Lỗ thủng tầng ozone nhỏ nhất kể từ lúc phát hiện ra: Đâu là nguyên nhân?

Ngày 22-10, các nhà khoa học của NASA và NOAA đã đưa ra báo cáo cho biết, thời tiết bất thường trong bầu khí quyển phía trên Nam Cực đã hạn chế đáng kể sự suy giảm tầng ozone trong tháng 9 và 10, dẫn đến lỗ thủng tầng ozone nhỏ nhất được quan sát kể từ lúc nó được phát hiện vào năm 1982.

Lỗ thủng ozone đạt mức đỉnh điểm 6,3 triệu dặm vuông (16,4 triệu km2) vào ngày 8-9. Ảnh: NASA.

Theo các số đo vệ tinh của NASA và NOAA, lỗ thủng ozone năm nay đạt mức đỉnh điểm 6,3 triệu dặm vuông (16,4 triệu km2) vào ngày 8-9, và sau đó giảm xuống dưới 3,9 triệu dặm vuông (10 triệu km2) trong thời gian còn lại của tháng 9 và 10. Trong năm, với điều kiện thời tiết bình thường, lỗ thủng tầng ozone thường phát triển đến một khu vực tối đa khoảng 8 triệu dặm vuông vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10.

Hình ảnh lỗ thủng tầng ozone thu nhỏ dần trong các ngày từ tháng 9 sang tháng 10. Nguồn: NASA.

Nhà khoa học Paul Newman, phụ trách về Khoa học Trái đất tại Trung tâm Hàng không Vũ trụ Goddard của NASA cho biết, đây là một thông tin tốt lành cho tầng ozone của Nam Cực. Nhưng điều quan trọng là phải nhận ra rằng những gì chúng ta thấy trong năm nay là do nhiệt độ tầng bình lưu ấm hơn. Đó không phải là dấu hiệu cho thấy ozone trong khí quyển đột nhiên trên đường hồi phục nhanh.

Ozone là một dạng thù của oxy, trong phân tử của nó chứa ba nguyên tử oxy thay vì hai như thông thường. Ở độ cao khoảng từ bảy đến 25 dặm, trong một lớp khí quyển gọi là tầng bình lưu, tầng ozone là một lớp kem chống nắng, che chắn hành tinh từ bức xạ tia cực tím có hại có thể gây ung thư da và đục thủy tinh thể, ngăn chặn suy giảm hệ thống miễn dịch và làm hỏng cây trồng.

Ảnh: Robert Schwarz / Đại học Minnesota

Bức ảnh vượt thời gian này chụp ngày 9-9, cho thấy đường bay của một khinh khí cầu ozonesonde khi nó bay vào bầu khí quyển từ Trạm Nam Cực Amundsen-Scott. Các nhà khoa học giải phóng các cảm biến sinh ra từ quả bóng bay này để đo độ dày của tầng ozone trong khí quyển.

Không phổ biến nhưng không phải chưa từng có

Bà Susan Strahan, nhà khoa học khí quyển thuộc Hiệp hội Nghiên cứu Vũ trụ Đại học, làm việc tại NASA Goddard cho biết, đây là lần thứ ba trong 40 năm qua, thời tiết ấm áp làm hạn chế sự suy giảm tầng ozone. Các kiểu thời tiết tương tự trong tầng bình lưu ở Nam Cực vào tháng 9 các năm 1988 và 2002 cũng làm cho các lỗ thủng tầng ozone nhỏ đi nhưng không điển hình.

“Đây là một sự kiện hiếm hoi mà chúng tôi vẫn đang cố gắng tìm hiểu. Nếu sự nóng lên không xảy ra, chúng ta có thể sẽ nhìn thấy một lỗ thủng tầng ozone to hơn nhiều”, bà Strahan nói.

Theo nhà khoa học này, không có mối liên hệ xác định giữa sự xuất hiện của các kiểu thu nhỏ lỗ thủng tầng ozone và sự biến đổi của khí hậu.

Các hệ thống thời tiết đã phá vỡ lỗ thủng tầng ozone năm 2019 thường khiêm tốn vào tháng 9, nhưng năm nay chúng mạnh mẽ một cách bất thường, làm ấm lên đáng kể tầng bình lưu của Nam Cực trong thời gian then chốt cho sự phá hủy tầng ozone.

Ở độ cao khoảng 12 dặm (20 km), nhiệt độ trong tháng 9 năm nay là 29 độ F (16oC) ấm hơn nhiệt độ trung bình, và là nhiệt độ cao nhất trong hồ sơ lịch sử 40 năm cho tháng 9. Bên cạnh đó, các hệ thống thời tiết cũng làm suy yếu vòng xoáy Nam Cực. Vòng xoáy chậm này cho phép không khí chìm trong tầng bình lưu, nơi xảy ra sự suy giảm tầng ozone với hai tác động.

Đầu tiên, sự chìm xuống đã làm ấm tầng bình lưu ở Nam Cực, giảm thiểu sự hình thành và tồn tại của các đám mây tầng bình lưu, là thành phần chính trong quá trình phá hủy tầng ozone. Thứ hai, các hệ thống thời tiết nóng lên đã đưa không khí giàu ozone từ các vĩ độ cao hơn ở những nơi khác ở Nam bán cầu đến khu vực phía trên lỗ thủng ozone ở Nam Cực. Hai tác động này dẫn đến mức ozone ở Nam Cực cao hơn nhiều so với lỗ thủng tầng ozone vẫn thường xuất hiện từ giữa những năm 1980.

Tính đến ngày 16-10, lỗ thủng tầng ozone ở Nam Cực vẫn ổn định ở mức nhỏ và dự kiến sẽ dần tan biến trong những tuần tới.

Các nhà nghiên cứu tại Viện Khảo sát Nam Cực của Anh đã phát hiện ra lỗ thủng tầng ozone vào năm 1985. Ba mươi hai năm trước, cộng đồng quốc tế đã ký Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone. Thỏa thuận này quy định việc tiêu thụ và sản xuất các hợp chất làm suy giảm tầng ozone. Mức độ của các chất làm suy giảm tầng ozone do con người tạo ra đã tăng lên cho đến năm 2000. Kể từ đó, chúng đã giảm dần nhưng vẫn đủ cao để gây ra sự mất mát ozone đáng kể. Lỗ thủng tầng ozone ở Nam Cực dự kiến sẽ dần dần trở nên ít nghiêm trọng hơn khi các hợp chất tổng hợp có chứa clo đã từng được sử dụng thường xuyên làm chất làm mát bị cấm. Các nhà khoa học hy vọng tầng ozone ở Nam Cực sẽ phục hồi trở lại mức 1980 vào khoảng năm 2070.

HẢI PHONG

Theo nhandan.com.vn/Scitechdaily