Kỳ lạ loại đặc sản nghe tên như bị bỏ bùa, ăn vào ai cũng mê

Chỉ với loại rau đắng kết hợp với gạo nếp nương cùng đường phèn và vừng đen đã tạo nên hương vị dẻo thơm, ngọt bùi của món bánh đặc sản này.

Thú vị hơn, khi thưởng thức bánh thực khách liên tưởng đến sự tươi non của đồi nương, sự hoang dã của núi rừng.

Loại đặc sản mang đậm phong vị núi rừng Tây Bắc

Bánh ngải có mùi hăng hăng và thơm đến lạ của lá ngải dung hòa cái dẻo thơm, ngọt bùi của nếp. Ảnh: Cường Nguyễn

Với người Tày, không thể không kể đến bánh ngải. Món bánh đặc sản của người Tày và dù sinh sống ở đâu người Tày cũng đều có truyền thống làm bánh ngải trong các dịp cỗ bàn, lễ Tết. Nếu ai đã từng ăn một lần sẽ không thể nào quên mùi vị của loại bánh dân dã này.

Khi thưởng thức món bánh ngải, mùi hăng hăng, thơm đến lạ của lá ngải dung hòa cái dẻo thơm, ngọt bùi của nếp khiến như người ta liên tưởng đến sự tươi non của đồi nương, sự hoang dã của núi rừng, cảm nhận như đang ôm cả vẻ hoang sơ núi rừng Tây Bắc vào lòng.

Tưởng chừng như món đặc sản này rất khó ăn nhưng quả thực không hẳn như vậy, bánh ngải mang một hương vị đặc biệt.

Đối với đồng bào dân tộc Tày, loại bánh đặc sản này được lưu truyền từ thời cha ông. Cũng chính vì thế mà bánh ngải trở thành một phần không thể thiếu trong các dịp lễ Tết của người dân nơi đây.

Loại đặc sản của vùng Tây Bắc này có hình dáng và cách làm gần giống với món bánh dày của người miền xuôi. Điều đặc biệt là thay vì màu trắng, bánh ngải có màu xanh bắt mắt, đặc trưng của thiên nhiên.

Bằng đôi bàn tay khéo léo, người Tày đã kết hợp gạo nếp với cây ngải cứu – vị thuốc quý mọc khắp nương đồi để tạo ra món bánh vừa thơm ngon vừa nồng nàn, lại vừa có khả năng chữa được nhiều loại bệnh.

Tại sao món đặc sản bánh ngải ngon đến mê mẩn?

Theo phong tục của người Tày, giã bánh là công việc của đàn ông, phụ nữ phụ trách việc làm nhân, gói bánh. Ảnh: Ly Ơi

Làm bánh ngải không hề khó nhưng đòi hỏi nhiều công đoạn tỉ mỉ và kiên nhẫn, nếu không cẩn thận chú ý, món bánh sẽ không ngon đúng chuẩn. Sự công phu nằm từ khâu chọn gạo, chọn lá ngải, chọn vừng cho đến khâu nặn bánh.

Trước hết là công đoạn chọn nguyên liệu để làm món đặc sản này là phải chọn gạo nếp ngon. Chỉ có gạo nếp nương mới làm được món bánh ngải thơm, dẻo mềm. Gạo nếp nương cần chọn loại hạt to, tròn, căng mây mẩy, đặc biệt không được lẫn gạo tẻ. Ngải cứu để làm bánh cũng phải chọn lá non, còn tươi, mọc khắp các sườn đồi Tây Bắc.

Tiếp theo là khâu chọn đường để chấm bánh. Đường phải là đường phên miếng to bằng lòng bàn tay, vàng ươm, ngọt sắc và không có sạn.

Để giữ màu xanh tươi và mau nhừ của món bánh đặc sản này thì lá ngải cứu sau khi được rửa sạch sẽ đem luộc qua với nước vôi. Ngoài nước vôi, bà con dân tộc Tày còn sử dụng nước tro bếp để luộc lá ngải trong 2 đến 3 giờ.

Người Tày thường chọn tro của tre nứa hoặc tro vỏ đậu xanh để cho ra loại nước tro tốt nhất. Sau khi luộc nhừ, lá ngải được vớt ra, rửa sạch nhiều lần, thái vụn, cho vào chảo xao đều tay với lửa vừa phải. Công đoạn này giúp lá ngải bớt đắng mà vẫn giữ được mùi thơm.

Nếp nương để làm món bánh đặc sản này được ngâm từ tối hôm trước, khi đồ thành xôi sẽ dẻo hơn. Trong quá trình đồ xôi, người ta thường tưới thêm nước để khi cho vào giã, bánh sẽ dẻo quánh. Xôi chín được giã ngay từ lúc còn nóng cùng với lá ngải cho đến khi nhuyễn thành thứ bột sánh mịn.

Chiếc bánh ngải sau khi nặn xong sẽ được quét một lớp mỡ lợn bên ngoài để bánh không dính vào nhau và bọc trong lá chuối. Ảnh: Uyên Uyên

Theo phong tục của dân tộc Tày, giã bánh là công việc của đàn ông. Trong khi đàn ông giã bánh, phụ nữ sẽ chuẩn bị nhân bánh. Để có chiếc bánh ngải thơm ngon, nhân bánh chính là bí quyết tạo ra hương vị độc đáo đặc biệt. Nhân bánh là đường phên được đun lên thành mật, sau đó trộn với vừng đen đã được rang chín, giã nhỏ.

Sau khi xôi đã giã nhuyễn, sẽ tiến hành nặn bánh, gói nhân. Công đoạn nặn bánh thể hiện sự cẩn thận, tỉ mỉ và khéo léo cũng như tình cảm của người làm bánh. Chỉ cần nhìn vào chiếc bánh ngải người phụ nữ Tày làm ra cũng có thể đoán được người phụ nữ ấy có khéo léo không.

Vậy là xong công đoạn làm bánh đặc sản này, chỉ còn bước cuối là quét một lớp mỡ lợn bên ngoài để bánh không dính vào nhau, bọc trong lá chuối, hấp cách thủy sơ qua rồi mới thưởng thức.

Nếu như trước kia, bánh ngải chỉ được làm trong các dịp lễ tết quan trọng thì hiện nay, bánh ngải đã được bày bán rộng rãi tại những phiên chợ vùng cao, được bà con dân tộc Tày làm để bán cho khách du lịch. Phụ nữ Tày không ai là không biết làm món bánh đặc sản này. Mỗi khi có khách quý đến chơi, cả nhà sẽ quây quần làm bánh, đem những gì đôn hậu và nồng đượm nhất của vùng núi phía Bắc để thiết đãi khách.