Một loài rùa cổ đại mới được phát hiện

Một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế đã mô tả một loài rùa lá mata mata mới dựa trên các phân tích di truyền.

Cho đến nay, người ta vẫn cho rằng chi Chelus chỉ có một loài duy nhất. Mô tả mới này cũng yêu cầu phải đánh giá lại tình trạng bảo tồn của những loài rùa này do chúng thường bị buôn bán bất hợp pháp. Nghiên cứu mới này đã được công bố trên tạp chí sinh học Phát sinh loài và Tiến hóa Phân tử.

Có một lý do chính đáng cho sự xuất hiện kỳ lạ của loài rùa mata mata: trú ẩn trong lớp bùn ở dưới nước, loài sinh vật dài tới 53cm này trông như những tảng đá phủ đầy các loại tảo. Nhưng khi có một con mồi đến gần, con rùa hút mồi bằng cách đột nhiên mở to cái miệng lớn của nó và nuốt trọn cả con mồi.

Mặc dù loài rùa này vẫn được biết đến rộng rãi do vẻ ngoài kỳ quái và hành vi kiếm ăn bất thường của chúng, điều đáng ngạc nhiên lại là những hiểu biết ít ỏi về sự biến đổi và di truyền của chúng – Giáo sư Tiến sĩ Uwe Fritz tới từ Bảo tàng Sưu tập Lịch sử Tự nhiên Senckenberg ở Dresden cho hay. Cho đến nay, chúng ta vẫn cho rằng chi bò sát cứng như bọc thép này chỉ có một loài duy nhất và phân bố rộng khắp Nam Mỹ.

Nhưng loài vật được cho là phổ biến rộng rãi và không nằm trong nhóm có nguy cơ tuyệt chủng này lại có thể chứa đầy những điều ngạc nhiên – dựa trên các phân tích di truyền, chúng được chia thành hai loài trở lên. Nhà khoa học di truyền Uwe Fritz cho biết, một số nghiên cứu đã cho thấy có những cá thể rùa mata mata ở sông Orinoco trông khác biệt với những con ở lưu vực sông Amazon. Dựa trên những quan sát này, nhóm nghiên cứu đã quyết định xem xét kỹ hơn về cấu trúc di truyền của chúng.

Loài rùa mới được mô tả Chelus orinocensis được tìm thấy ở lưu vực các sông Orinoco và Rio Negro

Sử dụng 75 mẫu AND, các nhà nghiên cứu đã có thể chỉ ra rằng, trái với các dự đoán trước đây, thực ra có hai loài rùa mata mata khác biệt rõ về mặt di truyền và hình thái. Loài mới được mô tả là Chelus orinocensis sinh sống ở các lưu vực sông Orinoco và Rio Negro, trong khi loài đã được biết đến từ trước là Chelus fimbriata chỉ sống giới hạn ở lưu vực sông Amazon.

Theo nghiên cứu này, hai loài kể trên đã phân tách ra trong thời kỳ cuối thế Trung Tân (Miocen), khoảng 13 triệu năm trước. Trong thời kỳ này, lưu vực sông Amazon – Orinoco trước đây bắt đầu tách ra thành hai lưu vực sông như ngày nay. Nhiều loài động vật sống dưới nước đã bị chia cách về mặt không gian và bắt đầu phân nhánh về mặt di truyền.

Mô tả về loài rùa mới này cũng yêu cầu phải đánh giá lại về tình trạng bảo tồn rùa mata mata. Cho đến nay, loại này được xem là không nằm trong nhóm bị đe dọa dựa trên sự phân bố rộng rãi của chúng. Nhưng kết quả của nhóm nghiên cứu cho thấy, do đã bị tách thành hai loài nên kích thước quần thể của mỗi loài sẽ nhỏ hơn so với trước đây.

Ngoài ra, mỗi năm có hàng nghìn sinh vật cổ quái này bị kết thúc trong các hoạt động buôn bán động vật trái phép và bị chính quyền giữ lại. Chúng ta cần bảo vệ loài động vật thú vị này trước khi quá muộn – phát biểu của trưởng nhóm nghiên cứu, Giáo sư Mario Vargas – Ramirez, hiện công tác tại trường Đại học Quốc gia Colombia ở Bogota.

Ngọc Anh