Lực đẩy nào giúp thị trường Trái phiếu Chính phủ sôi động?

Mở rộng đối tượng giao dịch, tạo điều kiện cho nhà đầu tư cá nhân tham gia sẽ giúp thị trường trái phiếu Chính phủ phát triển sôi động hơn.

Năm 2018, tổng khối lượng phát hành trái phiếu Chính phủ là 196.797 tỷ đồng . Ảnh minh họa:TTXVN

Thị trường trái phiếu Chính phủ Việt Nam dù có khả năng đạt và vượt các mục tiêu đề ra đến năm 2020, nhưng theo các nhà quản lý và giới chuyên gia, thị trường vẫn còn những hạn chế như: thanh khoản chưa thật ổn định, lãi suất phát hành có nhiều biến động, quy mô thị trường còn khiêm tốn… Giới chuyên gia cho rằng, nếu phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ theo hướng mở rộng đối tượng giao dịch, tạo điều kiện cho nhà đầu tư cá nhân tham gia sẽ giúp thị trường phát triển sôi động hơn.
* Sức hấp dẫn còn hạn chế
Theo Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX)- đơn vị vận hành thị trường trái phiếu Chính phủ, quy mô niêm yết của thị trường trái phiếu Chính phủ tại thời điểm ngày 15/12/2018 đạt gần 1,1 triệu tỷ đồng, tăng 8,2% so với năm 2017, tương đương 20% GDP.
Con số này là khá khiêm tốn so với thị trường trái phiếu Chính phủ các nước trong khu vực như Malaysia chiếm tới 49,7% GDP; Singapore (49,6% GDP), Thái Lan (53% GDP), Hàn Quốc (73,6% GDP), Trung Quốc (49,8% GDP).
Chủ tịch Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), bà Nguyễn Thị Kim Oanh thông tin, năm 2018, tổng khối lượng phát hành trái phiếu Chính phủ là 196.797 tỷ đồng; trong đó, có 171.797 tỷ đồng được phát hành thông qua đấu thầu, 25.000 tỷ đồng phát hành cho Bảo hiểm xã hội, giảm 19,35% so với năm 2017.
Khối lượng phát hành thông qua đấu thầu đạt gần 86% so với kế hoạch huy động chưa điều chỉnh công bố đầu năm 2018 (200.000 tỷ đồng) và đạt 98% so với kế hoạch huy động đã điều chỉnh vào đầu tháng 10/2018 (175.000 tỷ đồng).
Năm 2018, khối ngoại đã bán ròng khoảng 4.400 tỷ đồng trên thị trường thứ cấp, tỷ lệ nắm giữ trái phiếu Chính phủ của các nhà đầu tư nước ngoài vào khoảng 1%, trong khi cuối năm 2017 con số này là 5%.
Bà Nguyễn Thị Kim Oanh cho rằng, những con số này phản ánh sức hấp dẫn của thị trường trái phiếu Chính phủ vẫn còn rất hạn chế và cần được thúc đẩy một cách quyết liệt hơn trong thời gian tới để tăng sự đa dạng về cơ cấu nhà đầu tư của thị trường trái phiếu Việt Nam.
Dưới góc độ chuyên gia, PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Trưởng khoa Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh nhìn nhận, năm 2018, nhiều kênh đầu tư rất hấp dẫn, ví dụ như kênh bất động sản. Cuối năm 2017 và nửa đầu năm 2018, giá bất động sản tăng mạnh đã thu hút một lượng vốn rất lớn từ giới đầu tư. Bên cạnh đó, thị trường cổ phiếu tăng mạnh trong những tháng đầu năm 2018 đã thúc đầy dòng tiền đổ vào chứng khoán.
“Dòng vốn đầu tư giống như dòng nước chảy từ chỗ này sang chỗ khác. Rõ ràng, kênh bất động sản và kênh cổ phiếu hút dòng tiền sẽ làm giảm cầu đối với thị trường trái phiếu”, ông Bảo nói.
Vị chuyên gia này cũng cho rằng, thời gian nửa cuối năm 2018, mặt bằng lãi suất có dấu hiệu tăng lên khiến kỳ vọng về lãi suất đối với trái phiếu Chính phủ của nhà đầu tư tăng, trong khi các cơ quan phát hành lại muốn duy trì lãi suất thấp. Chính vì vậy, tỷ suất sinh lời của trái phiếu Chính phủ không được như kỳ vọng của nhà đầu tư đã làm giảm cầu trái phiếu Chính phủ.
Đồng quan điểm, chuyên gia tài chính – ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu nhận định, Kho bạc Nhà nước huy động trái phiếu Chính phủ thành công với một tỷ lệ thấp có thể là do lãi suất không như kỳ vọng của giới đầu tư.
Thực tế, trái phiếu Chính phủ cũng đang cạnh tranh với rất nhiều kênh huy động vốn khác; trong đó có kênh huy động vốn của các ngân hàng. Đây là nguyên nhân khiến huy động trong năm 2018 tương đối thấp, ông Hiếu đánh giá.
Lý giải cụ thể, ông Hiếu cho rằng, tuy rủi ro trái phiếu Chính phủ là bằng không nếu tính trong một quốc gia, nhưng lãi suất trái phiếu chưa thật sự hấp dẫn. Thực tế, lãi suất huy động của ngân hàng cao hơn nhiều lãi suất huy động trái phiếu, trong khi việc ngân hàng phá sản là khó xảy ra. Vì vậy hệ số rủi ro các khoản tiền gửi của khách hàng cũng rất thấp.
“Như vậy, rõ ràng kênh huy động vốn của các ngân hàng có sức hấp dẫn nhà đầu tư hơn”, ông Hiếu kết luận.
* Đâu là giải pháp?
Theo PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Trưởng khoa Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh, thị trường trái phiếu Chính phủ của Việt Nam còn hạn chế, chưa thể hiện đúng vai trò sản phẩm chính như trên thế giới.

Tìm lực đẩy giúp thị trường Trái phiếu Chính phủ sôi động? . Ảnh minh họa: TTXVN

Ở Mỹ, người dân rất tích cực tham gia mua trái phiếu Chính phủ, nhưng ở Việt Nam trái phiếu Chính phủ phát hành chỉ dành cho các nhà đầu tư tổ chức thông qua đấu thầu, PGS. TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo so sánh.
Tại thị trường trái phiếu Chính phủ Mỹ, giao dịch trái phiếu trên thị trường thứ cấp (mua đi bán lại giữa người dân) diễn ra mạnh. Người dân đầu tư trái phiếu Chính phủ như hình thức đầu tư tiết kiệm. Nếu người dân cảm thấy độ an toàn của các ngân hàng không cao có thể mua trái phiếu Chính phủ thay vì mở sổ tiết kiệm tại ngân hàng.
Không những vậy, mệnh giá và kỳ hạn của trái phiếu Chính phủ Mỹ phù hợp với những nhà đầu tư cá nhân, nên thị trường trái phiếu tại Mỹ rất phát triển.
PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo cho rằng, để một thị trường phát triển thì tính thanh khoản là quan trọng nhất, hay nói cách khác việc mua bán trái phiếu phải dễ dàng. Muốn có được điều này cần có thị trường trái phiếu Chính phủ thứ cấp phát triển.
“Nếu Chính phủ phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ theo hướng mở rộng đối tượng tham gia giao dịch, chứ không dừng lại ở các nhà đầu tư tổ chức mà có những cách để cho nhà đầu tư cá nhân tham gia thì sẽ giúp thị trường trái phiếu Chính phủ phát triển sôi động”, vị chuyên gia nêu quan điểm.
Ông Bảo cũng đề xuất, muốn nhà đầu tư cá nhân tham gia mạnh thì mệnh giá trái phiếu Chính phủ phải phù hợp và có nhiều loại kỳ hạn, thậm chí phải có trái phiếu với kỳ hạn ngắn dưới 1 năm.
Hiện nay, Việt Nam chưa có tổ chức xếp hạng tín nhiệm một cách chuyên nghiệp để xếp hạng tất cả các công cụ tài chính trên thị trường. Hơn nữa, trái phiếu Chính phủ có mức độ an toàn cao, nhưng các nhà đầu tư vẫn cảm thấy kênh đầu tư này chưa thật sự hấp dẫn.
“Một trong những điều kiện để thị trường phát triển là phải minh bạch và phát triển những dịch vụ đi kèm trong các hoạt động đáo hạn, chuyển nhượng,…”, PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo nói.
Chuyên gia tài chính – ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu nêu quan điểm, muốn tăng tính hấp dẫn cho thị trường trái phiếu Chính phủ thì lãi suất là vấn đề rất quan trọng. Theo đó, lãi suất của trái phiếu Chính phủ tối đa phải ở mức 3%, dưới mặt bằng lãi suất của thị trường tài chính. Nếu lãi suất trái phiếu Chính phủ thấp quá sẽ khó cạnh tranh được với các kênh huy động vốn khác.
Vị chuyên gia này cũng cho rằng, vấn đề tài chính của thế giới cũng có rất nhiều biến động nên phát hành trái phiếu Chính phủ với những kỳ hạn ngắn có lẽ thuận lợi hơn những kỳ hạn dài. Đơn cử như việc phát hành trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 3 năm, 5 năm có thể có lợi hơn kỳ hạn 10 năm, thậm chí là dài hơn.
Muốn trái phiếu Chính phủ thật sự hấp dẫn, đặc biệt với các nhà đầu tư nước ngoài thì việc nâng điểm tín nhiệm của quốc gia cũng là vấn đề lớn. Tuy nhiên, đây là công việc lâu dài, tốn nhiều công sức và vô cùng khó khăn do các hãng chấm hạng tín nhiệm có các tiêu chí về nhiều mặt như: kinh tế vĩ mô, lạm phát, xuất khẩu,… với cả chục chỉ tiêu phải đáp ứng, ông Hiếu nhận định./.

Văn Giáp/BNEWS/TTXVN