Người đứng sau Chiến dịch Thần tốc vaccine Covid-19

Là cố vấn khoa học của Chiến dịch Thần tốc, Moncef Slaoui phải từ bỏ vị trí lãnh đạo trong các công ty để tránh xung đột lợi ích.

Moncef Slaoui là cái tên được Jeremy Levin, chủ tịch của Biotechnology Innovation Organization, nghĩ đến đầu tiên cho vị trí lãnh đạo cuộc đua phát triển vaccine Covid-19 tại Mỹ.

Slaoui 61 tuổi, sinh tại Morocco, là nhà điều hành chiến lược của công ty phát triển vaccine và dược phẩm đã về hưu. Ông có kinh nghiệm trong nghiên cứu sản xuất vaccine cho đại dịch cúm năm 2009, nổi tiếng với câu nói: “Chúng ta phải hợp tác với nhau để biến giấc mơ thành hiện thực”.

Không có gì phải bàn cãi khi ông được xem là ứng cử viên sáng giá cho vị trí lãnh đạo chương trình Operation Warp Speed – Chiến dịch Thần tốc, một “nỗ lực táo bạo chưa từng có” của chính phủ Mỹ nhằm thúc đẩy nghiên cứu và cung cấp vaccine Covid-19 vào cuối năm nay.

Các nhà khoa học nghi ngờ về khả năng của chương trình vì loại vaccine được nghiên cứu phát triển nhanh nhất trong quá khứ cũng mất bốn năm (vaccine quai bị). Làm thế nào có thể tạo ra vaccine an toàn và hiệu quả chỉ trong 7 tháng? Phải có cái gì đánh đổi chăng?

Slaoui dường như sinh ra để dành cho những thử thách như vậy. Ông đã có 30 năm làm việc tại công ty dược phẩm GlaxoSmithKline, 27 năm làm việc với vaccine sốt rét và đã đưa ra thị trường 14 loại vaccine khác. Ông trở thành đầu tàu nghiên cứu phát triển vaccine trong công ty. Vaccine luôn là mối quan tâm hàng đầu đối với ông.

Moncef Slaoui. Ảnh: Leseco.ma

Slaoui đồng ý hợp tác làm cố vấn khoa học chính cho Chiến dịch Thần tốc với hai điều kiện: không muốn chính trị xen vào công việc và không muốn những quy tắc quản lý quan liêu làm chậm quá trình phát triển. Ông nói “chúng ta phải để khoa học, chứ không phải chính trị, dẫn đường”.

Sáu tháng bốn ngày sau khi ông tham gia chiến dịch, công ty Pfizer hợp tác cùng BioNtech của Đức công bố vaccine thử nghiệm thành công với hiệu quả 95% và nộp đơn cho Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm FDA xin phép sử dụng trong cộng đồng.

Slaoui dự đoán từ đầu mùa hè là vaccine cho Covid-19 sẽ có hiệu quả 80-90%. nCoV là loại virus độc lực yếu nên 8 trên 10 người nhiễm virus sẽ tự vượt qua với các triệu chứng nhẹ hoặc không có biểu hiện bệnh nào.

Kết quả thực sự như mơ khi vaccine của Pfizer/BioNTech và Moderna đạt hiệu quả trên 94%. “Chúng ta có thể kiểm soát được đại dịch”, Slaoui nói, “nếu mọi người được thuyết phục tiêm phòng đầy đủ”. Ông đang quan ngại rằng nhiều người sẽ không chịu tiêm vaccine.

Slaoui đến Bệnh viện Đại học Temple để khuyến khích người dân tham gia thử nghiệm vaccine của Johnson & Johnson. Ông biết rằng khi một thử nghiệm có sự tham gia của nhiều sắc tộc thì vaccine sẽ nhận được nhiều sự ủng hộ khi được đưa ra thị trường.

Với vai trò lãnh đạo chương trình phát triển vaccine, Slaoui thường xuyên đi đến các chi nhánh để tiếp cận thực tế. Ông thăm ít nhất 5 địa điểm thử nghiệm lâm sàng và hàng chục cơ sở sản xuất. Ông và đội ngũ của tổ chức Chiến dịch Thần tốc họp mỗi ngày để cập nhật thông tin về các ứng cử viên vaccine và các loại thuốc điều trị Covid-19.

Hiện nay, công việc của ông phần lớn đã hoàn thành. Ông đang nghĩ đến việc từ nhiệm. Vấn đề chính bây giờ là làm thế nào mang những vaccine Covid-19 an toàn đến với hàng triệu người dân Mỹ.

Moncef Slaoui, trong chiếc áo khoác da, tham quan Bệnh viện Đại học Temple vào ngày 20/11. Ảnh: USA Today.

Slaoui đã bị chỉ trích khi là một thương gia thành công được ngồi vào một vị trí trong chính phủ. Thực tế ông rất coi trọng đạo đức nghề nghiệp. Khi lãnh đạo chương trình Chiến dịch Thần tốc, ông phải từ bỏ vị trí lãnh đạo tại công ty Moderna và những nơi khác để tránh có sự xung đột lợi ích. Ông phải bán tất cả cổ phiếu từ những công ty khởi nghiệp mà ông có, do đó đã bỏ lỡ những lợi tức kếch xù do thị trường tăng trưởng trong 7 tháng vừa qua. Công việc từ chương trình Chiến dịch Thần tốc đã thay đổi cuộc đời của Slaoui.

Mối liên kết với Bộ Quốc phòng giúp cho các công ty trong chương trình Chiến dịch Thần tốc nhận được nguồn cung cần thiết. Khi một đoàn tàu chở máy bơm quan trọng cho việc nghiên cứu vaccine của công ty Moderna vào giai đoạn thử nghiệm sau cùng bị kẹt trên đường ray, quân đội đã nhanh chóng huy động máy bay để hỗ trợ vận chuyển.

“Những ưu tiên như vậy đã giúp các công ty vận hành công việc nhanh chóng hơn bình thường”, Slaoui nói. “Chúng tôi theo sát Moderna hàng ngày”.

Thử nghiệm của Moderna đã tuyển dụng được nhiều tình nguyện viên, nhưng không có nhiều người tham gia là người da màu – sắc dân đã bị ảnh hưởng đặc biệt nặng nề bởi đại dịch. Slaoui hiểu rằng, nếu các thử nghiệm không đủ đa dạng, người da màu sẽ nghi ngờ kết quả và không cảm thấy an toàn khi tiêm chủng.

Slaoui biết quá rõ về đội ngũ của Moderna từ khi còn nằm trong ban quản trị của công ty. Ông cũng khó chịu khi các nhà khoa học của công ty không lắng nghe về tầm quan trọng của sự đa dạng sắc tộc trong một cuộc thử nghiệm.

“Chúng tôi hay kết thúc bằng bầu không khí căng thẳng trong sự tôn trọng lẫn nhau”, ông nói.

Ông đã thuyết phục các công ty giảm tốc độ thu nhận người da trắng vào thử nghiệm. Mặt khác, ông khuyên các lãnh đạo của Viện Sức khỏe Quốc gia – NIH (tiến sĩ Francis Collins), Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia (tiến sĩ Anthony Fauci) tăng thu nhận những sắc dân gốc Phi và gốc Mỹ Latinh vào thử nghiệm một cách nhanh chóng.

Slaoui cho biết, khi đứng đầu một chương trình có quy mô và tầm nhìn lớn như vậy, ông phải đưa ra quyết định và lựa chọn trong tích tắc. “Đó là nơi mà sự kinh nghiệm và tầm nhìn chuyên sâu rất cần thiết,” ông nói. “Nếu không, bạn sẽ lựa chọn sai”.

Điều mà Slaoui không thể kiểm soát được đó là thái độ của cộng đồng.

Điều này giải thích tại sao ông đi đến Bệnh viện Đại học Temple nơi tiến hành thử nghiệm vaccine ngày 20 tháng 11 và Bệnh viện Đại học Emory vào tuần trước đó. Tất cả đều nhằm cảm nhận được những thách thức khi thu nhận tình nguyện viên cho thử nghiệm và khuyến khích nhiều người tham gia.

“Xin cám ơn bạn đã hiến dâng cơ thể cho khoa học”, Slaoui nói với Carlaann Henry, một tình nguyện viên cho thử nghiệm vaccine của Johnson & Johnson tại Temple, khi cô đang trong thời gian chờ đợi xem có những phản ứng sau khi tiêm vaccine hay không.

“Đó là niềm vinh dự và là trách nhiệm của tôi”, Carlaann Henry trả lời, “tôi rất mừng khi cuộc thử nghiệm đã tiến hành tại Temple, Philadelphia này”.

Sau khi làm việc với các đồng nghiệp trong bệnh viện, Slaoui ra ngoài và kêu gọi thêm nhiều người dân Philadelphia tham gia vào nghiên cứu.

“Khi tham gia vào nghiên cứu thử nghiệm, chúng ta đã thể hiện trách nhiệm của công dân để giúp xã hội, giúp đất nước và giúp cả thế giới hiểu được hiệu quả của vaccine”, ông nói. “Và đây là cách duy nhất để chúng ta có thể quay lại cuộc sống bình thường vào một ngày gần nhất”.

Trước đó, vào cùng ngày mà Pfizer nộp hồ sơ lên FDA đề nghị cấp phép khẩn cấp cho vaccine của công ty, Slaoui đã nhấn mạnh về sự phát triển nhanh chóng của vaccine Covid-19.

“Đó là một trong những điều kỳ diệu về nước Mỹ”, Slaoui nói. “Nếu bạn có niềm tin và cho mình cơ hội thực hiện, thì bạn có thể làm được. Thật tuyệt vời”.