Kinh tế toàn cầu: Hy vọng mong manh giữa muôn trùng nỗi lo

Bất chấp số liệu GDP quý II của các nền kinh tế chính ở châu Âu và Mỹ giảm 20-33%, thị trường cổ phiếu tiếp tục đi lên. Trong đó những thị trường bị tác động rất xấu như Anh, hay số liệu GDP gây thất vọng như Đức vẫn có ngày tăng hơn 2%. Đỉnh điểm của niềm hy vọng là chỉ số chứng khoán S&P 500 của Mỹ đã quay lại rất gần đỉnh cao lịch sử 19-2-2020 trước dịch Covid-19.

Quý III “bại binh phục hận”

Sự lạc quan của nhà đầu tư ở Mỹ và châu Âu chủ yếu đến từ hy vọng của những gói kích thích kinh tế, cũng như niềm tin về một sự hồi phục mạnh mẽ trong quý III của các nền kinh tế này.

Bất chấp số ca bệnh Covid-19 vẫn tăng cao ở nhiều nước, các số liệu phân tích từ các lệnh tìm kiếm trên Google, đặt chỗ nhà hàng… vốn là những dữ liệu tần suất nhanh, không chậm chạp như GDP hay lạm phát, cho thấy hoạt động kinh tế đang tăng trưởng trở lại trong tháng 7 và 8.

Chẳng hạn chỉ số đánh giá hoạt động kinh tế của JP Morgan được lấy từ các dữ liệu lớn và tần suất nhanh như tìm kiếm trên internet, di chuyển, đặt chỗ nhà hàng, khách sạn… cho thấy sự hồi phục mang hơi hướng hình chữ V mà nhiều người mong đợi.

Dùng chỉ số này để dự báo so với đầu năm, GDP Mỹ chỉ giảm khoảng 5%, mức cải thiện vô cùng lớn so với con số tệ hại của quý II.

Một đợt sụp đổ các ngân hàng nhỏ, tiệm bán hàng nhỏ ở Mỹ sẽ kéo theo vài triệu người thất nghiệp. Đó sẽ là làn sóng đánh mạnh vào nền kinh tế cũng như tâm lý thị trường tài chính.

Dự báo của JP Morgan hoàn toàn dựa trên số liệu thời gian thực và diễn biến nhanh của hoạt động kinh tế, chưa tính đến những tác động tích cực nếu gói kích thích kinh tế đang tranh cãi giữa quốc hội Mỹ và Tổng thống D. Trump được thông qua.

Ngay cả trong trường hợp gói kích thích kinh tế “kẹt” lại ở quốc hội, ông Trump vẫn đang tìm các giải pháp thực thi chiến lược giảm thuế không cần thông qua quốc hội.

Ở phía ngược lại, dù nước Anh vừa chính thức đi vào suy thoái kinh tế “chưa có tiền lệ” (lời của Bộ trưởng Tài chính Anh), thị trường nhà trong tháng 7 đã khởi sắc, với việc giá nhà tăng 1,7% và khối lượng giao dịch tăng 31,7% so với tháng trước.

Con số này vẫn thấp hơn 35% so với tháng 6-2019, nhưng trong bối cảnh dịch bệnh, đây là tín hiệu lạc quan. Bởi ít nhất thị trường nhà ở Anh không còn tụt dốc mạnh như tháng 5-2020 nữa.

Với những số liệu kinh tế như vậy, nhiều đại diện quỹ đầu tư lớn đã mạnh dạn dự đoán quý III-2020 sẽ nhìn thấy một loạt “bại binh phục hận”, với việc nhiều nền kinh tế lớn có mức tăng GDP 8-15%.

Tuy mức tăng này không thể lấy lại hoàn toàn những gì đã mất trong quý II, nhưng đó là tiền đề tốt để các quỹ đầu tư dự đoán các cổ phiếu vẫn còn nằm gần đáy như ngân hàng, khách sạn, máy bay sẽ bắt đầu đợt tăng mạnh, trong khi nhóm cổ phiếu công nghệ tạm ngừng một chút.

Với giới kinh doanh tiền tệ và chứng khoán, kinh tế chỉ là một lý do để người ta đẩy giá cổ phiếu. Sự thật đằng sau là bởi vì họ rất tự tin rằng Fed đang hậu thuẫn cho thị trường tài chính, và sẽ giữ cho thanh khoản và lãi suất ở mức gần 0, thậm chí âm trong một thời gian dài nữa.

Nhiều đại diện quỹ đầu tư đã không ngần ngại thừa nhận “có rất nhiều tiền trên thị trường” như một lý lẽ ủng hộ cho cái nhìn lạc quan của họ. Khi người ta có Fed, người ta không cần nền kinh tế hoạt động tốt để giá cổ phiếu tiếp tục lên.

Đừng quá vui vì chẳng thể kéo dài do dịch bệnh

Trong lúc nhiều người hưng phấn và chờ đợi S&P 500 vượt qua cột mốc lịch sử, kéo thị trường toàn cầu tăng điểm, vẫn còn một số người cảnh báo cuộc vui này chẳng được bao lâu. Thông điệp đầu tiên được những nhà phân tích thị trường kỳ cựu như Jim Cramer của CNBC hay Mohamed El-Erian của Allianz, cảnh báo nhà đầu tư nên “vui thôi, đừng vui quá”.

Nỗi lo của những nhà phân tích này, không biết vô tình hay cố ý, lại cùng nằm ở vấn đề một đợt phá sản lớn đang chờ đợi kinh tế Mỹ và châu Âu. Đây là vấn đề chuỗi bình luận FT Alphaville của Financial Times đã đề cập từ tháng 6. Trong nửa cuối 2020, các nền kinh tế lớn có thể đối mặt với chuỗi phá sản các nhà hàng, tiệm ăn, công ty lữ hành và các dịch vụ hỗ trợ lớn chưa từng có.

Các ngân hàng lớn cũng đã dự đoán điều này và tiếp tục gia tăng thêm dự phòng rủi ro không thu được nợ trong quý II, bất kể đã tăng mạnh dự phòng trong quý I. Với những mức dự phòng lớn chưa từng có của Bank of America (BOA) ở Mỹ hay Barclays ở Anh, họ ngầm giả định mức phá sản 5-10% cho một số lĩnh vực của nền kinh tế.

Đây là tỷ lệ chưa từng có tiền lệ trong hơn 10 năm trở lại đây, một bạn học của tôi làm quản trị rủi ro ngân hàng ở Canada chia sẻ. Tỷ lệ phá sản 5-10% ngoài sức tưởng tượng này hiện tại không còn là xa lạ với dân trong nghề định giá rủi ro phá sản, khi hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch cũng thừa nhận vào giữa tháng 7, là tỷ lệ phá sản của doanh nghiệp Mỹ có thể đạt 5,5%, cao nhất trong vòng 10 năm qua.

Trong nửa cuối 2020, các nền kinh tế lớn có thể đối mặt với chuỗi phá sản các nhà hàng, tiệm ăn, công ty lữ hành và các dịch vụ hỗ trợ lớn chưa từng có. Các ngân hàng lớn cũng đã dự đoán điều này và tiếp tục gia tăng thêm dự phòng rủi ro không thu được nợ trong quý II, bất kể đã tăng mạnh dự phòng trong quý I.

Chesapeake Energy, công ty dầu đá phiến thuộc hàng lớn của nước Mỹ, đã đánh dấu thương vụ phá sản lớn nhất ngành dầu khí Mỹ trong năm nay. Nhưng người ta cho rằng mọi việc không dừng lại ở đó. Sẽ có thêm nhiều công ty dầu khí phá sản nếu dịch bệnh bùng phát vào mùa thu-đông.

Một chút tiền huy động được để chống đỡ của các công ty dầu khí sẽ khó trụ được qua đợt sụt giảm giá dầu về dưới 30USD/thùng lần nữa. Ngay cả trong trường hợp giá dầu không sụt giảm dưới 30USD/thùng, nhiều nhà hàng, tiệm bán quần áo, hàng xa xỉ ở Mỹ cũng vẫn đang đóng cửa và đứng trước bờ vực phá sản.

Kéo theo là những ngân hàng cho vay nhiều ở các lĩnh vực này, đặc biệt các ngân hàng khu vực có quy mô nhỏ. S&P Market Intelligence đã làm bảng xếp hạng các ngân hàng có mức độ cho vay cao ra khu vực cửa hàng bán lẻ.

Theo đó, những ngân hàng lớn như BOA đứng đầu về số cho vay tuyệt đối, tỷ trọng trong toàn bộ danh mục cho vay của họ chỉ khoảng 5% trở lại, trong khi nhiều ngân hàng nhỏ lại có tỷ trọng cho vay các cửa hàng bán lẻ tới 19-23% danh mục.

Một đợt sụp đổ các ngân hàng nhỏ, tiệm bán hàng nhỏ ở Mỹ sẽ kéo theo vài triệu người thất nghiệp. Đó sẽ là làn sóng đánh mạnh vào nền kinh tế cũng như tâm lý thị trường tài chính.

Vì vậy, sự xoay chuyển dòng vốn trong mấy ngày vừa qua của thị trường cổ phiếu toàn cầu vào các ngân hàng, hãng máy bay, tàu du lịch và nhà hàng, có lẽ sẽ sớm dừng lại. Người ta rồi sẽ nhận ra họ vẫn phải trải qua đợt hồi phục kinh tế chậm chạp trong quý IV sau đợt tăng mạnh của các chỉ số kinh tế trong quý III.

Và nếu đợt bùng phát dịch bệnh mùa thu-đông thật sự đáng sợ như dự đoán của nhiều chuyên gia y tế, dòng vốn trên thị trường sẽ lại dịch chuyển vào những cổ phiếu công nghệ và dược phẩm.

Khi đó sẽ không có đợt lạm phát mạnh như dự đoán (hỗ trợ giá vàng) hay đợt tăng giá ào ạt của ngân hàng, nhà hàng, tàu du lịch và máy bay như người ta chờ đợi kéo dài từ đây đến hết quý IV. Thay vào đó, dòng cổ phiếu y dược và công nghệ vẫn sẽ là tài sản an toàn giúp người ta vượt dịch bệnh.

Vì dịch bệnh, vắcxin, và thuốc trị là những yếu tố không ai có thể dự đoán, nên nhóm lạc quan với hồi phục kinh tế lẫn nhóm thận trọng cho rằng đợt bùng nổ thị trường này sẽ chẳng thế kéo dài quá vài tuần đều có thể đúng.

Niềm hy vọng đang chiếm ưu thế trên thị trường tài chính quốc tế, và đang kéo giá nhiều tài sản lên. Nhưng đằng sau nó vẫn là muôn trùng những nỗi lo.