Nghẹt mũi do dùng thuốc thông mũi điều trị thế nào?

Khi thời tiết lạnh, nhiều người bị nghẹt mũi, nhất là người bị viêm mũi dị ứng. Khi bị nghẹt mũi, đa số người bệnh tự ý mua thuốc có tác dụng thông mũi về dùng mà không biết rằng lạm dụng thuốc sẽ khiến mũi bị nghẹt hơn.

Nguyên nhân do đâu và xử trí thế nào?

1. Vì sao thuốc thông mũi lại gây nghẹt mũi

Nghẹt mũi là do tình trạng co giãn quá mức các mạch máu ở mũi dẫn đến tắc nghẽn lưu thông đường thở. Mạch máu trong mũi sung huyết, giãn ra thường do các tình trạng: Cảm cúm, viêm mũi dị ứng, viêm mũi xoang… Khi mạch máu co lại sẽ có nhiều khoảng trống trong đường dẫn khí nên giảm các triệu chứng nghẹt mũi.

Các thuốc thông mũi là do có tác dụng co mạch, chống sung huyết với thành phần chính là pseudoephedrine, oxymetazoline, phenylephrine, naphazoline… Thuốc được bào chế dưới 2 dạng chính là nhỏ và xịt với tác dụng chính là làm co mạch ở mũi để giảm sổ mũi, nghẹt mũi.

Dạng uống thường ít khi được sử dụng.

Nghẹt mũi là do tình trạng co giãn quá mức các mạch máu ở mũi dẫn đến tắc nghẽn lưu thông đường thở.

Khi bị nghẹt mũi do các tình trạng nêu trên, dùng thuốc xịt hoặc nhỏ mũi này sẽ khiến các mạch máu co lại. Từ đó giúp làm giảm nghẹt mũi vì đường dẫn khí trong mũi có thêm nhiều khoảng trống hơn. Nhưng thuốc thường chỉ định dùng từ 3-5 ngày, nếu dùng kéo dài sẽ gây tác dụng ngược, khiến mũi có thể bị tắc nghẽn nhiều hơn.

Đến nay, mặc dù đã có những giải thích cho nguyên nhân gây nghẹt mũi do thuốc thông mũi, nhưng những hiểu biết về nó chưa đầy đủ. Chỉ biết rằng trong thực tế lâm sàng, bệnh nhân có thể sẽ cảm giác nghẹt mũi nhiều sau khi sử dụng thuốc kéo dài, tạo nên một vòng xoắn bệnh lý.

Tuy nhiên, có thể điểm đến các nguyên nhân gây tắc nghẹt mũi gia tăng khi lạm dụng thuốc như sau:

- Sử dụng thuốc co mạch lâu dài dẫn đến thiếu máu nuôi vùng đó, dẫn đến phù nề niêm mạc mũi.

- Nhờn thuốc do số lượng thụ thể đáp ứng thuốc bị suy giảm và dẫn đến nghẹt mũi.

- Sau khi thuốc co mạch hết tác dụng sẽ gây ra hiện tượng giãn mạch bù trừ.

- Khả năng co mạch có thể bị mất và giãn mạch có thể xảy ra khi dùng thuốc liên tục trong thời gian dài.

Khi bị nghẹt mũi do thuốc, bệnh nhân thường có dấu hiệu sung huyết mà không kèm chảy mũi hay hắt hơi; có thể đau đầu, lo lắng và cảm giác bồn chồn.

Nghẹt mũi do thuốc xảy ra khi thuốc co mạch không giải quyết được nguyên nhân mạch máu. Ví dụ, khi sử dụng oxymetazoline thường xuyên để điều trị cảm cúm sẽ giúp giảm hắt hơi nhưng lại làm tăng nghẹt mũi.

Nếu nghẹt mũi do thuốc không được điều trị sẽ dẫn đến viêm mũi mạn tính, viêm xoang mạn tính, viêm mũi teo và phì đại cuốn mũi. Viêm mũi do thuốc còn gây ra các triệu chứng như ngáy hoặc ngưng thở lúc ngủ, gây nguy hiểm đối với sức khỏe.

2. Điều trị nghẹt mũi do thuốc thông mũi như thế nào?

Để điều trị các tình trạng nghẹt mũi, viêm mũi do thuốc nhỏ mũi đòi hỏi bệnh nhân phải kiên trì. Quá trình điều trị phải theo từng bước chỉ định của bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng.

Lạm dụng thuốc co mạch nhỏ mũi không chỉ gây viêm mũi, nghẹt mũi mà còn có thể gây “nghiện”. Ngoài việc dùng thuốc để điều trị tình trạng này, có thể bệnh nhân sẽ phải theo lộ trình giảm dần thuốc nhỏ/ xịt mũi để thích ứng dần. Bởi vì khi ngừng thuốc đột ngột thì tình trạng nghẹt mũi có thể trở nên nặng hơn.

Bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc thay thế như thuốc xịt mũi có chứa corticoid liều giảm dần dùng trong thời gian ngắn. Một số trường hợp nghẹt mũi do thuốc xịt mũi nặng có thể cần kết hợp dùng thuốc trị nghẹt mũi đường uống. Nhưng thuốc đường uống lại có tác dụng phụ nguy hiểm hơn, đặc biệt là gây tăng huyết áp. Ngoài ra tác dụng phụ khác như đau đầu, nghẹt mũi trong tuần đầu tiên sử dụng cũng rất thường gặp. Do đó cần hết sức thận trọng khi dùng.

Chỉ dùng thuốc xịt/nhỏ mũi gây co mạch theo đúng hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng.

Quá trình điều trị nghẹt mũi do thuốc thông mũi còn phức tạp hơn nghẹt mũi do các nguyên nhân bệnh lý gây giãn mạch tại mũi. Do đó bệnh nhân cần kiên trì dùng thuốc đúng theo hướng dẫn cho đến khi “cai” được thuốc.

3. Lưu ý khi dùng thuốc thông mũi

Dùng thuốc co mạch mũi (thông mũi) đúng cách sẽ giúp bệnh nhân giải quyết sự khó chịu khi bị tắc nghẽn mũi và không gây hại cho sức khỏe, nhưng cần lưu ý một số vấn đề sau:

- Mỗi loại thuốc nhỏ/xịt mũi lại phù hợp với bệnh lý gây tắc nghẽn mũi khác nhau. Do đó không nên sử dụng thuốc co mạch bừa bãi mà chỉ dùng khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng.

- Khi được chỉ định thuốc nhỏ/xịt mũi, sau 4 – 5 ngày dùng thuốc mà triệu chứng không thuyên giảm, nên đi khám. Không nên dùng thuốc quá 7 ngày.

- Các trường hợp mắc bệnh u xơ tiền liệt tuyến, tăng huyết áp, đái tháo đường không dùng thuốc co mạch, vì các loại thuốc này có tác dụng phụ nguy hiểm hơn đối với những bệnh nhân này.

- Hạn chế dùng thuốc cho trẻ dưới 6 tuổi. Trường hợp buộc phải dùng, cần tuân thủ theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo đúng liều lượng, loại thuốc, lứa tuổi, tình trạng bệnh.

Bên cạnh việc dùng thuốc nhỏ/xịt mũi, có thể sử dụng một số biện pháp tự nhiên để làm giảm tình trạng tắc nghẽn mũi như sau:

- Uống nước ấm đầy đủ giúp làm loãng chất nhầy trong mũi, đẩy chất lỏng ra khỏi mũi và giảm áp lực trong xoang, cải thiện tình trạng nghẹt mũi.

- Sử dụng máy tạo độ ẩm, làm tăng độ ẩm trong phòng giúp giảm tình trạng nghẹt mũi.

- Xông hơi mũi bằng nước ấm giúp mũi thông thoáng hơn.