Năm 2025 sẽ diễn ra cuộc chiến giữa trật tự cũ và mới?

Năm 2025 có thể chứng kiến một trật tự thế giới hoàn toàn mới khi Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump trở lại nắm quyền, trong khi các quốc gia Nam toàn cầu đang nỗ lực thách thức sự thống trị của phương Tây thông qua các sáng kiến đa phương và công cụ pháp lý quốc tế.

Tay súng Hezbollah tấn công các mục tiêu của Israel. Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo nhận định của Richard Falk – Giáo sư danh dự về Luật quốc tế Milbank tại Đại học Princeton và là cựu báo cáo viên đặc biệt của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc về Palestine, với hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ ngày 25/12, năm 2024 đã để lại nhiều nỗi thất vọng và lo ngại với những cuộc xung đột kéo dài ở Ukraine và Gaza.

Điều đáng nói là Liên hợp quốc tỏ ra bất lực trong việc ngăn chặn cuộc chiến đẫm máu ở Gaza, xung đột ở Ukraine và thảm sát hàng loạt ở Sudan.

Giáo sư Falk lưu ý đã có nhiều nỗ lực đa phương vào năm 2024 để thoát khỏi sự thống trị quốc tế của Mỹ sau Chiến tranh Lạnh. Sự thống trị này đã thúc đẩy một nền chính trị toàn cầu đầy biến động và tìm kiếm một trật tự thế giới thay thế được quản lý theo luật pháp. Hiện tại, 5 cường quốc chiến thắng trong Thế chiến II được trao quyền phủ quyết không hạn chế tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, điều này đã làm tê liệt các nỗ lực đảm bảo tuân thủ luật pháp quốc tế trong thời gian dài. Đặc biệt, tất cả năm quốc gia này đều sở hữu vũ khí hạt nhân.

Câu hỏi đặt ra hiện nay là liệu những diễn biến này trong năm nay có tiếp tục trong năm tới hay không. Một diễn biến gần như chắc chắn là sự chuyển hướng sang cánh hữu của chính trị nội bộ ở phương Tây, với một bước ngoặt đáng kể do triển vọng thay đổi lớn liên quan đến sự trở lại Nhà Trắng của ông Trump. Tổng thống đắc cử Trump đã đề cử những nhân vật chính trị gây nhiều tranh cãi vào Nội các của mình, với kỳ vọng thực hiện một chương trình nghị sự trong nước cực hữu. Ngoài ra, các chính phủ hàng đầu của châu Âu, bao gồm Đức, Pháp và Italy, đều cho thấy dấu hiệu nghiêng nhiều hơn về chủ nghĩa chuyên chế.

Tuy nhiên, cũng có một số tín hiệu tích cực khi ông Trump có vẻ sẽ thúc đẩy đàm phán hòa bình ở Ukraine và chấm dứt “cuộc chiến địa chính trị” của Tổng thống Joe Biden, bao gồm việc ngừng cung cấp viện trợ cho Kiev và quay trở lại con đường ngoại giao.

Về tình hình Israel-Palestine, viễn cảnh năm 2025 có vẻ ảm đạm hơn khi ông Trump được dự đoán sẽ ủng hộ vô điều kiện cho Israel, đặc biệt là ủng hộ dự án mở rộng nhà nước Israel, bao gồm việc sáp nhập Bờ Tây, một số phần của Dải Gaza và mở rộng “vùng đệm” ở Syria và Liban. Ngoài ra, Israel cũng có thể tăng cường nỗ lực phá hủy chương trình hạt nhân của Iran.

Đáng chú ý là những nỗ lực của các quốc gia Nam toàn cầu trong việc viện dẫn luật pháp quốc tế thông qua Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) và Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC). ICJ đã có những phản ứng tích cực khi ủng hộ các biện pháp tạm thời đáp lại đơn đệ trình của Nam Phi và tuyên bố vô hiệu hóa việc Israel tiếp tục chiếm đóng Gaza, Bờ Tây và Đông Jerusalem.

Năm 2025 cũng được dự báo sẽ chứng kiến làn sóng các sáng kiến đa phương mới, đặc biệt là sự tăng cường của các mạng lưới đa cực theo mô hình BRICS. Việc phi USD thương mại và tài chính có thể dẫn đến phản ứng dữ dội dưới hình thức thuế quan cao và mối đe dọa về một cuộc chiến tranh thương mại. Tình hình này càng trở nên phức tạp hơn khi xu hướng thay thế lao động con người bằng công nghệ số ngày càng gia tăng.

Tóm lại, Giáo sư Falk cho rằng 2025 sẽ là năm chứng kiến sự căng thẳng gia tăng giữa việc Mỹ tiếp tục duy trì vị thế thống trị trong an ninh toàn cầu và sự trỗi dậy từ Nam toàn cầu trong cuộc chiến chính danh đang diễn ra với phương Tây.

Vũ Thanh/Báo Tin tức (Theo AA)