Nga thực sự muốn gì ở Trung Đông?

Chuyến công du Trung Đông hồi cuối tháng 2 vừa qua của Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov, với các điểm dừng chân tại Ankara, Tehran và Doha, đã phác họa rõ nét chiến lược đa chiều của Moskva trong khu vực.

Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov (bên trái) và Quốc vương Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al-Thani (bên phải) tại Doha, ngày 26/2/2025. Ảnh: Bộ ngoại giao Nga

Nga đang nỗ lực củng cố quan hệ song phương, giải quyết các vấn đề nóng và thúc đẩy hợp tác chiến lược, thể hiện quyết tâm duy trì ảnh hưởng tại Trung Đông trong bối cảnh địa chính trị biến động.

Chuyến đi của ông Lavrov bao gồm các cuộc gặp với những nhà lãnh đạo chủ chốt: Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian, và Quốc vương Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani. Các cuộc hội đàm tập trung vào hợp tác song phương, an ninh khu vực, thương mại, năng lượng, và các sáng kiến chung để giải quyết khủng hoảng.

Việc lựa chọn ba quốc gia này cho thấy tầm quan trọng của Syria trong chiến lược của Nga. Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Qatar đều là những nhân tố quan trọng trong tiến trình giải quyết vấn đề Syria, và Nga muốn duy trì ảnh hưởng tại đây, ngay cả sau khi chính quyền ông Assad sụp đổ và thủ lĩnh nhóm HTS, ông Ahmad al-Sharaa lên nắm quyền.

Mặc dù có lịch sử phức tạp và những bất đồng, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang phát triển quan hệ đối tác. Thổ Nhĩ Kỳ là đối tác thương mại quan trọng và đóng vai trò trung gian hòa giải giữa Nga và phương Tây. Tổng thống Erdogan muốn biến Thổ Nhĩ Kỳ thành cầu nối ngoại giao, tạo điều kiện cho đối thoại Nga-Ukraine.

Vấn đề Syria cũng là trọng tâm thảo luận. Nga vẫn duy trì ảnh hưởng tại Syria, ngay cả sau khi ông al-Sharaa lên nắm quyền. Moskva đã nhanh chóng thiết lập quan hệ với chính quyền mới, duy trì sự hiện diện ngoại giao và quân sự. Cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đều muốn ổn định tình hình Syria, dù có những bất đồng về chiến thuật.

Bên lề chuyến công du của ông Lavrov, một cuộc họp kín giữa đại diện Nga và Mỹ đã diễn ra tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Mặc dù không có tuyên bố chính thức, nhưng các báo cáo cho thấy cuộc họp tập trung vào việc khôi phục kênh liên lạc ngoại giao giữa hai nước. Đây là dấu hiệu cho thấy cả Nga và Mỹ đều nhận thấy sự cần thiết phải duy trì đối thoại, bất chấp những căng thẳng hiện tại.

Trong khi đó, chuyến thăm của Ngoại trưởng Lavrov tới Iran đán.h dấu bước tiến quan trọng trong quan hệ hai nước. Áp lực từ chính quyền Tổng thống Trump đang đẩy Iran xích lại gần Nga hơn, tìm kiếm sự hỗ trợ để chống lại ảnh hưởng của phương Tây.

Tổng thống Masoud Pezeshkian (bên phải) và Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov (bên trái) tại Tehran, Iran, ngày 25/2/2025. Ảnh: Văn phòng Tổng thống Iran

Hiệp ước liên chính phủ mới được ký kết vào tháng 1 tạo nền tảng cho hợp tác sâu rộng hơn giữa Nga và Iran, từ kinh tế, năng lượng đến quân sự và chính trị. Cả hai nước đều cam kết củng cố liên minh chiến lược, sử dụng các nền tảng đa phương như SCO, BRICS và EAEU.

Trong bối cảnh căng thẳng với Israel gia tăng, Nga cũng muốn đóng vai trò trung gian hòa giải, thu hẹp khoảng cách giữa Tehran và chính quyền mới ở Damascus.

Chuyến thăm Doha của ông Lavrov tập trung vào hợp tác song phương, các thách thức khu vực và toàn cầu, bao gồm xung đột Gaza, tình hình Syria và xung đột Ukraine. Qatar đang theo đuổi chính sách đối ngoại thực dụng, đa dạng hóa quan hệ đối tác. Nga là một trụ cột quan trọng trong chiến lược này, với các dự án đầu tư chung và đối thoại chính trị ngày càng sâu sắc.

Hai nước đang chuẩn bị các dự án năng lượng trị giá hơn 1 tỷ USD. Các nhà đầu tư Qatar là cổ đông lớn trong Rosneft, và Doha là trụ sở của Diễn đàn Các nước Xuất khẩu Khí đốt (GECF).

Qatar cũng đóng vai trò trung gian hòa giải trong xung đột Ukraine, đặc biệt trong các sáng kiến nhân đạo. Nga hoan nghênh vai trò này, coi Doha là đối tác tiềm năng trong các vấn đề quốc tế. Cả Moskva và Doha đều bày tỏ lo ngại về chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza và Liban. Qatar đóng vai trò quan trọng trong việc hòa giải xung đột Israel-Hamas.

Đối với Syria, cuộc điện đàm giữa Tổng thống Putin và Tổng thống lâm thời al-Sharaa cho thấy Nga công nhận chính quyền mới ở Damascus và sẵn sàng hợp tác một cách thực dụng.

Chính quyền mới của Syria đang hướng tới dân chủ và ổn định, với kế hoạch tổ chức bầu cử tổng thống trong vòng 4-5 năm tới. Họ thể hiện sự thực dụng bằng cách đối thoại với Nga, nhưng vẫn đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu.

Moskva hiểu rằng chính quyền mới sẽ không theo mô hình cũ, và đang điều chỉnh chiến lược của mình, tập trung vào hợp tác kinh tế và nhân đạo. Diễn đàn đối thoại toàn quốc đầu tiên ở Raqqa cho thấy nỗ lực của Damascus trong việc xây dựng đồng thuận chính trị, mặc dù sự vắng mặt của đại diện người Kurd cho thấy những chia rẽ vẫn còn.

Chuyến công du Trung Đông của ông Lavrov cho thấy Nga đang theo đuổi chiến lược đa chiều, củng cố quan hệ với các đối tác quan trọng, tìm kiếm cơ hội kinh tế và đóng vai trò trung gian hòa giải trong các cuộc xung đột khu vực. Nga đang thích nghi với bối cảnh mới ở Syria, đồng thời tìm cách duy trì ảnh hưởng của mình trong khu vực đầy biến động này.