Người hùng của tình báo XôViết trong Chiến tranh vệ quốc vĩ đại

Nikolay Kuznesov chắc chắn là một trong những cái tên nổi tiếng nhất trong Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân XôViết. Ông là đại diện đầu tiên của lực lượng tình báo được phong danh hiệu Anh hùng Liên Xô.

Theo hồi ức của những người từng biết đến Kuznesov, ông là người luôn có khuynh hướng mạo hiểm trong hành động. Có điều “những cuộc phiêu lưu” của Kuznesov hiếm khi gặp phải thất bại. Ngoài việc khai thác được những thông tin tình báo vô giá, Kuznesov còn trực tiếp tiêu diệt nhiều quan chức cao cấp của phát xít Đức…

Chàng trai giàu đam mê và quyết tâm

Nikolay Kuznesov sinh ngày 14-7-1911 tại làng Zyrianka (tỉnh Sverdlovsk) trong một gia đình nông dân. Ngay từ độ tuổi niên thiếu, cậu bé đã có dịp quen với một kiểm lâm viên gốc Đức, từng bị bắt làm tù binh trong Đại chiến thế giới thứ nhất và quyết định ở lại nước Nga định cư.

Chỉ sau một thời gian, cậu đã rất say mê học tập tiếng Đức. Người thầy giáo đầu tiên này cũng đặc biệt bất ngờ trước khả năng học ngoại ngữ xuất sắc của Kuznesov, khi chỉ cần nghe một lần là ghi nhớ không quên.

Sau khi tốt nghiệp phổ thông, Kuznesov rời làng vào nhập học tại Trường trung cấp kỹ thuật Tiumensk và được kết nạp vào đoàn thanh niên cộng sản tại đây. Cuộc sống của chàng thanh niên Kuznesov gặp rất nhiều trắc trở kể từ thời điểm này: buộc phải bỏ học về nhà sau cái chết của cha; quay trở lại Trường trung cấp kỹ thuật lâm nghiệp sau một thời gian thì lại bị đuổi, thậm chí khai trừ khỏi đoàn vì bị vu khống có cha từng là lính bạch vệ.

Trong thời gian này, Kuznesov đã kịp hoàn thiện vốn liếng tiếng Đức của mình, cũng như học thêm được quốc tế ngữ, có thể dịch sách báo thành thạo từ hai ngôn ngữ này. Rắc rối vẫn chưa hết bám theo Kuznesov, khi anh có công vạch trần một nhóm lừa đảo tại Cục quản lý ruộng đất địa phương vào năm 1931. Nhóm lừa đảo bị bắt giữ, nhưng bản thân Kuznesov không hiểu vì lý do gì cũng bị kết án một năm lao động cải tạo.

Chiến công trong lĩnh vực phản gián

Sau phiên tòa, Kuznesov có thời gian làm việc tại Liên minh các hợp tác xã thủ công nghiệp, có dịp đi công tác liên tục tại các bản làng hẻo lánh. Ông đã thể hiện được lòng dũng cảm, gan dạ và mưu trí khi gặp nhiều phần tử chống đối chính quyền lúc bấy giờ.

Chính khả năng này đã giúp Kuznesov lọt vào mắt xanh của cơ quan an ninh. Theo một số thông tin, ông đã được tuyển mộ vào thời điểm này, mật danh “Bác học” của Kuznesov chứng tỏ cấp trên đánh giá rất cao khả năng biết nhiều ngoại ngữ của Kuznesov. Tiếp đó, khi tới nhà máy “Uralmas”, là nơi có nhiều người nước ngoài làm việc, ông đã giúp phát hiện một vài tên gián điệp tại đây.

Hình ảnh Anh hùng Liên Xô Nikolay Kuznesov.

Vào năm 1938, Kuznesov đã được một quan chức của Bộ Dân ủy nội vụ (NKVD – Cơ quan tiền thân của KGB) là Mikhail Zuravlev để ý tới. Chính ông đã gọi điện về Moscow cho Leonid Raihman, chỉ huy bộ phận phản gián của NKVD, khuyên ông này nên triệu tập Kuznesov về thủ đô. Với bản lý lịch từng bị khai trừ khỏi đoàn và từng phải ra tòa, Kuznesov ban đầu đã không được dự tính thu nhận.

Nhưng trước tình hình các gián điệp của Đức được tung vào Liên Xô rất nhiều sau hiệp ước cam kết không tấn công lẫn nhau Xô-Đức, NKVD không thể bỏ qua một nhân vật dũng cảm và nhanh nhẹn, đồng thời có khả năng nói tiếng Đức rất tốt như Kuznesov.

Từ thời điểm này, Kuznesov vào vai một công dân Xôviết gốc Đức có tên Rudolf Schmidt. Nhân vật này là một cựu thượng úy không quân, làm kỹ sư thử nghiệm tại một nhà máy hàng không.

Ông rất nhanh chóng thiết lập được những mối quan hệ cần thiết trong cộng đồng người gốc Đức, thường xuyên tham dự các sự kiện khác nhau của giới thượng lưu, kể cả tại đại sứ quán Đức. Schmidt thậm chí còn tán tỉnh được một nữ nhân viên làm việc tại đây, giúp thu thập được nhiều thông tin mật cho cơ quan phản gián.

Người hùng trong hậu cứ kẻ thù

Khi Chiến tranh vệ quốc vĩ đại nổ ra, Kuznesov xin được ra mặt trận. Nhưng NKVD đã có những kế hoạch riêng dành cho ông, khi bổ sung vào nhóm đặc biệt của Pavel Sudoplatov, chuyên tổ chức các đội du kích tấn công phá hoại trong hậu phương quân địch.

Một cuộc gặp giữa Kuznesov với Bí thư Krno của Đại sứ quán Slovakia (vốn là một gián điệp của Đức) vào năm 1940. (Ảnh chụp từ camera bí mật).

Tại đây, Kuznesov lần đầu tiên được huấn luyện các kỹ năng hoạt động tình báo. Đầu năm 1942, ông còn được cử tới trại tù binh Đức tại Krasnogorsk để nghiên cứu các kỹ năng và thói quen của quân Đức. Tiếp theo đó là những khóa học về nhảy dù, võ tự vệ, bắn súng, hoạt động phá hoại và kỹ năng hoạt động bí mật.

Tháng 8-1942, Kuznesov được bổ sung vào đội “Những người chiến thắng” của Dmitri Medvedev tại khu vực Rovno. Một trong những nhiệm vụ chính đầu tiên của Kuznesov là tiêu diệt tên trùm quốc xã Erich Koch, kẻ chịu trách nhiệm cho những vụ sát hại dân thường hàng loạt tại những vùng chiếm đóng. Từ tháng 10-1942, dưới vỏ bọc tay trung úy có tên Paul Zibert, ông thường xuyên xuất hiện tại Rovno, nhanh chóng hòa nhập vào cộng đồng sĩ quan Đức tại đây.

Nỗ lực ám sát đầu tiên được Kuznesov ấn định vào ngày 20-4-1943, là ngày sinh nhật của Hitler, với nhiều sự kiện được tổ chức rất có thể có sự xuất hiện của Koch.

Tuy nhiên tên trùm phát xít vì lý do nào đó đã không có mặt. Nỗ lực thứ hai được lên kế hoạch vào mùa hè năm đó, khi Zibert xin được gặp trực tiếp tên trùm phát xít để xin phép cưới một cô gái Ukraina gốc Đức. Kế hoạch trên cũng không thể được thực thi do trong phòng có quá nhiều người.

Cũng trong thời điểm này, Kuznesov đã thu thập được những thông tin đặc biệt quan trọng về các kế hoạch của bộ chỉ huy quân sự Đức tại mặt trận phía Đông từ các sĩ quan quen biết.

Cụ thể đó là các kế hoạch phân bố các đơn vị quân Đức để chuẩn bị tấn công khu vực Kavkaz, cũng như kế hoạch cho trận đánh quyết định tại vòng cung Kursk. Với những thông tin rất giá trị trên, Moscow đã tính đến khả năng chỉ sử dụng Kuznesov cho các hoạt động khai thác tình báo, nhưng ông vẫn kiên quyết xin được tham gia vào những vụ tiêu diệt những tên trùm phát xít.

Đến tháng 9-1943, Kuznesov lại tham gia vào một chiến dịch mới nhằm tiêu diệt Paul Dargel, tay chỉ huy phó của Koch. Ngày 20-9-1943, ông đã dùng súng bắn gục một quan chức cao cấp khác ngay lối ra văn phòng của Dargel, nhưng đáng tiếc lại là Hans Gel, một chỉ huy phó khác của Koch chuyên phụ trách hậu cần tài chính. Nhưng chỉ 10 ngày sau, Kuznesov đã sửa lỗi của mình bằng cách tung lựu đạn vào Dargel. Tên này cuối cùng may mắn còn sống nhưng bị mất cả hai chân.

Theo hồi ức của chỉ huy trực tiếp Medvedev, Kuznesov đã rất trăn trở về những kế hoạch không thành công trọn vẹn như đã định. Bất chấp việc được Moscow đánh giá rất cao về những thông tin khai thác được, ông đã có giai đoạn tỏ ra buồn chán, trầm cảm, thường xuyên đi uống rượu tại các câu lạc bộ sĩ quan.

Cuối tháng 10-1943, trong một chầu rượu túy lúy với một sĩ quan Gestapo có tên HansUlrichvon Ortel, ông tình cờ nghe tên này lè nhè về việc “chẳng bao lâu nữa cả Stalin và Roosevelt sẽ bị đẩy xuống địa ngục”.

Với sự nhạy bén của một chiến sĩ tình báo, Kuznesov vội chui vào phòng vệ sinh, vùi đầu vào nước lạnh một lúc để tỉnh táo trước khi quay ra. Việc khai thác tên sĩ quan Gestapo khi đó đã say mềm đã giúp ông thu được những thông tin đầu tiên về kế hoạch “Long Jump”. Trên thực tế, đó chính là một kế hoạch tuyệt mật của Hitler nhằm âm mưu bất ngờ tấn công tiêu diệt bộ ba nguyên thủ phe đồng minh – Churchill, Roosevelt và Stalin – tại cuộc họp thượng đỉnh ở Tehran.

Thông tin khẩn cấp này đã được gửi tới trung tâm ngay sáng hôm sau, và được kiểm chứng một thời gian sau đó từ báo cáo của nhóm “Bộ ngũ Cambridge”. Nhờ thông tin trên cùng với những nỗ lực của cơ quan tình báo đối ngoại và phản gián Xôviết, kế hoạch “Long Jump” của phát xít Đức đã bị chặn đứng từ trong trứng nước.

Chiến công tiếp theo của Kuznesov phải kể tới việc phát hiện ra đại bản doanh của Hitler. Dựa trên các thông tin và tài liệu khai thác được, cùng với khả năng phân tích xuất sắc, ông đã khẳng định “Werwolf” (Hang sói – mật danh của đại bản doanh Hitler) nằm tại ngôi làng Stryzhavka (cách Vinnytsia có 8 kilomet).

Ngay sau đó, vào ngày 22-12-1942, 10 máy bay ném bom tầm xa của Hồng quân với sự hộ tống của máy bay tiêm kích đã tổ chức một chiến dịch ném bom qui mô lớn vào địa điểm này, phá hủy hoàn toàn 80 công trình xây dựng nổi trên mặt đất – trạm phát điện, tháp nước, tổng đài điện thoại, nhà ở dành cho sĩ quan và lính bảo vệ, nhà ăn, nhà tắm, bể bơi v.v…

Hi sinh anh dũng

Tháng 11-1943, viên thiếu tướng Max Ilgen đặt chân tới Rovno với nhiệm vụ triển khai một chiến dịch tiêu diệt các nhóm du kích lớn tại đây. Kuznesov và các đồng đội lại lên kế hoạch bắt cóc Ilgen và chuyển về Moscow. Việc bắt cóc đã diễn ra thành công, nhưng mục tiêu thứ hai đã không khả thi – Ilgen bị thẩm vấn, bắn chết và đem chôn trong rừng.

Năm 1944, Kuznesov nhận được lệnh rút lui cùng các đơn vị quân đội Đức về phía Tây, trụ lại khu vực Lviv để tiếp tục hoạt động. Nhờ sự giúp đỡ của người trợ lý Yan Kaminski, ông nhanh chóng thu thập được những thông tin cần thiết về việc bố trí các cơ quan chính quyền Đức tại đây.

Yan Kaminski, một đồng đội thân cận của Kuznesov trong thời gian hoạt động tại vùng địch hậu.

Nhưng do mối quan hệ với Moscow lúc này đang tạm thời bị gián đoạn, Kuznesov quyết định sẽ hành động một mình. Chính tay ông đã tiêu diệt tên phó tỉnh trưởng Galicia là Otto Bauer, sau đó là chánh văn phòng thống đốc Genrih Shnajder. Tính tổng cộng, Kuznesov đã tham gia vào các kế hoạch tiêu diệt 11 tướng lĩnh và quan chức cao cấp của chính quyền chiếm đóng Đức phát xít tại đây.

Hành động táo bạo tiếp theo của Kuznesov là tấn công vào bộ tham mưu không quân của Đức ở mặt trận phía Đông. Đây chính là chiến dịch đặt dấu chấm hết cho sự nghiệp của điệp viên nổi tiếng trong Chiến tranh vệ quốc.

Chiến dịch đã diễn ra gần như hoàn hảo: ông xâm nhập thành công vào trụ sở, bắn chết một số sĩ quan Đức, thu thập được nhiều tài liệu và bản đồ quan trọng trước khi rút lui an toàn. Có điều một tên trung tá bị bắn trước khi tắt thở đã kịp nói thốt ra: “Tôi đã bị trung úy Zibert bắn”.

Thế là một chiến dịch truy lùng Kuznesov với qui mô lớn đã được triển khai. Cách duy nhất để sống sót là phải vượt qua được chiến tuyến về với Hồng quân. Kuznesov cùng hai chiến hữu trên một chiếc xe đã vượt qua được trạm kiểm soát, bắn hạ tên chỉ huy và vài tên lính.

Do chiếc xe đã bị đạn làm thủng lốp, cả ba phải bỏ lại chạy vào trong rừng. Cơ quan an ninh Đức ngay lập tức dự kiến những lộ trình rút chạy của nhóm, cho tung ra nhiều tốp lính ăn mặc giả hồng quân để đánh lừa họ. Kuznesov và các đồng đội bị rơi vào bẫy tại khu vực làng Boratin và hy sinh sau một cuộc đọ súng quyết liệt.

Quân Đức sau khi lục soát các thi thể còn phát hiện ra một báo cáo với nhiều thông tin quan trọng về quân Đức trong suốt thời gian mất liên lạc với Moscow.

Bản báo cáo trên được chuyển cho Gestapo và sau này được cơ quan tình báo Xô Viết thu được sau khi Hồng quân giải phóng Lviv. Với sự dũng cảm, gan dạ trong chiến đấu chống lại quân phát xít, Kuznesov được truy tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô vào ngày 5-11-1944.

Hồng Sơn (tổng hợp)

Theo cand.com.vn