Người Nhật không ghiền Facebook, vì sao?

Tỷ phú 26 tuổi Mark Zuckerberg, người sáng lập và điều hành mạng xã hội lớn nhất thế giới, Facebook, có thể là nhân vật được chú ý nhất tại Mỹ và trong thế giới mạng, nhưng ở Nhật – một trong các quốc gia kết nối mạng lớn nhất thế giới, thì rất ít người nghe nói tới tên anh. Và cũng rất ít người Nhật sử dụng Facebook, cho dù mạng xã hội này có tới 583 triệu thành viên khắp thế giới.

Mạng xã hội Mixi của Nhật bị coi là “già cỗi” sau 7 năm hoạt động nhưng Facebook vẫn chưa phải là lựa chọn của giới trẻ Nhật

Theo số liệu của trang mạng Socialbakers, số người dùng Facebook ở Nhật hiện chưa tới 2 triệu, chiếm khoảng 2% số cư dân mạng của nước này, rất thấp so với tỷ lệ hơn 60% ở My. Hiện thời Nhật vẫn là một lỗ hổng lớn trong cơ cấu phủ sóng toàn cầu của Facebook. Cho đến nay, người Nhật vẫn trung thành với các mạng xã hội của riêng họ – chẳng hạn như Mixi, Gree và Mobage-town, mỗi mạng đều có trên 20 triệu thành viên – và không có ý định chuyển sang dùng Facebook.

Các mạng xã hội của Nhật có một đặc điểm chung và rất thiết yếu đối với người dùng Internet ở xứ này: tôn trọng tính riêng tư. Các trang của Nhật cho phép thành viên che giấu tên tuổi và nhân thân thật của mình – trái ngược hẳn với nguyên tắc sử dụng tên thật mà mô hình kinh doanh của Facebook dựa vào. Người sử dụng Internet ở Nhật, ngay cả các blogger nổi tiếng, cũng thường giấu mình sau những bút danh hoặc biệt hiệu. “Thách thức mà Facebook phải đối mặt ở Nhật không chỉ là những đối thủ cạnh tranh hùng mạnh mà là cả một văn hóa Internet Nhật Bản”, Shigenori Suzuki, nhà phân tích của công ty Nielsen/NetRatings ở Tokyo, nhận định.

Ngân hàng đầu tư Goldman Sachs vừa đổ vào Facebook 500 triệu đô la Mỹ với kỳ vọng sẽ thu lợi từ hoạt động quảng cáo trực tuyến của mạng xã hội này. Kỳ vọng tăng trưởng đó, nhất là việc mở rộng kinh doanh của Facebook ở Nhật Bản, cũng lý giải việc Goldman Sachs xác định giá trị của Facebook vào khoảng 50 tỷ đô la, ngang ngửa với các công ty công nghệ lớn như Amazon.com hoặc Apple.

Nhật là một thị trường quảng cáo trực tuyến lớn và đang tăng trưởng mạnh, doanh số quảng cáo trực tuyến ở đây năm 2009 đã vào khoảng 706,9 tỷ yên Nhật, tức khoảng 8,5 tỷ đô la Mỹ. Ông Zuckerberg cũng đã cam kết sẽ lấp kín khoảng trống của Facebook ở Nhật, dù đó là một công việc không dễ dàng. Bộ phim “Mạng xã hội” nói về cuộc đời Zuckerberg và sự hình thành mạng Facebook – đã giành được một số giải thưởng điện ảnh quan trọng và vừa chiếm được giải Quả cầu vàng – sắp được công chiếu tại Nhật Bản, có thể sẽ giúp quảng bá tên tuổi của mạng xã hội này. Facebook cũng đã đẩy mạnh các nỗ lực điều chỉnh dịch vụ của mình cho phù hợp với văn hóa mạng của Nhật, một phiên bản Facebook tiếng Nhật đã được các tình nguyện viên phiên dịch và giới thiệu vài năm trước và Facebook cũng đã mở văn phòng tại Tokyo tháng 2 năm ngoái để bản địa hóa trang mạng này.

Nhưng người sử dụng thường than phiền trang mạng tiếng Nhật của Facebook rất khó dùng.

Những người như cô Maiko Ieda, 26 tuổi, thành viên lâu năm của mạng Mixi, thì thấy không có lý do gì để chuyển sang sử dụng Facebook. Mỗi ngày cô Ueda vào mạng Mixi ít nhất một lần để đọc “nhật ký” của các thành viên khác – một dạng văn bản tương tự như mục “trạng thái” trên Facebook. Cô cũng đưa lên mạng hình ảnh con chó cưng, và thỉnh thoảng viết về công việc hàng ngày của mình. Nhưng không thành viên nào của mạng Mixi biết tên thật hay mặt mũi của cô. Trong 5 năm gia nhập Mixi, cô Ueda chưa lần nào đưa lên mạng hình ảnh của chính mình. “Tôi không muốn đưa tên thật. Nếu những người xa lạ biết được tôi là ai, thì điều gì sẽ xảy ra?”, cô tâm sự. Akky Akimoto – bút danh trên mạng của một blogger nổi tiếng của Nhật cũng có ý kiến tương tự: “Tôi ghét nếu ra đường mọi người nhận ra tôi mà tôi không biết họ”.

Những người như cô Ueda không phải là ít. Trong một cuộc khảo sát ý kiến 2.130 người sử dụng Internet di động ở Nhật do công ty MMD Laboratory tiến hành, có 89% số người nói rằng họ không muốn bày tỏ nhân thân thật trên mạng. Các chuyên gia xã hội thì nhận định, chỗ khác nhau trong văn hóa mạng giữa người Mỹ và người Nhật là người Mỹ có xu hướng tái tạo trên mạng các quan hệ xã hội trong cuộc sống thực của họ, còn người Nhật sử dụng tính chất ẩn danh của web để bộc lộ chính mình, thoát khỏi những ràng buộc của một xã hội luôn đòi hỏi sự tuân phục.

Số người dùng Facebook ở Nhật hiện chưa tới 2 triệu, chiếm khoảng 2% số cư dân mạng của nước này

Hồi cuối năm ngoái, Microsoft cũng làm một cuộc khảo sát việc sử dụng mạng xã hội trong 3.000 người ở 11 quốc gia châu Á-Thái Bình Dương; những người được khảo sát đều cho rằng, chỉ một phần tư số bạn bè trên mạng của họ là bạn hữu ở ngoài đời; còn ở Nhật, hơn một nửa số người được hỏi cho rằng không một người quen nào trên trang mạng của họ là bạn bè ở ngoài đời.

Các mạng xã hội của Nhật như Mixi phát triển nhanh nhờ cho phép người dùng đăng nhập bằng tên giả, trong khi Facebook ở Nhật, trái lại, luôn nhấn mạnh rằng người dùng ở Nhật phải tuân thủ chính sách tên thật của công ty. Khi một người Nhật giữ lại thông tin, chẳng hạn như không viết tên mình bằng chữ viết truyền thống, Facebook sẽ hiện lên thông báo: “Facebook đánh giá cao các mối quan hệ trong đời sống thực. Xin vui lòng sử dụng tên thật của bạn”. Để vượt qua trở ngại tâm lý này, theo Toshihiko Michibata, một chuyên viên tư vấn về thương mại điện tử của Nhật, gợi ý: “Facebook nên tổ chức các sự kiện, như mời những người nổi tiếng đăng ký sử dụng Facebook chẳng hạn, để giúp người sử dụng Facebook ở Nhật nhận ra rằng, việc xuất hiện trên mạng không có gì đáng sợ mà đôi khi còn có ích”.

Một yếu tố có lợi cho Facebook là người tiêu dùng Nhật rất chuộng những gì mới mẻ. Mạng xã hội Mixi của Nhật, sau 7 năm hoạt động, đang bị coi là “hơi già cỗi”. Sự tăng trưởng của Mixi đã chậm lại, doanh thu và niềm tin của nhà đầu tư cũng đang giảm sút. Lợi nhuận suy giảm ba trong bốn quý vừa qua và giá cổ phiếu của Mixi đã giảm 70% so với giá phát hành lần đầu năm 2006.

Trong hoàn cảnh đó, ông Kodama, Giám đốc của Facebook tại Nhật, nhận định, ông tin rằng người tiêu dùng Nhật sẽ dần dần chấp nhận chính sách tên thật của Facebook một khi họ nhận ra tính hữu ích của nó, chẳng hạn như giúp tìm ra những bạn học cũ trên mạng. Trong khi đó, “Các mạng xã hội kia vẫn có thể tiếp tục cung cấp cho họ niềm vui của việc xa rời cuộc đời thực”, ông Kodama nói.

Theo diễn đàn doanh nghiệp