Mỹ và Trung Quốc xích lại gần nhau hơn sau một năm đầy biến động

Cuộc gặp kéo dài 4 giờ giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại San Francisco vào ngày 15/11 đã làm dấy lên những hy vọng về khả năng tan băng trong mối quan hệ Mỹ-Trung.

Một tháng sau, một số tín hiệu tốt ban đầu đã xuất hiện.

Tổng thống Mỹ Joe Biden (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong cuộc gặp thượng đỉnh bên lề Tuần lễ Cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) 2023, tại California (Mỹ) ngày 15/11/2023. Ảnh: AFP/TTXVN

Ngày 22/12, hai quốc gia đã khôi phục đối thoại quân sự cấp cao, vốn bị Trung Quốc đình chỉ vào tháng 8/2022 để phản đối chuyến thăm hòn đảo Đài Loan của Chủ tịch Hạ viện Mỹ lúc đó là bà Nancy Pelosi.

Theo thông tin từ cuộc họp trực tuyến giữa Tướng Charles Brown, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ và người đồng cấp Trung Quốc, Tướng Liu Zhenli, thành viên Quân ủy Trung ương kiêm Cục trưởng Cục Tham mưu Liên quân, cả hai bên đều cho rằng điều quan trọng là phải giữ cho các đường dây liên lạc luôn được kết nối.

Một tuần trước đó, Chủ tịch Tập Cận Bình đã làm tăng thêm bầu không khí thân mật qua bức thư chúc mừng nhân kỷ niệm 50 năm thành lập Hội đồng Doanh nghiệp Mỹ-Trung (USCBC), một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Washington, đại diện cho hơn 270 công ty Mỹ kinh doanh tại Trung Quốc.

Ông Tập Cận Bình đã hứa hẹn về một môi trường kinh doanh tốt hơn ở Trung Quốc, trong đó các công ty Mỹ sẽ có những cơ hội mới.

Chủ tịch Trung Quốc cũng yêu cầu nhóm USCBC cùng các thành viên xây thêm cầu nối để trao đổi hữu nghị và mở rộng hợp tác.

Về phía Mỹ, những tín hiệu tích cực đến từ Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen. Bà cho biết sẽ có chuyến thăm Trung Quốc lần thứ hai vào năm 2024 khi hai nước kỷ niệm 45 năm quan hệ ngoại giao.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ cho biết trọng tâm của bà sẽ là phân loại các lĩnh vực quan tâm, đồng thời đưa ra khuôn khổ về chương trình nghị sự của chuyến đi trong bài phát biểu trước USCBC.

“Có nhiều lĩnh vực mà Mỹ và Trung Quốc cực kỳ bất đồng. Luôn có nguy cơ xảy ra những cú sốc ảnh hưởng đến cả hai nước chúng ta.

Chúng ta không tìm cách giải quyết mọi bất đồng cũng như không tránh né mọi cú sốc. Điều này không thực tế chút nào”, bà Janet kết luận.

Nữ quan chức trên lưu ý rằng tiến bộ đạt được có thể giúp con đường phía trước trở nên thuận lợi hơn.

Thứ nhất, Trung Quốc đang thực hiện cam kết mà họ đã đưa ra trong cuộc đối thoại giữa ông Joe Biden và ông Tập Cận Bình hồi tháng 11 nhằm hạn chế vận chuyển tiền chất fentanyl đến Mỹ Latinh. Điều này sẽ giúp giải quyết nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong giới trẻ Mỹ.

Điểm tích cực khác là các nhóm công tác được thành lập để giải quyết các vấn đề liên quan đến tài chính và kinh tế đã họp thường xuyên.

Bà nói: “Người ta thường hiểu rõ rằng các nhà lãnh đạo quân sự cần có phương tiện liên lạc nhanh chóng và đáng tin cậy để giữ cho cuộc khủng hoảng không vượt khỏi tầm kiểm soát. Đối với các nhà hoạch định chính sách kinh tế ứng phó với căng thẳng tài chính, điều quan trọng là phải biết về đối tác ở đầu dây bên kia và có thể đưa ra quyết định nhanh chóng. Để thực hiện điều này, Mỹ và Trung Quốc sẽ tạo điều kiện trao đổi giữa các cơ quan quản lý tài chính”.

Mối tiếp xúc giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới hiện “ấm” hơn vài độ so với thời điểm đầu năm. Sự kiện khiến quan hệ hai nước xuống mức thấp nhất diễn ra vào tháng 2, khi Mỹ bắn hạ khinh khí cầu nghi là gián điệp của Trung Quốc ngoài khơi bờ biển Nam Carolina. Bắc Kinh khẳng định đó là một quả khí cầu dự báo thời tiết.

Những khó khăn còn tồn tại

Mặc dù bầu không khí giữa Mỹ và Trung Quốc đã trở nên tích cực hơn nhưng chưa có rào cản nào được tháo gỡ trong mối quan hệ vốn nghiêng về cạnh tranh hơn là hợp tác đó.

Một số vấn đề vẫn có khả năng sẽ khiến hai siêu cường đối địch này luôn ở thế cạnh tranh ở châu Á – Thái Bình Dương.

Trong khi đó, Giám đốc điều hành công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group tại Trung Quốc, ông Rick Waters bày tỏ mọi thứ đang đi đúng hướng sau cuộc gặp giữa ông Biden và ông Tập Cận Bình hồi tháng 11.

Ông Waters nói: “Việc thực hiện thỏa thuận fentanyl dường như đang được tiến hành, nhưng việc mở lại các kênh giữa quân đội hai bên chậm hơn một chút so với dự kiến”.

Ở Trung Quốc, việc nối lại quan hệ quân sự được coi là bước khởi đầu tốt đẹp trong việc ngăn chặn những tính toán sai lầm và ổn định quan hệ. Nhưng Mỹ không nên coi các kênh liên lạc quân sự được khôi phục là dấu hiệu cho thấy hai bên không còn rào cản.

Ông Xin Qiang, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ tại Đại học Fudan, trả lời báo Global Times: “Các mối quan hệ đang ở một bước ngoặt quan trọng, với việc trao đổi ngày càng tăng, nhưng những bất ổn vẫn còn cao”.