Nam Phi kêu gọi tòa án quốc tế ra lệnh ngừng bắ.n ở Gaza
Trong các phiên điều trần ngày 16/5 tại Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) của Liên hợp quốc, Nam Phi kêu gọi cơ quan này ra lệnh ngừng bắ.n ở Gaza nhằm ngăn chặn hoạt động quân sự của Israel tại thành phố Rafah phía Nam vùng đất này.
Khói bốc lên sau cuộc không kích trong xung đột Hamas-Israel tại Rafah, Dải Gaza, ngày 14/5/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Theo phóng viên TTXVN tại Nam Phi, đây là lần thứ ba Tòa án Công lý Quốc tế tổ chức các phiên điều trần về cuộc xung đột ở Gaza kể từ khi Nam Phi đệ đơn kiện vào tháng 12/2023 tại tòa án có trụ sở tại La Hay (Hà Lan) với cáo buộc Israel với tội diệt chủng.
Tại phiên tòa mở đầu cho hai ngày điều trần tại Cung điện Hòa Bình, trụ sở của ICJ, Nam Phi cáo buộc Israel tăng cường cái mà nước này gọi là “tội diệt chủng” ở Gaza và kêu gọi hội đồng gồm 15 thẩm phán quốc tế ra lệnh cho Israel “rút quân hoàn toàn và vô điều kiện” khỏi Dải Gaza. Theo luật sư phía Nam Phi, nạn diệt chủng của Israel vẫn tiếp tục diễn ra nhanh chóng và vừa bước vào giai đoạn mới “khủng khiếp”.
Theo yêu cầu mới nhất, các lệnh sơ bộ trước đó của tòa án La Hay không đủ để giải quyết “một cuộc tấ.n côn.g quân sự tàn bạo nhằm vào nơi ẩn náu duy nhất còn lại của người dân Gaza”. Israel sẽ được phép trả lời các cáo buộc vào ngày 17/5.
Video đang HOT
Trong một phán quyết gây chú ý khắp thế giới, ICJ hồi tháng 1/2023 đã ra lệnh cho Israel ngăn chặn các hành động diệt chủng và cho phép viện trợ nhân đạo cho Gaza. Nhưng tòa án đã không ra lệnh ngừng bắ.n và lập luận của Nam Phi là tình hình thực tế – đặc biệt là hoạt động ở thành phố đông đúc Rafah – đòi hỏi ICJ phải có hành động mới.
Nam Phi bắt đầu các thủ tục tố tụng vào tháng 12/2023 và coi chiến dịch pháp lý bắt nguồn từ các vấn đề trọng tâm đối với bản sắc của nước này. Đảng cầm quyền Đại hội Dân tộc Phi (ANC), từ lâu đã so sánh các chính sách của Israel ở Gaza và Bờ Tây bị chiếm đóng với lịch sử của chính họ dưới chế độ phân biệt chủng tộc của người da trắng, vốn hạn chế hầu hết người da đen ở “quê hương”. Chế độ phân biệt chủng tộc kết thúc vào năm 1994.
ICJ phán quyết tạm thời vụ kiện Nam Phi - Israel
Tòa án Công lý quốc tế (ICJ) vừa đưa ra một quyết định liên quan vụ kiện của Nam Phi đối với Israel về tội "diệt chủng" khi tiến hành hoạt động quân sự chống lực lượng Hamas ở Dải Gaza, gây ra cái chế.t cho hàng chục ngàn thường dân Palestine vô tội.
Tuy nhiên, ICJ cũng mở cho Israel một lối thoát "cửa hậu" bằng cách không đáp ứng hoàn toàn yêu cầu của Nam Phi là buộc Israel ngừng bắ.n ngay lập tức mà chỉ yêu cầu Israel "đảm bảo rằng hành động quân sự tại Gaza là không diệt chủng".
Trong phán quyết tạm thời, Chánh án Tòa án ICJ Joan Donoghue cho biết, Israel phải "thực hiện mọi biện pháp trong khả năng của mình" để ngăn chặn các hành vi nằm trong phạm vi của công ước diệt chủng và phải đảm bảo "có hiệu lực ngay lập tức" rằng lực lượng Israel không thực hiện bất kỳ hành vi nào được quy định trong công ước. Tòa án đã không chấp nhận yêu cầu của Nam Phi ra lệnh ngừng bắ.n ngay lập tức đối với cuộc chiến đã phá hủy phần lớn Dải Gaza và giế.t chế.t hơn 25.000 người Palestine. Phán quyết này không phải là phán quyết cuối cùng của ICJ về việc liệu các hành động của Israel có dẫn đến tội diệt chủng hay không, đó là một dấu hiệu mạnh mẽ rằng các thẩm phán tin rằng "có rủi ro đối với người Palestine" theo Công ước Diệt chủng 1948.
Các thẩm phán Tòa ICJ đưa ra phán quyết.
Để tìm kiếm một lệnh tạm thời từ ICJ nhằm hạn chế Israel thực hiện các hành động có khả năng diệt chủng ở Gaza, Nam Phi không chỉ muốn thay đổi cách đối xử của Israel với người Palestine mà còn cả toàn bộ trật tự dựa trên luật lệ sau Thế chiến 2, bao gồm cả thẩm quyền của chính ICJ. Chưa bao giờ có một vụ án cấp cao nào được đưa ra giữa một cuộc xung đột đẫm má.u như vậy và hiếm khi có nhiều người đặt cược nhiều vào kết quả như thế.
Theo lời của luật sư người Ireland Blinne Ní Ghrálaigh, người đã tham gia vụ kiện của Nam Phi tại ICJ, "nguy cơ t.ử von.g, tổn hại và hủy diệt sắp xảy ra mà người Palestine ở Gaza phải đối mặt và họ gặp rủi ro mỗi ngày trong thời gian chờ đợi các thủ tục tố tụng này. Ông Ghrálaigh yêu cầu phải triển khai ngay "các biện pháp tạm thời" nhằm giảm thiểu rủi ro cho người Palestine. Và, ICJ đã không trốn tránh những gì họ coi là trách nhiệm của mình. Không ra lệnh ngừng bắ.n hoàn toàn nhưng tòa đã đưa ra các lệnh bảo vệ, bao gồm cả việc chấm dứt giế.t hạ.i người Palestine ở Gaza, điều này đi xa hơn nhiều chuyên gia luật pháp quốc tế dự đoán.
Phán quyết ngày 26/1 gây tổn hại nặng nề đối với Israel và gây khó xử cho các chính trị gia như Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, người cho rằng vụ việc này là vô ích và Ngoại trưởng Anh David Cameron, người đã kêu gọi Nam Phi không nên bàn đến những từ ngữ như "diệt chủng".
Tòa án cấp cao nhất của Liên hợp quốc nhận thấy có nguy cơ chính đáng rằng quyền được bảo vệ khỏi nạn diệt chủng của người Palestine đang bị đ.e dọ.a từ các hành động của Israel. Thật trớ trêu, các khái niệm "tội ác chống lại loài người" và "diệt chủng" lại do chính giáo sư luật người Do Thái Raphael Lemkin tạo ra.
Đối với Israel, quốc gia ra đời vào năm 1948 sau nỗi kinh hoàng của nạn diệt chủng Holocaust và nhiều thế kỷ bị đàn áp, đây có thể là thời điểm đáng nhớ nhất. Toàn bộ bản sắc nhà nước Do Thái gắn liền với Holocaust, cũng giống như Nam Phi không thể tách rời khỏi chế độ phân biệt chủng tộc.
Thiệt hại ngoại giao là không tránh khỏi cho Israel. Một bức điện mật từ Bộ Ngoại giao Israel được rò rỉ trên báo chí vào tháng 12/2023 đã tuyên bố rằng, vụ kiện "có thể có những tác động tiềm ẩn đáng kể, không chỉ trong giới pháp lý mà còn lan tỏa trong các quan hệ song phương, đa phương, kinh tế, an ninh...".
Phán quyết cũng là một phép thử đối với các đồng minh của Israel, đặc biệt là Mỹ và Anh. Các phát hiện của tòa án có tính ràng buộc nhưng không có cơ chế thực thi nào tồn tại để tránh áp lực ngang hàng và không có quốc gia ngang hàng nào quan trọng hơn Mỹ. Mỹ vốn không coi trọng ICJ, xem tòa án này là "một cơ quan bán pháp lý, bán chính trị mà các quốc gia đôi khi chấp nhận và đôi khi không". Nhưng, cũng có nhiều lần trong thời gian gần đây, Mỹ và Anh đã kêu gọi các nước như Nga và Myanmar thực hiện đầy đủ những gì họ mô tả là phán quyết mang tính ràng buộc của ICJ.
Thế rồi, Mỹ lại chi hàng triệu USD để vận động thành công nhằm đảm bảo ứng cử viên mới nhất của họ, Giáo sư Sarah Cleveland, giành được một ghế trong ICJ. Khi tán thành việc ứng cử của cô, Tổng thống Joe Biden cho biết tòa án "vẫn là một trong những tổ chức quan trọng nhất của nhân loại nhằm thúc đẩy hòa bình trên toàn thế giới". Sẽ khó để hoàn thành vai trò quan trọng đó nếu Washington chọn cách bác bỏ kết luận của tòa án.
Điều đó có nghĩa là Mỹ có nghĩa vụ ủng hộ các phát hiện của tòa án với tư cách là một bên ký kết công ước. Điều đó đòi hỏi nước này phải thúc giục đồng minh Israel tìm cách tuân thủ lệnh của tòa án. Động lực để Washington đàm phán ngừng bắ.n cũng ngày càng phức tạp.
Nếu như một quốc gia như Algeria tìm cách thực thi lệnh của ICJ thông qua nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Mỹ sẽ phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan. Họ có thể triển khai quyền phủ quyết bảo vệ của mình và chỉ ra rằng các quốc gia khác, đặc biệt là Nga, đã không tuân thủ phán quyết gần đây của ICJ về Ukraine - nhưng làm như vậy chẳng khác nào "tặng quà" cho Moscow.
Tiến sĩ Henry Lovat, giảng viên luật tại Đại học Glasgow, coi việc không có lệnh ngừng bắ.n là điều quan trọng. Israel đã tránh được bóng ma của lệnh ngừng bắ.n. Nhìn chung, các mệnh lệnh tạm thời sẽ nằm trong phạm vi kết quả dự đoán không phải là trường hợp xấu nhất đối với phái đoàn Israel và có lẽ phần lớn là những gì đã được dụ trù sẵn. Lệnh "thực hiện mọi biện pháp trong khả năng của mình để ngăn chặn việc thực hiện mọi hành vi trong phạm vi Điều 2" về cơ bản chỉ là sự tái khẳng định quan điểm pháp lý hiện có"
Lý do chính khiến Israel bác bỏ đề xuất ngừng bắ.n của Hamas Yêu cầu ban đầu của Hamas về tạm dừng giao tranh trong 12 tuần thay vì 6 tuần là điểm mấu chốt khiến Israel phản đối trong các cuộc đàm phán ngừng bắ.n diễn ra trong tuần này. Phái đoàn Hamas do ông Khalil Al Hayya (giữa) dẫn đầu tới Cairo ngày 7/4/2024 để tham gia các cuộc đàm phán ngừng bắ.n theo...