Liệu Đức có thể trở thành ‘vị cứu tinh’ của châu Âu?

Từ quốc gia thận trọng với quân sự, Đức đang lột xác với quyết tâm “sẵn sàng chiến đấu” dưới thời Thủ tướng Merz – liệu có đủ sức thay Mỹ dẫn đầu an ninh châu Âu?

Năm ngoái, Đức quyết định mua thêm 20 máy bay chiến đấu Eurofighter của tập đoàn Airbus nhằm tăng cường năng lực phòng thủ. Ảnh: AFP/TTXVN

Trong bối cảnh an ninh châu Âu ngày càng bất ổn và khả năng Mỹ giảm sự hiện diện quân sự tại lục địa già, Đức đang dần nổi lên như một nhân tố quan trọng trong cán cân quyền lực khu vực. Tờ Telegraph của Anh dẫn số liệu mới được Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) công bố cho thấy, Đức đã vượt qua Anh để trở thành quốc gia chi tiêu lớn nhất cho quốc phòng ở châu Âu.

Bước ngoặt trong chính sách quốc phòng Đức

Dữ liệu của SIPRI cho thấy Đức đã tăng chi tiêu quân sự lên tới 28% trong năm qua, đạt mức hơn 66 tỷ bảng Anh (khoảng 87 tỷ USD). Sự gia tăng đáng kể này có được nhờ quyết định táo bạo thời Thủ tướng Olaf Scholz khi phân bổ một quỹ quốc phòng đặc biệt trị giá 100 tỷ euro (tương đương 85 tỷ bảng Anh) ngay sau khi xung đột Nga – Ukraine vào năm 2022.

Đây là một bước ngoặt trong chính sách quốc phòng của Đức, quốc gia vốn thận trọng với vấn đề quân sự sau Thế chiến thứ hai. Lần đầu tiên kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Đức đã đạt được mục tiêu của NATO là chi 2% GDP cho quốc phòng vào năm ngoái, cụ thể là 2,1%.

Friedrich Merz, người kế nhiệm ông Scholz, dường như quyết tâm đẩy mạnh mục tiêu biến Đức thành quốc gia “sẵn sàng chiến đấu”. Chỉ vài tuần sau chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 2, nhà lãnh đạo đảng CDU trên đã thành công thông qua luật tại Quốc hội Đức, miễn chi tiêu quốc phòng khỏi các quy tắc nợ nghiêm ngặt của nước này.

Khi công bố kế hoạch vào tháng 3, ông Merz tuyên bố: “Trước những mối đe dọa đối với tự do và hòa bình của chúng ta trên lục địa, quy tắc quốc phòng của chúng ta hiện phải là ‘bất cứ điều gì cần thiết’”. Cải cách “phanh nợ” của ông Merz mở ra khả năng có thêm hàng trăm tỷ USD tài trợ cho quốc phòng, một động thái được đánh giá cao trong bối cảnh an ninh châu Âu hiện nay.

Thách thức và khó khăn vẫn còn

Tuy nhiên, con đường để Đức trở thành “vị cứu tinh” của châu Âu vẫn còn nhiều chông gai. Mặc dù mức tăng chi tiêu quốc phòng của Đức vượt qua Anh, nhưng điều này phần lớn phản ánh khoảng cách khổng lồ mà quốc gia này phải vượt qua sau nhiều năm bỏ bê lực lượng vũ trang.

So sánh cụ thể, trong khi Đức tăng 28% để đạt mức chi tiêu 66 tỷ bảng Anh (2,1% GDP), Vương quốc Anh chỉ cần tăng 2,8% để đạt cùng mức chi tiêu, nhưng tỷ lệ trên GDP của Anh vẫn cao hơn (2,3%).
Một thách thức khác là phần lớn quỹ quốc phòng thờ Thủ tướng Scholz được dùng để tái trang bị vũ khí và thiết bị mà Berlin đã viện trợ cho Ukraine trong những năm qua.

Lực lượng vũ trang Đức cũng đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng tuyển dụng nghiêm trọng. Các chuyên gia cho rằng chỉ có cải cách vững chắc – và khả năng cao là việc tái áp dụng chế độ nghĩa vụ quân sự – mới có thể giải quyết được vấn đề này.

Với những khó khăn hiện tại, các nhà phân tích dự đoán sẽ phải mất vài năm nữa trước khi Đức có thể xây dựng năng lực quân sự đủ mạnh để không chỉ tự bảo vệ mình mà còn đóng vai trò dẫn dắt an ninh châu Âu một cách hiệu quả.

Tín hiệu tích cực cho châu Âu

Mặc dù còn nhiều thách thức, những dấu hiệu thăm dò cho thấy châu Âu, với Đức ở tuyến đầu, đang trên đường tạo ra một biện pháp răn đe hiệu quả. Dữ liệu của SIPRI cho thấy các thành viên châu Âu của NATO đã cùng nhau chi tương đương 399 tỷ bảng Anh cho quốc phòng vào năm ngoái, trong khi Nga chỉ chi khoảng 111 tỷ bảng Anh.

Con số này cho thấy nếu được phối hợp hiệu quả, sức mạnh quốc phòng của châu Âu có thể tạo ra một lực lượng đáng gờm. Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Merz, Đức sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc củng cố khả năng phòng thủ chung của châu Âu.

Có thể nói Đức đang trên đường trở thành một trụ cột quan trọng trong an ninh châu Âu, nhưng chưa thể đảm nhận vai trò “vị cứu tinh” trong thời gian ngắn. Sự thay đổi chính sách quốc phòng của Berlin là một bước tiến đáng kể, thể hiện qua việc tăng chi tiêu và cam kết chính trị mạnh mẽ.

Tuy nhiên, để thực sự trở thành lá chắn bảo vệ châu Âu, Đức cần thời gian để khắc phục những thiếu sót tích tụ qua nhiều thập kỷ, từ vấn đề trang bị quân sự đến nguồn nhân lực. Trong bối cảnh hiện tại, vai trò của Đức có lẽ phù hợp hơn như một phần quan trọng trong nỗ lực tập thể của châu Âu nhằm tăng cường an ninh chung, hơn là một “vị cứu tinh” đơn độc.