NATO loay hoay tìm phương hướng khi Mỹ điều chỉnh lập trường về Nga và Ukraine

Chỉ sau một đêm, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm rung chuyển NATO với lập trường mới về Ukraine, khiến các thành viên hoang mang.

Tổng Thư ký NATO Mark Rutte phát biểu trong cuộc họp báo ở Brussels, Bỉ. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Theo kênh CNN, cuộc họp tại trụ sở Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ở Brussels ngày 12/2 trên lý thuyết nhằm phối hợp viện trợ quân sự cho Ukraine và chào đón Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ mới Pete Hegseth. Trên thực tế, đây lại là ngày chính quyền Tổng thống Donald Trump làm đảo lộn cách tiếp cận của liên minh này đối với cuộc chiến kéo dài gần ba năm giữa Nga và Ukraine. Ông Trump đã đưa ra một tầm nhìn dường như đáp ứng một số yêu cầu quan trọng của Nga và khiến các thành viên NATO phải nỗ lực để tránh chia rẽ.

Rõ ràng đã có những dấu hiệu cho thấy điều này sẽ không diễn ra suôn sẻ. Tổng thống Trump đã khởi động tuần lễ ngoại giao quan trọng này bằng cách “dội gáo nước lạnh” vào hy vọng của Ukraine về một thỏa thuận hòa bình có lợi.

Ông Trump nói về Ukraine trên Fox News ngày 10/2: “Họ có thể trở thành một phần của Nga vào một ngày nào đó, hoặc cũng có thể không”.

Kể từ đó, các nhà lãnh đạo châu Âu tỏ ra kín tiếng về phát biểu của ông Trump. Bộ trưởng Quốc phòng Latvia Andris Sprūds nói ngày 12/2: “Hiện nay có nhiều tuyên bố khác nhau. Điều quan trọng là phải có một kế hoạch cụ thể và rõ ràng”.

Trong khi đó, Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã né tránh vấn đề này khi được hỏi trong cuộc họp báo mà chỉ đơn giản cho biết: “Chúng tôi đang phối hợp chặt chẽ với đội ngũ của Tổng thống Trump ở mọi cấp độ và đó là những cuộc trao đổi rất tốt”.

Tuy nhiên, phối hợp với các đồng minh có thể không phải là ưu tiên hàng đầu của chính quyền Tổng thống Trump. Mỹ đã đột ngột khiến NATO chuyển từ chính sách tuyên bố rằng Ukraine đang trên “con đường không thể đảo ngược” để trở thành thành viên sang tuyên bố thẳng thừng của ông Hegseth: “Mỹ tin rằng việc Ukraine gia nhập NATO không là kết quả thực tế của một thỏa thuận hòa bình”.

Một số bộ trưởng quốc phòng ở châu Âu đã cố gắng lập luận rằng hai quan điểm này không mâu thuẫn với nhau.

Bộ trưởng Quốc phòng Anh John Healey nói: “Là thành viên của liên minh NATO, mà ông Hegseth cũng đã cam kết ủng hộ mạnh mẽ nhất có thể, chúng tôi luôn khẳng định rằng vị trí chính đáng của Ukraine là trong NATO. Đó là một quá trình sẽ mất thời gian”. Ông tránh trả lời câu hỏi về việc liệu bình luận của ông Hegseth có làm tăng nguy cơ NATO nhượng bộ Nga hay không.

Bộ trưởng Quốc phòng Estonia Hanno Pevkur cũng chỉ ra trong một cuộc phỏng vấn rằng tuyên bố của ông Hegseth không đề cập đến khung thời gian cụ thể. Ông nói: “Ông Pete Hegseth nói kết quả của các cuộc đàm phán hòa bình không thể là Ukraine gia nhập NATO. Ông ấy không loại trừ khả năng một ngày nào đó Ukraine có thể trở thành thành viên NATO”.

Ông Matthew Savill, Giám đốc Nghiên cứu Quân sự tại Viện Các quân chủng thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI) ở London, nhận định: Dù những phát biểu này, hay tuyên bố của ông Hegseth rằng tham vọng của Ukraine nhằm khôi phục biên giới trước năm 2014 là “không thực tế” có được coi là thay đổi chính sách hay không, thì có một điều rõ ràng. Ông Savill nói: “Mỹ sẵn sàng đi theo con đường riêng và để châu Âu cùng Ukraine tự xoay xở. Các nước châu Âu cần phải hiểu rõ tình hình… Nếu họ nghĩ rằng quan chức hay chính trị gia Mỹ nào sẽ dấn thân vì châu Âu, thay mặt châu Âu, thì họ đang tự huyễn hoặc”.

Trong khi các bộ trưởng quốc phòng NATO đang cố gắng phối hợp nỗ lực để hỗ trợ Ukraine, thì Tổng thống Trump đã dành 90 phút điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Giữa hàng loạt tuyên bố làm xáo trộn hiện trạng từ chính quyền Tổng thống Trump, có một thực tế mà châu Âu phải đối mặt. Mục tiêu chi tiêu quốc phòng 2% GDP, mà 1/3 thành viên NATO thậm chí còn chưa đạt được, ngày càng trở nên không phù hợp theo ý muốn của Mỹ. Ông Hegseth phát biểu: “Mức 2% là không đủ. Tổng thống Trump đã kêu gọi mức 5% và tôi đồng ý. Mỹ sẽ không còn chấp nhận một mối quan hệ mất cân bằng khuyến khích phụ thuộc nữa”.

Không chỉ Mỹ thúc giục điều này, ông Rutte cũng nói: “Nếu chúng ta chỉ duy trì mức 2%, chúng ta sẽ không thể tự vệ trong vòng bốn đến 5 năm tới”.

Về điểm này, hầu như không có bộ trưởng quốc phòng NATO nào phản đối. Bộ trưởng Quốc phòng Anh Healey cam kết: “Chúng tôi đã nghe lời kêu gọi của ông Hegseth về việc các quốc gia châu Âu cần tăng cường đóng góp. Chúng tôi có thể và chúng tôi sẽ làm vậy”.

Tuy nhiên, chính phủ Anh mới chỉ cam kết nâng mức chi tiêu từ 2,3% hiện tại lên 2,5% GDP mà không đưa ra khung thời gian cụ thể.

Theo CNN, bị mắc kẹt giữa một nước Mỹ hứa hẹn sẽ “cân đối lại nguồn lực” khi ưu tiên khu vực Thái Bình Dương và một nước Nga có ngành công nghiệp quốc phòng đang sản xuất vượt xa EU, có lẽ đây là thực tế mà các thành viên châu Âu của NATO không còn có thể chỉ đơn giản thừa nhận bằng lời nói.