Ngừa thai sau sinh: Phương pháp nào tốt nhất?

Hiện nay, do hiệu quả về việc tuyên truyền, vận động kế hoạch hóa gia đình, nên nói về phương pháp phòng tránh thai chắc hẳn đa phần mọi người đều có thể biết một vài biện pháp tránh thai phổ biến.

Tuy nhiên, nếu nói riêng về phòng tránh thai sau sinh thì không ít các bà mẹ không nắm rõ được phải sử dụng biện pháp nào vừa có hiệu quả tránh thai cao vừa không có ảnh hưởng đến số lượng cũng như chất lượng của sữa mẹ cũng như thời gian áp dụng các phương pháp tránh thai.

Hiện nay, do hiệu quả về việc tuyên truyền, vận động kế hoạch hóa gia đình, nên nói về phương pháp phòng tránh thai chắc hẳn đa phần mọi người đều có thể biết một vài biện pháp tránh thai phổ biến. Tuy nhiên, nếu nói riêng về phòng tránh thai sau sinh thì không ít các bà mẹ không nắm rõ được phải sử dụng biện pháp nào vừa có hiệu quả tránh thai cao vừa không có ảnh hưởng đến số lượng cũng như chất lượng của sữa mẹ cũng như thời gian áp dụng các phương pháp tránh thai. Thực tế cũng cho thấy rằng, tỷ lệ có thai sớm sau sinh do không áp dụng phương pháp tránh thai hiệu quả ngày nay vẫn đang ở mức khá cao, vì thế sau sinh vấn đề phòng tránh thai nên được chú trọng nhiều hơn.

Thời điểm cần áp dụng phương pháp ngừa thai sau sinh

Thực tế, không dễ để xác định thời điểm có thai trở lại. Có người sau sinh một đến vài tháng đã có trứng rụng và hành kinh trở lại. Tuy nhiên cũng có nhiều người trên một năm mới có trứng rụng và hành kinh. Và tất cả đều không phải là vấn đề bất thường, bệnh lý. Quan trọng hơn, vấn đề là sự hành kinh không phải là sự chỉ điểm chính xác về thời gian có khả năng có thai lại vì sự rụng trứng có thể xảy ra trước khi có kinh. Có rụng trứng nghĩa là bạn có thể có thai.

Do đó có nhiều trường hợp sau sinh, khi kinh nguyệt chưa trở lại nhưng đã có trứng rụng, và khi đó quan hệ đã có thể có thai lại ngay. Do đó ngay sau sinh, khi bắt đầu có quan hệ tình dục trở lại lần đầu tiên, các cặp vợ chồng nên áp dụng các biện pháp tránh thai hiệu quả, vì việc mang thai sớm sau sinh tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của mẹ và thai nhi cũng như việc chăm sóc bé.

Ảnh minh họa.

Các phương pháp ngừa thai sau sinh
LAM (Phương pháp vô kinh khi cho con bú)

Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đang là khuyến khích của các chuyên gia về dinh dưỡng cho trẻ nhỏ. Ngoài ra việc cho con bú sau sinh còn có thể giúp mẹ phòng tránh thai sau sinh. Việc tiết sữa và cho trẻ mút vú ảnh hưởng đến sự sản xuất các hormone trong cơ thể, cụ thể là ức chế các hormone FSH và GnRH. Khi trẻ bú, tuyến yên được kích thích tiết ra một loại hormone là Prolactin và hormone này sẽ ức chế FSH và GnRH có vai trò trong việc kích thích sự trưởng thành và rụng trứng dẫn đến ức chế rụng trứng và không có kinh.

Những điểm mạnh của phương pháp này là: đơn giản, không có tác dụng phụ, không tốn chi phí nào, không ảnh hưởng đến cảm giác khi quan hệ tình dục, mang lại nhiều lợi ích cho trẻ. Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là tỷ lệ thất bại vẫn cao, do thời gian bú và động tác mút vú có chuẩn hay không còn phụ thuộc vào từng trẻ cũng như hoạt động nội tiết có sự khác biệt giữa những người phụ nữ.

Các điều kiện cần thiết để LAM đạt hiệu quả cao là

- Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn.

- Người mẹ chưa có kinh lại trong vòng 56 ngày sau sanh.

- Trẻ dưới 6 tháng. Cho trẻ bú hoàn toàn sữa mẹ và không sử dụng bình sữa.

- Khoảng thời gian giữa các lần cho bú là không quá 4 giờ vào ban ngày và 6 giờ vào ban đêm. Thực ra đối với trẻ sơ sinh thì chỉ cần bạn cho bú đúng theo nhu cầu của trẻ là có thể đáp ứng đúng điều này.

Vòng tránh thai

Đây là một biện pháp tránh thai phổ biến và có hiệu quả cao. Ưu điểm của biện pháp này là hoàn toàn không ảnh hưởng đến sữa mẹ nên rất thích hợp trong giai đoạn cho con bú. Không đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt, chỉ cần đặt 1 lần. Tuy nhiên khi đặt vòng cũng có những nhược điểm như làm tăng nguy cơ viêm nhiễm phụ khoa ở phụ nữ, có người bị dị ứng với chất liệu của vòng tránh thai, có nguy cơ tuột vòng hoặc lệch vòng nên vẫn có thể có thai…Hiện nay hiệu quả của phương pháp đặt vòng khoảng 92-93%.

Thời gian để đặt vòng tránh thai sớm nhất là sau 6 tuần lễ hậu sản để tử cung co hồi lại bình thường. Trong thời gian cho con bú, lượng estrogen giảm dẫn đến sự gia tăng ảnh hưởng của progesterone làm mỏng niêm mạc âm đạo và nhất là tử cung dẫn đến nguy cơ thủng tử cung cao hơn so với bình thường, nhất là các trường hợp sản phụ sinh mổ. Do đây là biện pháp tránh thai hiệu quả rất cao, rẻ tiền, thích hợp trong giai đoạn cho bú nên ngày càng được áp dụng nhiều kết hợp với việc đảm bảo an toàn bằng cách lùi thời gian đặt vòng là sau 2 tháng hậu sản.

Bao cao su

Hiện nay bao cao su vẫn là một trong những biện pháp “đầu tay” trong phòng tránh thai do những ưu điểm vượt trội của nó. Sử dụng bao cao su là phương pháp tránh thai có hiệu quả rất cao lên đến 98%, là một biện pháp rất dễ dàng thực hiện, độ an toàn cao, chi phí thấp, không ảnh hưởng đến lượng sữa mẹ, không gây ra các tác dụng phụ. Tuy nhiên một số trường hợp sử dụng bao cao su vẫn có thể gây ra các tình trạng như dị ứng, hoặc giảm cảm giác khoái cảm khi quan hệ. Một số trường hợp sử dụng bao cao su không đúng cách, hoặc bao không đảm bảo chất lượng, có thể xảy ra các sự cố như thủng bao, rách bao khi quan hệ thì vẫn có thể có thai ngoài ý muốn.

Thuốc tránh thai đơn thuần (chỉ có progesterone)

Là thuốc ngừa thai dạng uống phù hợp trong thời gian cho con bú. Thuốc tránh thai chỉ có progestin không ảnh hưởng lên sự tiết sữa cũng như thành phần của sữa. Thuốc có thể sử dụng ngay sau sanh nhưng WHO khuyến cáo nên sử dụng POPs sau 6 tuần hậu sản tức là khi sự tiết sữa đã được thiết lập đầy đủ. Một khi sự tiết sữa đã hình thành thì POPs liều thấp không ảnh hưởng lên thời gian cho con bú cũng như tình trạng chung của trẻ. Tuy nhiên, so với thuốc ngừa thai dạng phối hợp thì POPs có hiệu quả thấp hơn. Tỷ lệ thất bại trong năm đầu tiên là khoảng 8%. Vì vấn đề quan trọng khi sử dụng POPs hay còn gọi là Mini-pill là viên thuốc cần được uống mỗi ngày vào cùng một thời điểm (cụ thể là trễ không quá 3 giờ). Nếu quên hay trễ hơn 3 giờ thì uống ngay viên thuốc quên và phải sử dụng biện pháp tránh thai dự phòng trong vòng 48 giờ. Do điều kiện tuân thủ như vậy nên trên thực tế hiệu quả của phương pháp này không cao lắm. Ngoài ra còn có các phương pháp ít thông dụng hơn để chọn lựa như: mũ cổ tử cung, màng ngăn, thuốc diệt tinh trùng …

Thuốc tiêm tránh thai DMPA

Thuốc tiêm tránh thai được tiêm mỗi 3 tháng. Các phụ nữ cho con bú cần đợi đến sau 6 tuần hậu sản để có lần tiêm đầu tiên. Loại hormone giống progesterone trong thuốc tiêm này không làm ảnh hưởng đến sữa mẹ cũng như đứa trẻ. Hiệu quả của phương pháp này gần như tuyệt đối. Tác dụng phụ của thuốc bao gồm ra rong huyết và tăng cân. Đối với các bà mẹ trẻ thì cần lưu ý do DMPA có thể làm ảnh hưởng đến mật độ xương, nhất là dùng kéo dài và ở người trẻ tuổi. Mặc dù ít cần sự tuân thủ so với các thuốc uống nhưng người sử dụng phải quay lại cơ sở y tế mỗi 3 tháng để được tiêm mũi tiếp theo (thời gian chênh lệc không quá 1 tuần). Và do tác dụng kéo dài nên khả năng có thai cũng hồi phục chậm, trung bình 10 tháng sau lần tiêm cuối.

Que cấy tránh thai Implanon

Đây cũng là một lựa chọn tốt cho các bà mẹ cho con bú. Cấy 1 que duy nhất dưới da ở mặt trong cánh tay có tác dụng ngừa thai trong vòng 3 năm. Que cấy phóng thích đều đặn progestin mỗi ngày và không ảnh hưởng đến sữa mẹ cũng như quá trình cho con bú. Việc đặt và rút que cấy cần được thực hiện bởi nhân viên y tế đã được tập huấn. Ở Việt Nam, biện pháp tránh thai này còn khá mới mẻ. Người sử dụng cần lưu ý khả năng rong huyết trong vài tháng đầu sử dụng và sau đó là vô kinh. Một điểm cần cân nhắc nữa là giá thành của phương pháp này là khá cao.

Kết luận

Hiện nay với sự phát triển của khoa học, nên các biện pháp tránh thai cũng ngày càng phổ biến hơn. Tuy nhiên mỗi phương pháp lại có những ưu điểm và những nhược điểm riêng của nó, vì thế không thể kết luận rằng phương pháp nào là phương pháp tốt nhất. Tùy thuộc vào mong muốn, điều kiện của từng cặp vợ chồng có thể tham khảo và áp dụng biện pháp phù hợp, ngay cả trong những lần quan hệ đầu tiên sau sinh để đảm bảo hiệu quả phòng tránh thai là cao nhất.

Theo CSTY