Ngư cụ miền Tây

ĐBSCL được thiên nhiên ban tặng hệ thống sông rạch tự nhiên dày đặc, cộng thêm một số kênh mương được đào đắp mấy trăm năm qua nhằm dẫn thủy nhập điền, rửa chua khua mặn, cải tạo đất đai.

Đây là một vùng đất có tài nguyên và trữ lượng nước ngọt lớn nhất nước ta. Sông nước nhiều nên cũng lắm cá tôm. Những ngày đầu tiên về phương Nam khai khẩn, nguồn lợi thủy hải sản trong thiên nhiên đã nuôi sống lưu dân mở đất…

Xưa, tôm cá vùng ĐBSCL nhiều vô kể nhưng đê co thu hoach thi nhât thiêt phai co ngư cu, dung cu đanh băt hưu hiêu. Ngoài nhưng nông ngư cu mang theo tư quê nhà, lưu dân con sang tao nhưng dung cu va phương phap đanh băt cac loai thuy san rât dôi dao trong môi trương sông nươc mênh mông, bat ngan cua miên Tây thuơ ây. Môi ngư cu kem theo môt kiêu đanh băt khac nhau vơi tưng điêu kiên thiên nhiên cung như đôi vơi tưng loai tôm ca.

Vó bắt cá. Ảnh: DUY KHÔI

Đay: Đê đanh băt đươc nhiêu ca tôm ơ nhưng sông rach lơn co chê đô ban nhât triêu (mỗi ngay hai con nươc lơn, rong) người ta dung “đay”. Đay la môt tui lươi to co miêng rông hinh hơi vuông, thương co miêng dai khoang 6m, rông chưng 3m. Đay to ơ phia miêng, nho dân vê phia đuôi dai đô 20m. Ơ cuôi đuôi dai như ruôt ca, người ta côt kin lai. Đay đươc “đong”, “trai” khi nươc lơn vưa đưng. Va khi nươc rong băt đâu chay manh dân lên, đo cung la luc cac loai ca tôm sau khi theo nươc lơn vao sâu trong cac ngo ngach ruông đông, vươn tược… để kiêm ăn, rut ra sông lơn đê tranh măc can theo ban năng tư nhiên. Đay vung nươc ngot chu yêu băt tep bac, cá trăng nho; hay ở vung đâu nguôn co nhiêu ca linh hoặc vung nươc lơ nhiêu ca keo, tôm su, ca mê ga…

Đăng: Là ngư cụ kha đơn gian. Chi la môt tâm lươi dai chưng 100m, cao chưng 2m đươc căng theo bao me sông, rach khi nươc lơn. Đên khi nươc rong can, ca tôm ơ cac mương vươn, ruông ra sông ket lai dinh đăng. Đăng chi thưc hiên đanh bắt vao nhưng ngay nươc kem, thuy triêu xuông cân đay sông, rach… Đăng băt đươc kha nhiêu loai ca như ca loc, ca trê, ca lăng, ca me, ca rô…

No: Nò hình trụ tròn, làm bằng tre, dai chưng 2m. Ngày xưa, muốn làm vành nò, người ta thường đi tim, bứt dây cổ rùa về uốn vành. Dây cổ rùa là loại dây bò trên các loại cây tre, băng lăng, mu u va cac lum bui. Dây co chu vi cơ ngón chân cái, dẻo, dai, dễ uốn cong theo ý muôn. Nêu không co dây cô rua thì ngươi ta dung tre, cắt khúc, phơi khô rồi chẻ ra và vót tròn để uốn vành. Thân no được bao bằng tre, trúc vót cọng tròn cỡ chiếc đũa ăn, bện dày khít bằng dây choại. Hom nò chạy dọc theo thân, đặt ở miệng nò. Hom làm bằng trúc vót dẹp, mong, có đầu nhọn đê ca không thê bơi ngươc ra theo hom. Muôn đăt no, ngươi ta phai bên đăng băng sây theo hinh chư V co đuôi hơ ra vưa miêng no. Sau đo đăt no vao vi tri ây. Ngươi ta đặt nò nơi có dòng nước chảy mạnh, như chô miêng mương, ruông trô ra rach, hoăc dưới bến sông trước cửa nhà. No chu yêu băt tep, ca chach, ca rô, trê, loc, cua, ôc…

Chai: La môt dung cu đanh băt ca truyên thông co tư rât lâu đơi, rât phô biên, đươc sử dụng khắp nước ta. Chai đươc dêt băng lươi, măc thưa hay day tuy theo muc đich sư dung đanh băt. Chai co dang như chiêc non la. Chop chai kin co đoan dây mêm đê câm, keo. Phân dươi đay co viên chi. Khi tung lươi, chai bung xoe tron ra va rơi chim xuông nươc, viên chi năng nhanh chong khep lai. Ngươi sư dung chai keo lên va gơ, băt ca đa dinh chai. Tung, vãi chai cung la môt thao tac ky thuât đòi hỏi sự điêu luyên, phai quen mơi lam đươc.

Xuồng đặt lọp. Ảnh: DUY KHÔI

Lop: La môt dung cu đanh băt phô biên ở khu vực ĐBSCL, co tư rât xa xưa do dê lam, dê thao tac đanh băt. Đặt lọp bắt cá là công việc quen thuôc với nhiều người, kể cả hai mua mưa năng. Lọp thương đươc lam băng tre, kha đơn giản nhưng chúng có thể đánh bắt được nhiều loại thủy sản khác nhau. Co lọp bắt cá, lọp bắt cua, tôm, thậm chí cả lọp đánh bắt rắn, chuột… Câu truc cua lop thương la hinh tru, hai đâu co hom đê ca tôm chui vao. Co thê nhìn bề ngoài trông giống nhau và chung một nguyên lý đánh bắt là bẫy, du con mồi chui vào, nhưng trên thực tế, tùy từng loài thuy san cụ thể, nông dân đa tạo tac ra những chiếc lọp khác nhau, co đôi tương đanh băt nhăm tơi.

Vo: la môt tâm lươi hinh vuông co tung (đay) thung ơ giưa, đươc moc, côt, treo trên môt gia treo hinh chư thâp, thương lam bằng tre, truc co đô đan hôi tôt. Trung tâm gia đươc côt chăt vơi môt cây tre dai, dẻo nôi vô bơ găn vơi môt truc đon bẩy giông như thanh chăn. Ngươi ta tha vo chim dươi măt nươc, côt tui môi bằng cam rang, hoăc ruôt ga vit dân du ca, tôm, tep vao vo. Khoang một thơi gian nhât đinh nao đo, ngươi ta “cât vo” lên; tôm ca se bi măc lai trong long vo. Vo thương băt đươc cac loai ca trăng nho va tôm, cua, tep… Ngoài ra còn có “nha” với câu truc, kiêu cach giông hêt vo nhưng nho hơn nhiêu, thương đươc cac em be nha quê câm tay đi đăt tep, ca bông ơ mương vươn, lach nho…

Ngoai nhưng ngư cu truyên thông tiêu biêu như kê trên, người ĐBSCL con co nhưng dung cu đanh băt ca tôm khac như: bôn, xêp, nôm, lươi ben, câu rê, câu căm, câu chim…

Ban năng sinh tôn va thich nghi manh me cua lưu dân đa giup ho đưng vưng trên vung đât mơi phương Nam. Đanh băt thuy san la môt hoat đông xuyên suôt trong qua trinh khai mơ đât, đa thanh môt tâp quan san xuât quan trong trong đơi sông cư dân Nam bô tư xa xưa cho đên nay.

Nông dân Bạc Liêu kéo lưới bắt tôm trong vuông nuôi. Ảnh: DUY KHÔI

Theo baocantho