Lên Lạng Sơn thưởng thức bánh ngải người Tày

Nông Mạnh Hùng09:37 29/03/2020

Không chỉ là món ăn cổ truyền của người Tày trong mỗi dịp lễ tết, bánh ngải còn là đặc sản được đông đảo du khách yêu thích mỗi khi đến Lạng Sơn.

Bánh ngải là đặc sản nổi tiếng của người dân tộc Tày ở tỉnh Lạng Sơn. Trước đây, khi đời sống của người dân còn gặp nhiều khó khăn thì bánh ngải thường chỉ được dùng trong các lễ hội mừng lúa mới, ngày lễ Tết hay những ngày lễ quan trọng của dân tộc Tày. Ngày nay, khi đời sống của các dân tộc ở các vùng núi được nâng cao hơn, người dân tộc Tày lại dùng bánh ngải như một món bánh thực phẩm hàng ngày, vừa để làm thương phẩm lại vừa làm bánh ăn trong những ngày nông nhàn.

Ngải cứu còn được gọi là thuốc cứu, ngải diệp, là cây thân thảo, có thể sinh tồn trong nhiều năm, lá mọc so le nhau, giống hình lông chim, phiến lá men theo cuống đến tận gốc, đầu lá nhọn giống răng cưa, hai mặt lá có màu khác nhau, trên xanh thẫm, dưới màu hơi xanh trắng do có một lớp lông nhung bọc phía ngoài. Lá ngải cứu có tác dụng cầm máu, trị nhức đầu, đau bụng, nôn mửa, sát trùng, kháng khuẩn,… Ngải cứu vốn là một loại thuốc và cũng là thực phẩm quý. Tuy nhiên, chỉ có người Lạng Sơn mới có thể chuyển thể ngải thành một món ăn hết sức đặc biệt: Bánh ngải cứu nhân vừng.

Bánh ngải có hình tròn giống bánh dày của người Kinh nhưng lại có giá trị văn hóa và tâm linh của dân tộc Tày cũng như giá trị của bánh chưng, bánh dày trong ngày Tết truyền thống của dân tộc Kinh vậy.

Bánh ngải có hình tròn giống bánh dày của người Kinh nhưng lại có giá trị văn hóa và tâm linh của dân tộc Tày. Ảnh: internet

Nguyên liệu chính để làm nên món bánh ngải nổi tiếng gồm: lá ngải, gạo nếp, vừng và đường phên. Nguyên liệu làm bánh ngải là những thực phẩm gần gũi với đời sống của người dân tộc Tày nhưng để làm nên một món bánh ngải ngon thì phải công phu trong khâu chọn gạo, chọn đường, chọn ngải.

Bánh ngải kén gạo, không phải bất kỳ loại gạo nào cũng làm được bánh. Muốn bánh thơm, dẻo phải chọn loại nếp nương và không được lẫn gạo tẻ. Đường để chấm bánh cũng phải là đường phên có màu vàng, ngọt và không có sạn. Ngải cứu phải chọn lá non, tươi.

Lá ngải rửa sạch, cho vào nồi nấu với nước tro. Để có nước tro tốt, người Tày, Nùng chọn tro sạch, tốt nhất là tro tre nứa, hoặc tro vỏ đậu xanh. Tro sạch được lèn vào rá. Người ta đổ nước từ từ vào tro cho ngấm dần rồi chảy xuống chậu. Sau khi đun nhừ, đổ lá ngải ra rá, rửa nhiều lần cho sạch nước tro, nhặt bỏ xơ, vắt kiệt nước rồi nắm thành từng nắm bằng nắm tay. Sau đó cho vào cối giã nhuyễn.

Video đang HOT

Gạo làm bánh được vo và ngâm trong nước ấm khoảng 6-8 tiếng, sau đó vớt ta để ráo nước rồi cho vào chõ đồ chín thành xôi. Trong quá trình đồ, khi lên hơi, người ta thường tưới thêm lần nước (nước sôi) để khi giã bánh sẽ dẻo hơn. Khi xôi đồ chín được giã đều trong cối đá hoặc cối gỗ cùng lá ngải đã giã nhuyễn từ trước, xôi phải giã ngay lúc còn nóng thì bánh mới mền, mịn và dẻo.

Bánh ngải thường được làm nhiều vào dịp Tết Thanh minh, những dịp mừng lúa mới. Ảnh: internet

Nhân bánh chính là bí quyết tạo ra hương vị thơm ngon cho chiếc bánh. Nhân bánh được làm từ vừng đen rang chín giã nhỏ trộn với đường phên đã được làm chảy trên bếp nóng và để đặc lại.

Sau khi xôi được giã nhuyễn, các bà, các mẹ sẽ nhanh tay múc ra mâm để nặn bánh. Những chiếc bánh nóng hổi được phết một lớp sáp (sáp ong) để giữ độ bóng, dẻo, thơm và để chúng không dính vào nhau.

Bánh ngải thường được làm nhiều vào dịp Tết Thanh minh, những dịp mừng lúa mới. Còn những ngày bình thường bánh ngải được bán tại các phiên chợ quê với giá khoảng 2000 đồng/cái.

Bánh ngải là một loại bánh truyền thống của người dân tộc Tày, được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Chính vì lẽ đó mà nó trở thành một phần không thể thiếu trong các dịp lễ Tết của người Tày. Người con gái Tày không ai là không biết làm bánh ngải. Người Tày quan niệm rằng, con gái không biết làm bánh ngải thì không được coi là con gái Tày.

Nếu ai đó có dịp đặt chân tới xứ Lạng, hãy một lần thử món bánh ngải thơm, ngon khó quên này. Bánh ngải là đặc sản của Lạng Sơn nhưng cũng là một phần quan trọng trong nền văn hóa của người dân tộc Tày vì đây là món ăn truyền thống của người Tày đã được lưu truyền từ nhiều thế hệ.

Lợn quay nổi tiếng xứ Lạng: Từ món ăn kỳ công đến văn hóa bản địa

Thịt lợn quay là món ăn nổi tiếng ở Lạng Sơn từ lâu và là món ăn đặc trưng của người Tày, Nùng. Để quay được lợn ngon đạt tiêu chuẩn, việc quan trọng nhất là chọn lợn.

Lợn quay được thái miếng.

Món ăn nổi tiếng từ lâu

Lạng Sơn là thành phố tiếp giáp với Trung Quốc nên văn hóa nơi đây có một phần tiếp thu và ảnh hưởng từ vùng đất rộng lớn đó. Đặc biệt, phải kể tới sự giao thoa trong ẩm thực. Nếu đã có dịp tới Lạng Sơn, hẳn bạn không thể quên được món vịt quay mắc mật hay thịt lợn quay lá mắc mật nguyên con. Nếu ăn vịt quay, bạn có thể dễ dàng tìm thấy ở các khu vực khác, thì lợn quay nguyên con lại không dễ dàng đến thế. Người ta vẫn nói, ăn lợn quay thì nhớ lên Lạng Sơn là vì vậy.

Nhớ năm 2019, tôi cùng anh bạn lên huyện Văn Quan ở Lạng Sơn tham dự hội lợn quay được diễn ra vào 27/3 âm lịch, ở đó có hàng trăm con lợn quay được bày bán cho du khách gần xa đến chiêm ngưỡng và thưởng thức. Được gặp và nói chuyện vơi anh Quyền - thợ quay lợn nổi tiếng ở thị trấn văn Quan,

Thịt lợn quay là món ăn nổi tiếng ở Lạng Sơn từ lâu và là món ăn đặc trưng của người Tày, Nùng. Để quay được lợn ngon đạt tiêu chuẩn, việc quan trọng nhất là chọn lợn. Chỉ nên chọn con lợn có trọng lượng từ 25 - 40kg hơi. Nếu lợn to hơn thì phải quay lâu hơn, kỹ thuật phức tạp hơn để đảm bảo bên trong vẫn chín mềm mà bên ngoài không bị cháy. Nếu chọn con nhỏ thì khi quay sẽ bị hao thịt. Phải chọn những con lợn có lông mượt, dày và dài, đó là những con lợn già.

"Chúng tôi chỉ chọn mua lợn của người dân trong làng nuôi bằng ngô, chuối. Nếu lợn nuôi bằng cám tăng trọng mà đem quay thì khi kết hợp với các loại gia vị, thịt quay lên sẽ phảng phất mùi khó chịu" - anh Quyền cho hay. Gia vị tẩm ướp thịt lợn là hỗn hợp gồm lá mác mật tươi, quả mác mật, đậu phụ nhự và tàu choong (một loại tương đậu nành làm theo công thức của người Tày), cùng muối, bột ngọt. Hỗn hợp này được xào chín rồi xoa đều trong bụng lợn.

Lợn quay nguyên con.

Lợn cho vào lò và quay đều khoảng 15 - 20 phút cho khô bề mặt da, sau đó sẽ được đưa ra để đánh màu. Người ta dùng những nguyên liệu tự nhiên như mật ong pha với dấm, nước sôi để nguội rồi đánh màu. Ngay cả mật ong để đánh màu cũng phải là loại tốt, nếu không con lợn không thể lên màu đều và đẹp.

Công đoạn đánh màu là một công đoạn rất quan trọng bởi vì nó quyết định đến màu sắc của con lợn khi quay xong, nếu lên màu đẹp thì da con lợn quay xong rất thơm và giòn, còn nếu lên màu không đẹp sẽ dẫn đến màu da lợn nhạt hoặc nhiều trường hợp bị cháy da. Sau khi đánh màu xong lợn sẽ được cho vào quay 3-4 tiếng, tùy thuộc vào độ to nhỏ của con lợn. Mùi thơm của lá mác mật hòa quyện với mật ong thật khó có thể cưỡng lại. Lợn quay chín được mang ra sau đó chặt thành từng khúc khoảng 1-2 kg, sau đó ai mua thì họ sẽ chặt bấy nhiêu.

Một phần của văn hóa xứ Lạng

Với người dân Lạng Sơn, thịt lợn quay không chỉ là món ăn thông thường mà còn là thứ lễ vật bắt buộc trong các dịp lễ, cưới xin, ma chay. Lợn quay thì ở đâu cũng có, ấy thế nhưng ai đã từng ăn thịt lợn quay Lạng Sơn một lần thì đến mấy chục năm sau vẫn nhớ, vẫn thèm.

Lợn quay là món ăn sang trọng hay được sử dụng trong những ngày lễ đặc biệt như liên hoan, sinh nhật, cỗ bàn... Dọc mấy chợ ở Lạng Sơn, hầu như đâu cũng có bán heo quay, chủ yếu là bán theo cân vì lẽ ngày thường, mấy ai mua nguyên con. Nếu bạn muốn mua nguyên con, để cho chắc chắn, tốt nhất nên đặt trước. Hoặc cũng có thể tự mua heo về làm.

Đám cưới của người Lạng Sơn trên bàn thờ không thể thiếu đầu (thủ) lợn quay cúng ông bà tổ tiên, trên mâm cỗ của khách không thể quên đĩa lợn quay nóng hổi thơm nức được thợ quay lợn chặt khéo léo bày lên đĩa.

Tại liên hoan ẩm thực Hàn Quốc năm 2018, tỉnh Lạng Sơn đã tham dự trưng bày rất nhiều món ăn đặc sản xứ Lạng như: vịt quay, lợn quay, rượu Mẫu Sơn, quả mác mật khô... đặc biệt, trung tâm xúc tiến du lịch tỉnh Lạng Sơn đã mời thợ đến để trình diễn món ẩm thực lợn quay thu hút đông đảo thượng khách.

Tháng 3 là tháng của tưởng nhớ bởi vì trong phong tục của người Lạng Sơn, họ rất coi trọng ngày tết thanh minh 3-3, ngày mà các gia đình tưởng nhớ đến những người đã khuất. Họ sẽ đến để dọn dẹp nơi an nghỉ của những người đã khuất trong gia đình và đặt những bầu rượu men lá, những con gà chín và không thể thiếu những đĩa lợn quay thơm nức giống như một phần không thể thiếu trong ngày này.

Lợn quay xứ Lạng đã trở thành một phần trong cuộc sống, trong những bữa ăn, những buổi tiệc của gia đình các dân tộc nơi đây. Nếu ai muốn tìm hiểu sâu cũng như thưởng thức món ăn tuyệt vời này hãy đến với Lạng Sơn, với mảnh đất Văn Quan vào ngày 27/3 âm lịch hàng năm để được tham dự lễ hội lễ hội lợn quay đặc biệt này.

Những chiếc bánh ngải xanh mướt mát, bánh áp chao vàng ruộm hay bánh coóng ngọt thơm là món ăn bạn nên thử khi khám phá ẩm thực Lạng Sơn. Đến Lạng Sơn ngoài thăm những phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, bạn hãy khám phá ẩm thực đường phố. Bánh ngải Những chiếc bánh tròn, dẹt màu xanh mướt mát của lá ngải rất thu hút thực khách khi đến vùng đất này. Được làm từ lá ngải cứu nhưng bánh không đắng như nhiều người nghĩ mà có sự thơm mát...