Đông Nam Á trước lựa chọn khó khăn sau khi ông Trump cảnh báo BRICS về đồng USD

Lời đe dọa áp thuế của Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump nhằm vào các quốc gia ủng hộ đồng tiền chung BRICS đang làm dấy lên lo ngại tại Đông Nam Á, khu vực vốn nhạy cảm với biến động kinh tế toàn cầu.

Toàn cảnh Hội nghị Cấp cao Nhóm BRICS ở Kazan, Nga, ngày 23/10/2024. Ảnh: ANI/TTXVN

Thời gian qua, nhiều nước trong khu vực bày tỏ ý định hợp tác chặt chẽ hơn với khối BRICS do Trung Quốc và Nga dẫn đầu, có thể phải cân nhắc kỹ lưỡng trước những rủi ro kinh tế tiềm tàng.

BRICS và tham vọng vượt qua đồng USD

Khối BRICS từ lâu đã tự định vị mình là đối trọng với trật tự kinh tế toàn cầu do Mỹ thống trị. Gần đây, nhóm này mở rộng với bốn thành viên mới và nỗ lực thúc đẩy ý tưởng về một đồng tiền chung. Đồng tiền này, nếu thành hiện thực, có thể trở thành công cụ thay thế đồng USD trong giao dịch thương mại quốc tế, đặc biệt khi được hỗ trợ bởi vàng hoặc các hàng hóa giá trị khác.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng tham vọng này khó có thể trở thành hiện thực trong tương lai gần. Ông Mihaela Papa, chuyên gia về BRICS tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế của Đại học MIT, nhận định: “Phát triển một loại tiền tệ chung trên quy mô lớn là một quá trình dài, khiến đồng USD khó có thể sớm phải đối mặt với thách thức đáng kể nào”.

Dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho thấy đồng USD hiện chiếm tới 58% dự trữ ngoại hối toàn cầu, vượt xa đồng euro, chỉ chiếm 20%. Điều này cho thấy vị thế thống trị của đồng USD vẫn còn rất mạnh mẽ.

Tổng thống đắc cử Trump đưa ra cảnh báo gay gắt

Ngày 1/12, trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump đã cảnh báo rằng các quốc gia ủng hộ đồng tiền BRICS hoặc tìm cách thay thế đồng USD sẽ phải đối mặt với thuế quan “lên tới 100%”. Ông khẳng định: “Không có cơ hội nào BRICS có thể thay thế đồng USD trong thương mại quốc tế. Bất kỳ quốc gia nào cố gắng đều nên tạm biệt nước Mỹ”.

Những tuyên bố này không chỉ nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế của Mỹ mà còn phản ánh quan điểm cứng rắn của chính quyền ông Trump đối với BRICS, coi đây là mối đe dọa trực tiếp đến sự thống trị toàn cầu của Mỹ.

Các nhà lãnh đạo chụp ảnh chung tại Hội nghị Cấp cao Nhóm BRICS ở Kazan, Nga, ngày 23/10/2024. Ảnh: IRNA/TTXVN

Đông Nam Á trong thế tiến thoái lưỡng nan

Nhiều quốc gia Đông Nam Á, điển hình là Malaysia, hiện đang phải đối mặt với áp lực lớn khi xem xét mối quan hệ với BRICS. Dù quan tâm đến những lợi ích tiềm năng từ việc tham gia sâu hơn vào BRICS, các nước này cũng hiểu rõ nguy cơ bị trả đũa từ Mỹ.

Doris Liew, nhà kinh tế thuộc Viện Dân chủ và Kinh tế Malaysia, nhận định: “Đông Nam Á có thể đối mặt với sự trả đũa thương mại nếu các nước trong khu vực liên kết quá chặt chẽ với các sáng kiến của BRICS, đặc biệt khi BRICS đe dọa vị thế của đồng USD”.

Trong bối cảnh này, Malaysia nổi lên như một trường hợp điển hình. Thủ tướng Anwar Ibrahim đã bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với BRICS và các sáng kiến của khối này. Tuy nhiên, Bộ trưởng Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia Tengku Zafrul Aziz lại có cách tiếp cận thận trọng hơn, nhấn mạnh rằng nước này sẽ “theo dõi chặt chẽ” các động thái của Mỹ.

Rủi ro và triển vọng

Việc Đông Nam Á có nên tăng cường quan hệ với BRICS hay không vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ. Theo ông Ahmad Mohsein Azman, chuyên gia tại BowerGroupAsia, dù có hay không có BRICS, các nước như Malaysia vẫn nằm trong tầm ngắm của Mỹ do thặng dư thương mại lớn.

Ông nói: “Đông Nam Á cần cân nhắc kỹ trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào có thể dẫn đến đối đầu trực tiếp với Mỹ”.

Trong khi đó, các nhà lãnh đạo BRICS vẫn đang tiếp tục thúc đẩy sáng kiến đồng tiền chung, dù thừa nhận rằng mục tiêu này khó có thể đạt được trong ngắn hạn. Việc giảm phụ thuộc vào đồng USD vẫn là ưu tiên hàng đầu, nhưng cách thức thực hiện sẽ cần phải thận trọng để tránh những rủi ro không đáng có.

Cảnh báo của ông Trump không chỉ là một thông điệp hướng đến BRICS mà còn là lời nhắc nhở mạnh mẽ dành cho Đông Nam Á. Với vai trò là một khu vực có vị trí chiến lược quan trọng, các quốc gia tại đây cần cân bằng giữa lợi ích kinh tế từ việc hợp tác với BRICS và nguy cơ bị trả đũa thương mại từ Mỹ.

Liệu các nước trong khu vực sẽ chọn giữ nguyên hiện trạng hay tìm cách đi đường riêng? Câu trả lời phụ thuộc vào chiến lược dài hạn và khả năng ứng phó với những thách thức ngày càng phức tạp trên bàn cờ kinh tế toàn cầu.