Kỳ 1: Lịch sử botulinum và những vụ ngộ độc ở Mỹ

Thời gian gần đây, ở Việt Nam có hàng loạt người bị ngộ độc thực phẩm do sử dụng pate Minh Chay.

Ngộ độc được chỉ đích danh thực phẩm pate Minh Chay thì mới, nhưng thực tế trong y học, ngộ độc botulinum đã được định danh từ rất lâu, thậm chí nó xuất hiện ở cả những thực phẩm rất quen thuộc hàng ngày.

Lịch sử của “chất độc” botulinum

“Tất cả các bác sĩ, các chuyên gia thực phẩm, bất cứ ai cũng kinh hãi khi nói tới vi khuẩn Clostridium botulinum và độc tố của nó là botulinum. Bởi botulinum là chất độc khét tiếng số 1 thế giới!” Bác sỹ Trần Văn Phúc, BV Saul Paul khẳng định khi nói đến vấn đề này.

Bởi theo anh, 0,004g/kg cân nặng, nó sẽ giết chết một người trưởng thành. Chỉ cần 1kg botulinum đủ giết chết 1 tỷ người. Anh cũng chia sẻ câu chuyện “lịch sử” về botulinum.

Câu chuyện bắt đầu từ thời Napoleon đánh nhau Nam Bắc, các cuộc chiến tranh liên tục diễn ra khắp Tây Âu, điều đó làm cho lương thực khan hiếm về số lượng và giảm sút về chất lượng. Rất nhiều vụ ngộ độc thực phẩm nổi lên như cháy rừng.

Năm 1815, tại một vùng ở miền nam nước Đức, vương quốc Wrttemberg đã xảy ra vụ ngộ độc thực phẩm kì lạ và bí ẩn. Nạn nhân ở Vương quốc Wrttemberg xuất hiện các triệu chứng sau khi ăn xúc xích hun khói, lúc đầu bị rối loạn tiêu hóa như nôn mửa và tiêu chảy, nhưng sau đó bị yếu cơ, liệt tứ chi, sụp mí, mắt nhìn mờ và sau đó tử vong.

Từ những ca bệnh này, nhà khoa học tên là Justinus Kerner đã quan sát hơn 200 bệnh nhân, ông cho rằng vụ ngộ độc bí hiểm như vậy phải do một loại độc tố sinh học nào đó gây ra. Nọc độc của rắn cũng tương tự. Hơn nữa, độc tố sinh học này chỉ có thể được tạo ra trong điều kiện thiếu oxy.

Bằng những thí nghiệm của mình, Kerner khẳng định, độc chất gây chết người là do liệt cơ, chính xác là cơ kiểm soát nhịp tim và nhịp thở.

Năm 1895, tại một ngôi làng nhỏ ở Bỉ, “chất độc xúc xích” lại bùng phát. Lần này có 3 người chết và 10 người nguy kịch. Tại đây, Giáo sư Emile Pierre van Ermengem của ĐH Ghent đã phân tích vi khuẩn trong xúc xích, và cuối cùng ông tìm ra thủ phạm, cùng với độc tố của nó. Đó là clostridium botulinum.

“Chất độc” botulinum đã được biết đến từ rất sớm. Ảnh tư liệu

Các vụ ngộ độc botulinum ở Mỹ

Không chỉ ở Việt Nam, ở nhiều nước trên thế giới, việc ngộ độc botulinum không phải quá xa lạ. Nước Mỹ, ngay đến cả học sinh trung học cũng nhận thức khá rõ ràng về botulinum.

Theo CDC Hoa Kỳ, bình mỗi năm nước Mỹ có 160 trường hợp bị ngộ độc botulinum, trong đó trẻ nhũ nhi chiếm 72%, tỉ lệ tử vong chung từ 5-10%. Gần đây nhất, năm 2017, tại Mỹ có 182 ca, trong đó có 141 trẻ em.

“Có một điều cần lưu ý, theo số liệu của CDC Mỹ, có tới 72% trẻ nhũ nhi dưới 1 tuổi “dính” ngộ độc botulinum. Tại sao? Câu trả lời là, trong mật ong chứa nha bào clostridium botulinum. Khi trẻ nhũ nhi ăn phải nha bào có trong mật ong, dạ dày của trẻ ít axit, nên các nha bào có điều kiện nảy mầm, vi khuẩn clostridium botulinum phát triển tạo ra độc tố botulinum”, bác sỹ Phúc cho biết.

Vì vậy, Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phải đưa ra khuyến cáo trẻ dưới 1 tuổi không nên cho ăn mật ong và các sản phẩm chứa mật ong, bao gồm cả việc bôi mật ong vào núm vú. Châu Âu và các quốc gia phát triển khác ở châu Á cũng đều khuyến cáo như vậy.

Cũng trong vấn đề này, bác sỹ Phúc lưu ý, ở Việt Nam, các bà mẹ thường hay sử dụng mật ong vào những việc đánh tưa lưỡi cho con, dùng mật ong hấp quất cho con mỗi khi trẻ bị ho, thậm chí bôi vào núm vú để cho con bú. Việc này cũng có thể dẫn đến việc trẻ bị ngộ độc botulinum.

(Còn nữa)