Liệu EU có thể lấp chỗ trống Mỹ để lại trong tài trợ quân sự cho Ukraine?
Liệu châu Âu có thể lấp đầy khoảng trống mà Mỹ để lại trong viện trợ quân sự cho Ukraine? Đó là một câu hỏi mà Liên minh châu Âu (EU) đang cố gắng trả lời.
Binh sĩ Ukraine tham gia buổi huấn luyện ở ngoại ô Kiev ngày 21/11/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Kênh CNN (Mỹ) nhận định giới chức châu Âu đã trăn trở về viễn cảnh này trong một thời gian dài. Gần đây, Hạ viện Mỹ từ chối bật đèn xanh cho gói viện trợ quân sự trị giá 60 tỷ USD cho Kiev và cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump góp mặt trong cuộc đua vào Nhà Trắng tháng 11 tới. Sau cuộc gặp với ông Trump tại Mỹ tháng 3 này, Thư tướng Hungary Viktor Orbán chia sẻ với truyền thông rằng chính trị gia đại diện đảng Cộng hoà sẽ ngừng viện trợ cho Ukraine nếu giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.
Tại hội nghị của Hội đồng châu Âu trong tuần này, khối đã đồng ý nghiên cứu thêm những cách thức mới để gây quỹ cho Ukraine. Một trong số đó có đề xuất gây tranh cãi là sử dụng lợi nhuận từ tài sản bị phong tỏa của Nga. Thủ tướng Bỉ Alexander De Croo chia sẻ rằng có “cởi mở, ít nhất là từ phía chúng tôi” đối với các cách tài trợ mới. Nhà lãnh đạo này đồng thời nhấn mạnh châu Âu không thể chờ Mỹ quyết định.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo EU đã không thống nhất bất cứ khoản tiề.n mới nào dành cho vũ khí. Đó có thể là một vấn đề. Nhu cầu vũ khí của Ukraine ngày càng cấp thiết. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nhiều lần nói với các đồng minh phương Tây rằng thách thức lớn nhất mà nước này phải đối mặt hiện nay là thâm hụt vũ khí.
Trên thực tế, theo Viện Kiel (Đức), bất chấp bất đồng công khai giữa 27 quốc gia thành viên về những vấn đề như chuyển xe tăng và liệu có nên trích tiề.n trực tiếp từ ngân sách EU hay không, toàn khối đã gửi nhiều tiề.n đến Kiev hơn cả Mỹ.
Tuy nhiên, chỉ có 5,6 tỷ USD trong tổng số 85 tỷ USD của EU được phân bổ cụ thể cho viện trợ quân sự, còn lại 2,2 tỷ USD viện trợ nhân đạo và 77,1 tỷ USD viện trợ tài chính. Đây chính là lúc câu hỏi trở nên phức tạp hơn, liệu châu Âu có thực sự thay thế được Mỹ hay không.
Một số quan chức châu Âu coi đây là vấn đề kinh tế thuần túy. Dữ liệu gần đây nhất của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nga ở mức 2,24 nghìn tỷ USD, so với 16,75 nghìn tỷ USD của EU. Trên lý thuyết, điều này có nghĩa là châu Âu có thể tồn tại lâu hơn Nga nếu cuộc chiến trở thành vấn đề tiêu hao kinh tế. Như vậy, châu Âu có đủ tiề.n để bù đắp cho khoảng trống của Mỹ.
Binh sĩ Ukraine tham gia huấn luyện trên pháo phòng không tự hành Flakpanzer Gepard do Đức sản xuất tại Kiev, ngày 26/7/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Nhưng khó khăn nằm ở mặt chính trị. EU bao gồm 27 quốc gia có chủ quyền, tất cả đều có chính sách đối ngoại độc lập. Một số là thành viên của Tổ chức hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), một số nằm ngoài khối quân sự này và chính thức trung lập. Một số thành viên EU cảm thấy thoải mái với việc mua vũ khí của Mỹ và gửi chúng tới Ukraine, số khác thì không. Một số nước có vị trí địa lý gần Nga và lo ngại xung đột sẽ tràn sang biên giới của họ, số khác lại cách xa Moskva về mặt địa lý và đã có quan hệ kinh tế tốt đẹp với Nga trong nhiều thập niên.
Tuy nhiên, đã sang năm thứ ba của xung đột Nga-Ukraine và tư duy của người châu Âu cũng chuyển biến. Nhiều nhà ngoại giao và quan chức trước đó cho rằng vai trò của Brussels là hỗ trợ tài chính cho Kiev để duy trì chức năng cơ bản của chính phủ Ukraine và tiếp nhận người tị nạn… còn Mỹ đảm nhận phần vũ khí.
Gần đây, EU đang coi trọng việc phòng thủ hơn. EU đã tiết lộ kế hoạch xây dựng ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu có thể sánh ngang với ngành công nghiệp quốc phòng của Mỹ trong tương lai. Nhưng đây là kế hoạch dài hạn.
Trong ngắn hạn, Ukraine cần vũ khí khẩn cấp. Tổng thống Ukraine Zelensky vào ngày 26/2 cho biết EU cho đến nay mới chỉ giao 30% trong số 1 triệu quả đạn pháo đã cam kết. EU thừa nhận vào cuối tháng 1 rằng họ sẽ phải trì hoãn mục tiêu vài tháng.
Một sáng kiến do Séc đề xuất, được 17 quốc gia thành viên EU ủng hộ là mua đạn dược bên ngoài châu Âu để nhanh chóng chuyển các thiết bị quân sự cần thiết đến Ukraine. Tất nhiên, Ukraine hoan nghênh sáng kiến này nhưng cũng thừa nhận nó sẽ không thể lấp được lỗ hổng của Mỹ.
Đầu tháng này, Ngoại trưởng Ukraine cho biết: “Sáng kiến của Séc rất tuyệt vời nhưng vẫn chưa đủ. Nếu ngoài sáng kiến của Séc, hai sáng kiến nữa được thực hiện trong năm nay thì quân đội Nga sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng hơn trên tiề.n tuyến”. Một số nhà quan sát nhận định phát biểu này là ám chỉ đến gói viện trợ quân sự đang bế tắc tại Quốc hội Mỹ.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg từng vui mừng với tin tức vào tháng trước rằng 18 thành viên của khối quân sự sẽ chi 2% GDP cho quốc phòng. Đó là cải thiện đáng kể so với một thập niên trước, khi chỉ có ba quốc gia NATO đáp ứng được ngưỡng tối thiểu. Nhưng điều đó vẫn có nghĩa là hơn một phần ba thành viên vẫn không đạt được mục tiêu này.
Xung đột càng kéo dài thì càng có nhiều khả năng gây mệt mỏi. Áp lực lên ngân sách từ những yếu tố như dịch vụ công và lương hưu càng lớn thì càng khó biện minh cho việc cấp tiề.n cho một quốc gia khác để trang trải cho xung đột. Và đó chính là điều có thể khiến tư duy của châu Âu đi theo một trong hai hướng: đảm bảo Ukraine đán.h bại Nga hoặc để Kiev tự lo liệu.
Cây bút Luke McGee tại CNN kết luận châu Âu có thể lấp đầy khoảng trống mà Mỹ để lại và ở một số khía cạnh, họ đang cố gắng làm điều đó. Nhưng liệu EU có đủ ý chí hay không vẫn là một ẩn số lớn.
'Mổ xẻ' lợi thế vũ khí hiện nay của Nga so với Ukraine
Nga sản xuất đạn pháo nhiều hơn gần 3 lần so với Mỹ và châu Âu sản xuất cho Ukraine, trong khi bom lượn cũng giúp Moscow giành lợi thế trên không.
Bom lượn cải tiến của Nga trong chiến dịch ở Ukraine. ẢNH CHỤP TỪ CLIP CNN
Báo cáo của Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) ngày 10.3 dẫn lời một quan chức quân sự Ukraine xác nhận rằng lực lượng Nga đang tiến hành các cuộc tấ.n côn.g bằng bom lượn cải tiến.
Đại úy Dmytro Lykhovyi, phát ngôn viên nhóm quân Tavriisk của Ukraine cho hay phía Nga vừa tấ.n côn.g khu vực Myrnohrad ở Donetsk bằng Đạn lượn Đa năng Hợp nhất (UMPB) D-30SN. Ban đầu, phía Ukraine cho rằng đó là các tên lửa S-300.
Nga dùng bom lượn phá hủy mọi công sự của Ukraine
Ông Lykhovyi nói rằng UMPD D-30SN về căn bản là chuyển đổi bom trọng lực không điều khiển FAB thời Liên Xô cũ thành bom lượn có điều khiển. Việc sử dụng bom lượn được cho là một trong những yếu tố giúp Nga giành lợi thế về hỏa lực trong chiến dịch ở Ukraine thời gian gần đây.
Phá hủy mọi công sự
Theo tờ The Washington Post ngày 11.3 dẫn phân tích của các chuyên gia phương Tây, Không quân Nga đã tăng cường đáng kể hiệu quả trong chiến sự với việc tăng cường sử dụng bom lượn.
Những quả bom dồi dào từ thời Liên Xô cũ mang theo nửa tấn thuố.c nổ đã được gắn cánh và hệ thống dẫn đường để bay quãng đường dài với độ chính xác nhất định. Điều này cho phép các máy bay phản lực Nga thả chúng từ những nơi cách xa hệ thống phòng không của Ukraine.
Cùng với máy bay không người lái (UAV), tên lửa và đạn pháo, bom lượn bổ sung thêm hỏa lực công phá của Nga như trong trường hợp giành quyền kiểm soát thành phố Avdiivka hồi giữa tháng 2.
Ukraine cho rằng cách đối phó hiệu quả nhất trước mối đ.e dọ.a ngày càng đa dạng từ Nga này vẫn còn rất xa vời, đó là các máy bay chiến đấu F-16 do Mỹ sản xuất mà nước này đang kêu gọi viện trợ.
Theo phát ngôn viên Dmytro Lykhovii của nhóm tác chiến Tavria thuộc quân đội Ukraine, những quả bom lượn có sức công phá rất lớn. "Chúng đơn giản là phá hủy hoàn toàn những ngôi nhà và công trình có thể dùng làm công sự phòng thủ", ông cho biết.
Viết trên mạng xã hội Telegram mới đây, binh sĩ Ukraine Maksym Zhorin cho hay có đến 60 đến 80 quả bom lượn của phía Nga lao đến khu vực của mình mỗi ngày.
"Những quả bom này phá hủy hoàn toàn mọi vị trí. Tất cả các tòa nhà và công trình kiến trúc chỉ đơn giản biến thành một cái hố sau khi có một quả bom xuất hiện", anh cho biết.
Ukraine cũng sử dụng bom dẫn đường, bao gồm cả hệ thống JDAM do Mỹ sản xuất và được cho là có độ chính xác cao hơn phiên bản của Nga, nhưng nguồn cung rất hạn chế.
Ưu thế đạn pháo
Bên cạnh lợi thế trên không, Nga còn giành ưu thế trên bộ khi sản xuất đạn pháo nhiều hơn gần 3 lần so với số lượng mà Mỹ và châu Âu sản xuất cho Ukraine.
Theo CNN, đây là một lợi thế then chốt trước khả năng Nga tiến hành một đợt tấ.n côn.g ồ ạt mới trong năm nay.
Lực lượng pháo binh Nga tham gia chiến dịch ở Ukraine. Ảnh BỘ QUỐC PHÒNG NGA
Nga đang sản xuất khoảng 350.000 quả đạn pháo hằng tháng, tương đương khoảng 3 triệu quả mỗi năm, theo ước tính của giới tình báo NATO và các nguồn thạo thông tin về nỗ lực viện trợ Ukraine của phương Tây.
Gộp chung, Mỹ và châu Âu chỉ có khả năng sản xuất khoảng 1,2 triệu quả đạn pháo mỗi năm để gửi đến Kyiv, theo một quan chức tình báo cấp cao của châu Âu.
Quân đội Mỹ đặt mục tiêu sản xuất 100.000 viên đạn pháo mỗi tháng vào cuối năm 2025, chưa bằng một nửa số lượng hằng tháng của Nga. Thậm chí con số đó hiện nằm ngoài tầm với, khi khoản tài trợ 60 tỉ USD cho Ukraine bị đình trệ tại quốc hội, theo một quan chức cấp cao Lục quân Mỹ phát biểu với báo giới hồi tuần trước.
"Chúng ta đang trong một cuộc chiến sản xuất. Kết quả ở Ukraine phụ thuộc vào việc mỗi bên được trang bị như thế nào để tiến hành cuộc chiến này", một quan chức cấp cao NATO nhận định.
Các quan chức phương Tây cho rằng Nga hiện đang bắ.n khoảng 10.000 quả đạn pháo/ngày, so với chỉ 2.000 quả/ngày từ phía Ukraine. Theo một quan chức tình báo châu Âu, tỷ lệ này còn cách biệt hơn ở một số nơi dọc theo mặt trận dài khoảng 960 km.
Mỹ, Nhật hy vọng tăng cường sản xuất quốc phòng chung
Trang The Kyiv Independent ngày 11.3 dẫn lời giới chức Nhật Bản cho hay các nhà lãnh đạo Nhật và Mỹ sẽ gặp nhau tại Washington DC (Mỹ) vào ngày 10.4 để "tăng cường hệ thống sản xuất chung" về thiết bị quốc phòng nhằm cung cấp nhiều hơn cho Ukraine. Nhật sửa luật vào tháng 12.2023, cho phép chuyển giao lại một số vũ khí về quốc gia gốc, mở đường cho việc bổ sung kho dự trữ Mỹ khi Washington cung cấp vũ khí cho Ukraine. Dự kiến Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ tiếp Thủ tướng Nhật Kishida Fumio vào ngày 10.4. Theo tờ Yomiuri Shimbun, chủ đề chính của cuộc gặp thượng đỉnh sắp tới sẽ là tăng cường hợp tác quốc phòng song phương.
Pháp tìm đồng minh đưa quân sang Ukraine? Pháp đang kết nối một liên minh các nước cởi mở với vấn đề gửi binh sĩ sang Ukraine, dù nhiều nước phản đối ý tưởng này. Ngoại trưởng Pháp Stephane Sejourne (phải) với các Ngoại trưởng Estonia Margus Tsahkna (trái) và Ngoại trưởng Lithuania Gabrielius Landsbergis sau cuộc họp báo chung ở Lithuania hôm 8.3. Ảnh AFP Pháp đang xây dựng một...