Nâng chuẩn công ty đại chúng từ năm 2021

Từ năm 2021, tiêu chuẩn công ty đại chúng theo Luật Chứng khoán mới được nâng lên, nhưng công ty chỉ phải thực hiện nghĩa vụ sau khi được xác nhận tư cách công ty đại chúng.

Nâng chuẩn để cải thiện chất lượng hàng hóa

Luật Chứng khoán 2006 quy định, công ty đại chúng là doanh nghiệp đáp ứng 1 trong 3 điều kiện: (1) đã chào bán cổ phiếu ra công chúng (2) có cổ phiếu được niêm yết (3) có ít nhất 100 cổ đông, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và có vốn điều lệ đã góp từ 10 tỷ đồng trở lên.

Luật Chứng khoán 2019 có hiệu lực từ ngày 1/1/2021 đã “nâng chuẩn” công ty đại chúng, theo đó, công ty đại chúng là công ty cổ phần thuộc 1 trong 2 trường hợp: (1) có vốn điều lệ đã góp từ 30 tỷ đồng trở lên và có tối thiểu là 10% số cổ phiếu có quyền biểu quyết do ít nhất 100 nhà đầu tư không phải là cổ đông lớn nắm giữ, (2) đã thực hiện chào bán thành công cổ phiếu lần đầu ra công chúng thông qua đăng ký với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Luật mới nâng điều kiện công ty đại chúng về vốn điều lệ từ 10 tỷ đồng lên 30 tỷ đồng và sửa đổi, bổ sung điều kiện về cơ cấu cổ đông có tối thiểu 10% cổ phiếu có quyền biểu quyết do ít nhất 100 nhà đầu tư không phải là cổ đông lớn nắm giữ.

Theo ông Nguyễn Kim Long, Giám đốc Luật và kiểm soát nội bộ, Công ty Chứng khoán SSI, quy định này nhằm nâng cao chất lượng, bảo đảm quy mô và tính đại chúng của công ty. Đây là nền tảng ban đầu để cải thiện chất lượng hàng hóa trên thị trường chứng khoán.

Quy định mới được kỳ vọng sẽ khắc phục được điểm yếu của các tiêu chí hiện tại. Theo đó, nền kinh tế có cả nghìn công ty đại chúng, nhưng nhiều trong số đó có quy mô nhỏ, không đủ năng lực để đáp ứng các yêu cầu về quản trị công ty, công bố thông tin, kiểm toán và các nghĩa vụ khác theo quy định.

Theo thống kê của Ban soạn thảo Luật Chứng khoán 2019, ở thời điểm làm luật, trong số 1.940 công ty đại chúng, có 81,04% công ty đại chúng có mức vốn điều lệ từ 30 tỷ đồng trở lên, 69,03% có mức vốn điều lệ từ 50 tỷ đồng trở lên.

Như vậy, chỉ có khoảng 19%, tương ứng với 367 công ty đại chúng không đáp ứng được điều kiện về vốn điều lệ mới.

Với quy định mới, một bộ phận công ty cổ phần sẽ bị loại khỏi danh sách công ty đại chúng kể từ năm 2021.

Theo đó, khối doanh nghiệp này sẽ không phải thực hiện các nghĩa vụ về quản trị, công bố thông tin mà các công ty đại chúng phải tuân thủ.

Để giải quyết các trường hợp công ty cổ phần đã niêm yết nhưng không còn đáp ứng được tiêu chuẩn của công ty đại chúng, Luật mới đưa ra điều khoản chuyển tiếp.

Theo đó, các công ty đã niêm yết, đăng ký giao dịch đáp ứng điều kiện công ty đại chúng theo Luật Chứng khoán 2006 thì vẫn tiếp tục niêm yết, đăng ký giao dịch, trừ trường hợp đại hội đồng cổ đông có quyết định khác.

Các công ty chưa niêm yết, đăng ký giao dịch mà không đáp ứng tiêu chuẩn theo Luật Chứng khoán mới thì bị hủy tư cách công ty đại chúng.

Với điều khoản chuyển tiếp này, số công ty đại chúng sẽ phải hủy tư cách công ty đại chúng do không đáp ứng được tiêu chí về quy mô theo Luật Chứng khoán mới sẽ không nhiều.

Một số công ty quy mô nhỏ quan tâm đến vấn đề hủy tư cách công ty đại chúng. Theo quy định tại Luật Chứng khoán mới, khi công ty không còn đảm bảo những điều kiện để được công nhận là công ty đại chúng nữa, công ty phải làm thủ tục thông báo với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Sau 1 năm kể từ ngày không còn đáp ứng quy định tại điểm a khoản 1, Điều 32, của Luật Chứng khoán mà công ty vẫn không đáp ứng được điều kiện là công ty đại chúng, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xem xét hủy tư cách công ty đại chúng.

Trong thời gian đó, công ty vẫn phải thực hiện đầy đủ các quy định liên quan đến công ty đại chúng cho đến khi có thông báo hủy tư cách công ty đại chúng.

Khi nào phát sinh nghĩa vụ công ty đại chúng?

Điểm thay đổi đáng kể trong luật mới là ở thời điểm phát sinh nghĩa vụ công ty đại chúng. Theo quy định hiện hành, nghĩa vụ công ty đại chúng phát sinh ngay tại thời điểm công ty cổ phần đáp ứng điều kiện công ty đại chúng.

Tuy nhiên, đối với công ty trở thành công ty đại chúng do chuyển nhượng cổ phần giữa các cổ đông, mà chưa từng thực hiện chào bán lần đầu ra công chúng thì phải nộp hồ sơ đăng ký công ty đại chúng với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Chỉ sau khi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xác nhận hoàn tất việc đăng ký công ty đại chúng thì công ty mới phát sinh nghĩa vụ của công ty đại chúng, bao gồm công bố thông tin, tuân thủ quy định về quản trị công ty và đăng ký lưu ký cổ phiếu tập trung (Điều 34, Luật Chứng khoán 2019).

Tham khảo góc nhìn của một số nhà đầu tư cho thấy, họ có những băn khoăn về điều khoản của Luật. Cụ thể, trường hợp công ty (đủ tiêu chuẩn) đại chúng nhưng không nộp hồ sơ đăng ký công ty đại chúng với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước để được xác nhận hoàn thành việc đăng ký công ty đại chúng thì nghĩa vụ công ty đại chúng chưa phát sinh.

Nếu doanh nghiệp cứ chây ì như vậy thì cổ đông nhỏ lẻ sẽ rất khó tiếp cận các thông tin về doanh nghiệp. Chế tài cho việc này chỉ là doanh nghiệp có thể phải chịu khoản phạt hành chính về việc vi phạm nghĩa vụ đăng ký, nhưng sẽ không bị phạt về việc vi phạm nghĩa vụ công ty đại chúng như hiện nay.

Trong khi đó, cổ đông nhỏ không thể tham gia hội đồng quản trị chủ yếu trông chờ sự minh bạch thông qua việc tuân thủ các nghĩa vụ công ty đại chúng.

Theo ông Nguyễn Kim Long, một điểm quan trọng khác đối với công ty đại chúng theo luật mới là phải “đăng ký giao dịch cổ phiếu trên hệ thống giao dịch cho chứng khoán chưa niêm yết trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xác nhận hoàn tất việc đăng ký công ty đại chúng.

Sau 2 năm kể từ ngày giao dịch đầu tiên trên hệ thống giao dịch này, công ty đại chúng có quyền nộp hồ sơ đăng ký niêm yết khi đáp ứng các điều kiện niêm yết chứng khoán”.

“Nhiều khách hàng của SSI là các công ty đại chúng đang có dự kiến niêm yết trong năm 2021 quan tâm về quy định thời hạn 2 năm giao dịch bắt buộc trên UPCoM tại Luật Chứng khoán”, ông Long chia sẻ. Theo đó, quy định này cần phải hướng dẫn cụ thể hơn.

Có vốn ngoại trên 50%, công ty đại chúng đầu tư như nhà đầu tư nước ngoài

Một trong những điểm được các thành viên thị trường quan tâm là quy định về hoạt động của các công ty đại chúng mà có nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ đa số sau khi mở “room”. Khoản 1, Điều 143 dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán có quy định: “Công ty đại chúng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán (ngoại trừ quỹ mở, quỹ hoán đổi danh mục) áp dụng điều kiện về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, trình tự, thủ tục đầu tư trên thị trường chứng khoán như nhà đầu tư nước ngoài khi có nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ trong ít nhất 180 ngày trong 1 năm dương lịch”.

Theo dự thảo Nghị định, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam có trách nhiệm thống kê và công bố hàng năm các công ty đại chúng có nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ trong khoảng thời gian ít nhất 180 ngày để các công ty có cơ sở thực hiện quy định này.

Theo ông Nguyễn Kim Long, sẽ có trường hợp công ty đại chúng thay đổi tư cách là nhà đầu tư trong nước hay nước ngoài hàng năm, tùy thuộc vào tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài trong năm trước. Việc phải tuân thủ các điều kiện về đầu tư như nhà đầu tư nước ngoài cũng có nghĩa công ty đại chúng đó không thể đầu tư vào các doanh nghiệp đã hết room như trước đây.

Một số ý kiến đề nghị, ngoài tiêu chí về tỷ lệ vốn ngoại nắm giữ 50% vốn điều lệ và thời gian tối thiểu 180 ngày như dự thảo, cần bổ sung thêm tiêu chí có một nhà đầu tư nước ngoài và/hoặc người có liên quan của nhà đầu tư nước ngoài này nắm giữ từ 35% vốn điều lệ trở lên, vì khi đó nhà đầu tư nước ngoài nắm quyền kiểm soát công ty.