinh sống có tỷ lệ nhiễm nCoV cao gấp 3 lần và tỷ lệ tử vong cao gấp 6 lần so với những cộng đồng da trắng, theo phân tích của Washington Post hồi tháng 4.
“Cái chết của Floyd cộng với tình hình dịch bệnh và thất nghiệp thời gian qua đã thổi bùng ngọn lửa tức giận trong họ”, anh Nam nói về những cuộc biểu tình. “Nếu người da đen được đối xử khác, sẽ không có những chuyện như thế này xảy ra”.
Theo anh Nam, sự kỳ thị với người da đen có căn nguyên từ lịch sử nô lệ và đã ăn sâu vào tâm thức của một bộ phận người da trắng tại Mỹ. Họ bị khinh thường và đối xử như một tầng lớp thấp kém trong xã hội, bị gắn mác tội phạm, dù không phải ai cũng phạm tội.
Long Lê (đứng thứ ba từ phải sang) cùng những người bạn nhiều sắc tộc trong câu lạc bộ võ thuật. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Long Lê, 28 tuổi, ở thành phố Davenpor, bang Iowa, có chung quan điểm trên.
Từng có bạn gái là người da đen và cũng là nạn nhân của sự kỳ thị chủng tộc nên Long rất hiểu sự phẫn nộ của họ.
Video đang HOT
“Tôi từng bị một nhóm thanh niên hét vào mặt rằng ‘hãy trở về nước của mày đi’, dù tôi không làm gì họ”, Long, người có bố gốc Việt, mẹ gốc Âu, sang Mỹ từ năm 5 tuổi, kể. “Tôi thậm chí nghe những lời gièm pha từ những người Việt khác. Họ thấy tôi trông không giống người Việt Nam, nhưng tôi hiểu hết những gì họ nói. Sự kỳ thị có ở khắp nơi”.
Tuy nhiên, người da đen còn đối mặt với những điều tồi tệ hơn Long.
“Tôi biết có những người da trắng buôn bán chất cấm nhưng không bị bắt và có những người da đen bị bắt chỉ vì màu da của họ”, anh nói. “Người da đen ở Mỹ thường có rất ít cơ hội so với người khác, bị đổ lỗi mà không cần tìm hiểu nguyên do. Người da đen lớn lên trong những khu dân cư nghèo, xung quanh họ không có luật sư hay bác sĩ mà là những kẻ buôn ma túy và ma cô. Họ sống trong một vòng luẩn quẩn của ma túy và tù tội và điều đó càng thúc đẩy sự kỳ thị của xã hội với họ”.
Theo anh Tommy Vũ Phạm, người điều hành một công ty du lịch và đã có cơ hội đến hơn 40 bang, tình trạng phân biệt chủng tộc ở đâu cũng có nhưng nổi cộm tại Mỹ bởi các sắc dân phong phú, luật pháp đề cao quyền tự do ngôn luận, quyền tự do biểu tình ôn hòa, bình đẳng nhân quyền và bình đẳng sắc tộc. Phân biệt chủng tộc tồn tại trong đời sống hàng ngày, chỉ là nổi hay chìm, và người gốc Việt như anh cũng không tránh khỏi. Tuy nhiên, người da đen trở thành đối tượng chịu sự phân biệt lớn hơn vì hoàn cảnh và văn hóa sống khác biệt.
“Người gốc Á có cách ăn mặc, nói năng nhẹ nhàng, trong khi người gốc Phi ăn mặc phóng khoáng, cách nói chuyện suồng sã hơn. Tôi chơi với rất nhiều bạn bè da đen và cũng có cháu rể là người da đen. Tôi ủng hộ những cuộc biểu tình ôn hòa đòi quyền cho người da đen và công lý cho Floyd, nhưng tất nhiên phản đối hành vi gây rối, cướp bóc”, Tommy nói.
Bạo lực liên quan đến cảnh sát và người da đen là một vấn đề nhức nhối nhiều năm tại Mỹ. Theo nhóm nghiên cứu “Mapping Police Violence”, năm ngoái, có hơn 1.000 người thiệt mạng do bạo lực của cảnh sát ở Mỹ, trong đó 24% là người da đen. Với trường hợp của Floyd, người bị cáo buộc tiêu tiền giả, anh Tommy cho rằng cảnh sát đã sai khi sử dụng vũ lực quá mức cần thiết.
“Trước đây, mình không có nhiều khái niệm về người da đen. Khi sang Mỹ, mình mới hiểu định kiến mà họ phải chịu đựng trong xã hội như thế nào”, Đỗ Hồng Nhung, 30 tuổi, ở thành phố San Mateo, bang California, nói. “Hãy nghĩ xem nếu một ngày không phải người da đen mà người châu Á bị đối xử như vậy, mỗi lần ra đường lại lo sợ bị cảnh sát chặn lại vô cớ, bị khống chế hay nã súng không lý do thì thật uất ức”.
Người dân địa phương và các cựu học sinh của trường trung học Yates biểu thị tình đoàn kết trong lễ tưởng niệm George Floyd trên sân bóng anh từng chơi ở Houston, Texas, hôm 8/6. Ảnh: Reuters
Hành vi của cựu sĩ quan Derek Chauvin với Floyd khiến Nhung cảm thấy mình cần phải lên tiếng về vấn đề phân biệt chủng tộc, bởi “nếu không nói ra có thể là đồng lõa với sự sai trái”. Trên kênh YouTube sở hữu gần 600.000 người theo dõi, cô kể về những người da đen để lại ấn tượng trong cuộc đời mình, trong đó có những người da đen sống tại khu thu nhập thấp ở thành phố Atlanta, cứ đầu tháng lại cầm phiếu phát thực phẩm miễn phí đến tiệm hải sản mà cô làm thêm để ăn cho thỏa thích.
Suốt thời gian đó, cô nhận thấy một số người nói chuyện sỗ sàng, không có điều kiện ăn học đàng hoàng rồi lâm vào con đường tội lỗi. Cô biết những cô gái chỉ ở nhà, nhận trợ cấp sau khi sinh nhiều con. Rồi đến lượt con cái họ lại không được học hành tới nơi tới chốn, lớn lên trong những khu dân cư nghèo, tiếp xúc với chất cấm, buôn bán ma túy sống qua ngày. Những hình ảnh đó từng khiến Nhung lo sợ khi gặp người da đen nhưng rồi cô nhận ra phần nào họ cũng là người chịu thiệt thòi, môi trường sống khiến họ không thể vươn xa được.
Trước khi nhận lời yêu người bạn trai hiện nay, Nhung đã rất đắn đo vì sợ bị mọi người kỳ thị. Tất cả cũng chỉ vì bạn trai cô là một người da đen.
“Nếu bạn trai mình là người da trắng hay người châu Á, hẳn mọi người sẽ ít quan tâm hơn. Nhưng đối với nhiều người, vì bạn trai mình là người da đen nên họ cảm giác anh ấy thấp kém hơn, có người còn bảo không xứng với mình, trong khi mình tự thấy không bằng anh ấy”, Nhung kể. “Nhưng thực tế, anh ấy khiến mình rung động không phải vì màu da hay vật chất mà là vì con người của chính anh ấy, nhân ái, có kiến thức, biết đối nhân xử thế, với mình vậy là đủ”.
Nhung cho rằng nếu nhìn rộng hơn, sự kỳ thị không chỉ tồn tại ở Mỹ, giữa da trắng với da đen mà cũng tồn tại có Việt Nam, thể hiện ở sự phân biệt vùng miền, giọng nói, điều kiện sống, hay phân biệt đối xử với du khách nước ngoài.
“Cho dù là màu da gì thì cũng là con người và tất cả đều có quyền mưu cầu hạnh phúc, không ai được phép giẫm đạp lên quyền mưu cầu hạnh phúc của người khác”, cô nói. “Mình mong mọi người có thể khoan dung hơn, dừng lại suy nghĩ trước khi phán xét người khác, kiềm chế những lời nói hay hành động gây tổn thương”.
Đây cũng là thông điệp mà anh Hoài Nam muốn nhắn nhủ: “Da đen, da trắng hay da vàng thì máu chảy vẫn là màu đỏ. Không phải tất cả người da màu đều xấu và không phải tất cả người da trắng đều tốt”, anh nói.
Đã hai tuần trôi qua kể từ khi cuộc biểu tình đầu tiên nổ ra sau cái chết của Floyd, hàng nghìn người vẫn tập trung tuần hành đòi bình đẳng sắc tộc tại hơn 150 thành phố ở Mỹ. Người dân khắp thế giới, như tại Australia, Anh, Pháp, Đức, cũng bất chấp thời tiết giá lạnh và những quy tắc phòng ngừa Covid-19 để xuống đường thể hiện sự đoàn kết với người biểu tình ở Mỹ. Quy mô và mức độ của các cuộc biểu tình được cho là chưa từng thấy suốt nhiều thập kỷ và dường như sẽ không sớm lụi tàn.
Tuy nhiên, khi được hỏi về khả năng phong trào biểu tình hiện nay tạo ra một sự thay đổi cho nước Mỹ, Long Lê tỏ ra thận trọng.
“Sẽ khó có gì thay đổi. Các nhà lãnh đạo vẫn còn nhiều việc cần làm với nạn phân biệt chủng tộc tại Mỹ”, anh nói. “Riêng tôi, tôi muốn chuyển tới bang Texas, nơi có cộng đồng người Việt lớn hơn, để sinh sống thay vì sống ở một thị trấn lạc lõng như hiện nay. Trong thời gian chờ đợi thực hiện kế hoạch này, tôi đã chuẩn bị sẵn súng để đối phó với những kẻ lợi dụng biểu tình để cướp phá”.
Một người lái xe đến đập phá hàng loạt cửa tiệm người Việt trong đêm
"Tất cả cửa kính bị đập vỡ". Các cửa hàng của người gốc Việt ở thành phố San Jose và Milpitas, bang California, đã trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công phá hoại rạng sáng 22/4.
Một người đàn ông lái xe bán tải tối màu đã đập vỡ cửa ra vào và cửa sổ của một loạt cửa hàng của người Việt trong thành phố, bao gồm Tastea, Lee's Sandwiches và Seven Leaves Cafe và các cửa hàng ở khu phố Berryessa lân cận. Thời gian xảy ra vụ việc là từ 3h15 đến 6h sáng 22/4, theo cảnh sát San Jose.
Cảnh sát San Jose đang yêu cầu người dân hỗ trợ truy tìm nghi phạm. Với những chứng cứ ban đầu, họ cho rằng người này là người châu Á hoặc Tây Ban Nha.
Nhắm vào cửa hàng của người Việt
"Tôi cảm thấy vô cùng đau lòng khi những người ngoài kia lại làm một việc như vậy", ông Vinh Pham, đồng sở hữu của Seven Leaves Cafe, nói. "Tôi thấy tất cả cửa sổ đều bị đập vỡ và tôi cảm thấy sợ hãi".
Vụ việc mới nhất gây thêm tổn thất cho các doanh nghiệp sau khi Seven Leaves Cafe và Lee's Sandwiches bị sụt giảm khoảng 50% doanh thu vì lệnh yêu cầu người dân ở nhà.
"Nó lại cộng thêm vào tổng chi phí tổn thất, gây thêm căng thẳng và đau đầu. Điều đó gây ra nỗi sợ hãi và lo lắng cho các khách hàng và nhân viên của chúng tôi", ông Thang Le, đồng sở hữu của Lee's Sandwiches, cho biết, theo San Jose Spotlight.
Các cửa hàng của người Việt ở San Jose bị đập vỡ hết cửa kính. Ảnh: Nhân vật cung cấp.
Trong khi một số người trong cộng đồng cho rằng hành vi phá hoại có thể xuất phát từ việc trả thù liên quan đến virus corona, ông Le nói ông không muốn suy đoán khi vụ việc vẫn đang được điều tra.
Ông Le nói rằng ông cảm thông với nghi phạm, ông cho rằng nghi phạm và gia đình hắn có thể đang gặp khó khăn, khiến hắn phải phá hoại các doanh nghiệp. Dù vậy, vụ việc đã khiến ông bị sốc.
Bất chấp bị đập phá, Seven Leaves Cafe vẫn mở cửa kinh doanh. Chủ sở hữu đã sửa các cửa kính và cửa ra vào ngay trong ngày xảy ra vụ việc. Họ còn cung cấp trà sữa chân châu và cà phê miễn phí cho nhân viên y tế và những khách hàng đầu tiên đến cửa hàng trước ngày 24/4.
Lee's Sandwiches ở Berryessa cũng đã sửa chữa các cửa trước và mở cửa đón khách. Theo ông Le, ba nhà hàng Lee's Sandwiches khác ở San Jose và Milpitas cũng bị phá hoại.
Lên án hành vi phân biệt đối xử
Thi Tran, cư dân của khu phố Berryessa lân cận, lên án vụ việc.
"Nước này đang sống qua thời kỳ siêu thực", cô Tran, sinh viên luật của Đại học Santa Clara, nói. "Điều này quan trọng hơn bao giờ hết đối với các cộng đồng người Mỹ gốc Á, đối với các đối tác của chúng ta và các đại diện mà chúng ta bầu. Họ phải lên tiếng trước các hành động vô lương tâm này".
Các quan chức địa phương và những người thực thi pháp luật đã lên án các tội ác thù hằn nhằm vào người châu Á kể từ khi dịch virus corona bùng phát.
Hội đồng thành phố San Jose và Ban giám sát của hạt Santa Clara trong tháng này đã thông qua các nghị quyết để tố cáo nạn bài ngoại và bài người châu Á trước đại dịch.
Trung tâm Dân quyền người Mỹ gốc châu Á - Thái Bình Dương đã ra mắt một cổng thông tin vào tháng 3, nơi các nạn nhân có thể tố cáo hành vi phân biệt đối xử, đã nhận được hơn 1.000 đơn tố cáo trong 2 tuần đầu tiên.
Camera của một cửa hàng ghi lại hình ảnh nghi phạm đập phá trong đêm, cạnh đó là chiếc xe bán tải tối màu của hắn. Ảnh: San Jose Police Department.
Trung bình một ngày, khoảng 100 hành vi phân biệt đối xử vì virus corona được báo cáo trên khắp nước Mỹ.
"Trong thời điểm kinh tế khó khăn và bất định khi các doanh nghiệp bị tổn thất doanh thu vì Covid-19, các cá nhân gây thêm tổn thất về kinh tế và tinh thần cho cộng đồng kinh doanh nhỏ của chúng ta là việc cực kỳ đáng quan ngại", Ủy viên Hội đồng San Jose, bà Lan Diep, người đại diện cho khu vực Berryessa, nói tối 22/4.
Các quan chức cảnh sát San Jose đang yêu cầu cộng đồng hỗ trợ để tìm ra nghi phạm. Họ cho rằng đó là một người châu Á hoặc Tây Ban Nha.
Sở cảnh sát Milpitas cũng đang điều tra 3 vụ việc tương tự liên quan đến nghi phạm này xảy ra vào ngày 22/4.
Hạnh Vũ
FBI phanh phui vụ tra tấn, sát hại 2 anh em người gốc Việt sau 6 năm Vụ án bắt cóc, sát hại và phi tang xác 2 anh em người gốc Việt ở Mỹ được làm sáng tỏ sau gần 6 năm. Những kẻ cầm đầu băng đảng ở Philadelphia xuống tay dã man nay đã bị bắt. Đám người hung hãn trói và bịt mắt anh bằng băng dán, đâm anh ta 8 nhát và xích anh vào...