Nghệ sĩ nhân dân Ngọc Lan: Sống cùng ký ức

Trong màn ảnh Việt Nam, NSND Ngọc Lan được biết đến không chỉ với tư cách là một nữ NSND gạo cội với nhiều vai diễn thành công, mà bà còn là một người nghệ sĩ với trái tim đa cảm đã xuất bản nhiều tập thơ với những trang viết đằm thắm về tình cảm gia đình, quê hương.

NSND Ngọc Lan vẫn tâm niệm rằng, bản thân bà, ngoài sự nghiệp là những vai diễn để lại trên màn ảnh nhỏ, thì niềm vui tuổi bát thập của bà là những rung cảm của trái tim trước những đổi thay của đất trời, thiên nhiên, để nuôi dưỡng tâm hồn người nghệ sĩ.

NSND Ngọc Lan

Mới đây, trên kênh truyền hình quốc gia phát sóng lại hai bộ phim dài tập mà diễn viên chính của phim không ai khác, chính là NSND Ngọc Lan. Bà đều vào vai bà mẹ trong phim “Nơi ẩn nấp bình yên” và “Bánh đúc có xương”. Đây chỉ là một trong hai vai bà mẹ trong số nhiều vai diễn người mẹ, người bà của NSND Ngọc Lan. Có khi đó là người mẹ đẻ tần tảo thương khó một đời vì chồng vì con, có khi đó là một người mẹ chồng sắc sảo, có phần khó tính, khắt khe với con dâu để mong con trở thành một người xây tổ ấm trong gia đình, có khi đó là một bà nội nguyên tắc, kỹ càng dạy bảo cháu con từng nết ăn, nết ở trong đời sống…

Tất cả những hình ảnh ấy, đều in đậm trong ký ức của người xem, làm nên một dấu ấn của người nghệ sĩ. Nhưng điều đặc biệt, khác với hình ảnh một người phụ nữ sắc sảo, khó tính trên màn ảnh nhỏ, NSND Ngọc Lan đời thường lại là một người nghệ sĩ ấm áp và tình cảm, bà luôn lắng nghe và khuyên bảo con cháu những điều lớn nhỏ trong cuộc sống với trái tim nhạy cảm của một người mẹ, người bà đi trước và đã trải qua nhiều biến thiên, gian khó của đời sống. Trong mọi hoàn cảnh, bà luôn là một người mẹ tần tảo sớm hôm, một người vợ đảm đang chu toàn chăm lo gia đình hạnh phúc.

Ở tuổi ngoài bát niên hồi tưởng những năm tháng xa xưa, từ một cô gái nông thôn ở Bắc Giang bà đã từng khao khát trở thành một người nghệ sĩ được vào vai trong những bộ phim lớn. Niềm ước mơ cháy bỏng ấy đã được vun đắp và trở thành hiện thực như một giấc mơ đẹp đối với bà. Bà chia sẻ rằng, cho đến khi bắt đầu vào vai cô Nhàn trong phim “Lửa trung tuyến”, bà đã chạm được vào ước mơ của mình và bà thầm nghĩ, sẽ phải phấn đấu thật tốt để có những vai diễn đi vào lòng công chúng.

Quả thật, như NSND Đặng Nhật Minh đã nhận xét, với vai cô Nhàn, Ngọc Lan (đóng năm bà 18 tuổi) đã mang luồng gió mới cho điện ảnh Việt Nam. Đó là một cái nhìn tươi tắn, trẻ trung và hồn hậu về chiến tranh. Bên cạnh những gian khổ, chết chóc, thì cô Nhàn với tính cách tinh nghịch, lý lắc, hồn nhiên đã mang đến một cảm giác chân thực và lạc quan về chiến tranh. Đây cũng là bộ phim được chọn dự Liên hoan phim Quốc tế Moscow 1961, tại đây, bà vinh dự được thay mặt đoàn Điện ảnh Việt Nam kéo cờ khai mạc Liên hoan phim.

NSND Ngọc Lan chia sẻ rằng, thời điểm mới bắt đầu vào phim, bà cũng còn nhiều bỡ ngỡ và lo lắng lắm, từ một cô gái nông thôn chưa quen biết nhiều, chưa va vấp nhiều, nay đã phải vào những vai diễn lớn, bà cũng gặp nhiều áp lực và đã phải tự trau dồi, tự học hỏi từ những người đàn anh đàn chị đi trước, bà chịu khó quan sát đời sống để vào vai diễn thật nhất. Các vai diễn của bà đã để lại nhiều dấu ấn trong nền điện ảnh nước nhà: vai Y Mai trong “Lửa rừng” (Đạo diễn Phạm Văn Khoa), Vợ bí thư đảng ủy trong phim “Biển gọi” (Đạo diễn Nguyễn Tiến Lợi, Nguyễn Ngọc Trung), Người phụ trách bến phà trong phim “Một chiến công” (Đạo diễn Nguyễn Đỗ Ngọc), cô Dự trong phim “Quê nhà”, vai vợ Nghị Hách trong phim “Giông tố”, cô Lý trong “Mùa lá rụng trong vườn”…

Ôn lại những kỷ niệm cũ, bà kể: “Hồi đầu, tôi thường được chọn vào những vai hiền lành, đảm đang, nhân hậu nhưng sau này, các đạo diễn đã mạnh tay mời tôi đóng những vai phản diện. Sau thành công với vai “vợ cả Nghị Hách” trong phim “Giông tố” (đạo diễn Nguyễn Mạnh Lân), các đạo diễn lại thích chọn tôi vào những vai khác với “chất” của mình. Đóng vai phản diện nhưng lại có nhiều đất cho mình thể hiện. Là diễn viên, với tôi, thật hạnh phúc khi được đạo diễn tạo cơ hội để mình thử sức với nhiều dạng vai, đây cũng là một trong những nghề vất vả nhất, lên rừng, xuống biển, đêm tối, mưa giông, mùa đông giá rét hay mùa hè nắng nóng… bất kỳ đâu cũng phải hòa nhập để được sống với đam mê của mình”.

Cho đến nay, gia tài của bà là có 50 vai diễn, nhưng đối với bà, vai diễn nào dù lớn nhỏ cũng phải hóa thân với một tình yêu nồng cháy, quyết liệt. Bà cho biết, dù là một cô Nhàn ngây thơ, nhí nhảnh trong “Lửa trung tuyến” hay đến mụ vợ cả Nghị Hách lọc lõi, nanh nọc và đáng thương trong “Giông tố” hay cả những vai diễn sau này, là cả một chặng đường bà không ngừng phấn đấu. Bà đã đi từ hình ảnh một người diễn viên đầy bản năng nghệ sĩ đến người diễn viên diễn với thiên hướng trí tuệ. Vai diễn có từ cuộc đời và bà thành công bởi biết quan sát và lắng nghe cuộc đời, thẩm thấu cuộc đời trong từng nhân vật mà mình diễn xuất. Đạo diễn, NSND Đặng Nhật Minh khẳng định: “Ngọc Lan là người kiên trì với nghiệp diễn của mình và bất cứ vai nào bà cũng diễn thật xuất sắc và có màu sắc khác nhau”.

NSND Ngọc Lan và chồng, NSND Ngô Mạnh Lân.

Bây giờ, ở vào tuổi 81, bà vẫn thường hoài niệm về những ký ức của những ngày làm phim đầy say mê, hăng hái. Mới đây bà vẫn tham gia đóng vai “bà nội” trong bộ phim truyền hình dài tập “11 tháng 5 ngày”, bà chia sẻ rằng, dù đã lớn tuổi nhưng nếu có những vai diễn phù hợp, bà vẫn sẵn sàng để nhận vai, bởi vì được hóa thân vào từng nhân vật, được trải nghiệm cùng đời sống của lớp trẻ cũng như được góp phần đồng hành cùng nền điện ảnh nước nhà bà luôn sẵn lòng, nghiệp diễn đối với bà là tình yêu là sự gắn bó suốt cả cuộc đời.

NSND Ngọc Lan cũng cho rằng, khi tuổi đã cao, nhiều bệnh tật tuổi già, nhưng để khối óc luôn phải làm việc, bà thường làm thơ, đọc sách, đọc tiểu thuyết mà bạn bè con cháu giới thiệu, hoặc tác giả gửi tặng. Bà cập nhật tình hình thời sự hàng ngày, xem phim hàng ngày trên các kênh phim và cùng bình luận với con cháu để theo kịp thời đại. Bà cho rằng, các diễn viên trẻ bây giờ sung sướng hơn thời của bà điều kiện công nghệ đầy đủ hơn, các phim làm nhanh hơn. Thời của bà, có phim đi quay 3 tháng, có phim đi dăm bảy tháng tới hai năm mới quay xong. Khi các con còn nhỏ, bà phải dắt díu bế theo con đến trường quay, rất nhiều khó khăn, nhưng tình yêu nghề đã giúp bà vượt qua tất cả để có thể hoàn thành vai diễn một cách tốt nhất.

Mới đây, NSND Ngọc Lan có dịp quay lại những vùng đất ngày xưa bà từng đóng phim ở Hòa Bình, Hải Dương, những nhà dân ngày xưa là bối cảnh cho đoàn làm phim ở cả năm trời trời. Bà gặp lại những người chủ nhà mến khách, bây giờ ai cũng đã già và đã trải qua nhiều biến thiên của đời sống, nhưng khi gặp NSND Ngọc Lan, họ lại chuyện trò đầy trìu mến, yêu thương bao nhiêu câu chuyện cũ dường như chưa rời xa cùng năm tháng.

NSND Ngọc Lan chia sẻ rằng, cuộc đời của bà, nếu được làm lại thì bà vẫn chọn nghề diễn viên, bởi vì nghề và nghiệp đã mang lại cho bà không chỉ một công việc đầy đam mê, mà còn mang đến cho bà một tình yêu viên mãn với người chồng, cố NSND Ngô Mạnh Lân. Hai ông bà đã bên nhau hơn 60 năm cuộc đời gắn bó và sinh ra bốn người con giỏi giang, hiếu thảo. Giờ đây, ngôi nhà yêu thương vắng hình bóng người chồng vì ông đã đột ngột ra đi, để lại trong bà một niềm yêu không thể nguôi ngoai. Bây giờ, lúc buồn bà gửi gắm nỗi niềm trong những bài thơ. Những trang thơ gan ruột là những trải nghiệm của người mẹ, người vợ, người bà đã trải qua hơn 80 năm cuộc đời, chứng kiến những đổi thay của cuộc sống, là những giọt lệ đau thương khóc chồng.

Với bà, hạnh phúc không chỉ là những lấp lánh trên màn ảnh nhỏ, trong những thước phim, mà hạnh phúc là được sống trong ngôi nhà đầy ắp tiếng cười ấm áp của gia đình. Những ký ức ấy với NSND Ngọc Lan không bao giờ quên được, chẳng phải bà hay nhớ chuyện cũ, chỉ là “ôn cố tri tân” để biết trân trọng hơn hiện tại, để nhắc nhở con cháu sống thật thiện lành, luôn đam mê cuộc sống, thương mến gia đình, bởi vì sau tất cả những vinh quang nghề nghiệp, sau tất cả những hào quang, cái còn lại vẫn là những giá trị cốt lõi của của tình yêu gia đình, sự hiếu thuận của con cháu. Bây giờ lòng bà hướng về sự an yên, bình thản để chắt chiu nỗi niềm trong những câu thơ…