Khép lại giai đoạn thăng trầm

Quan hệ Mỹ – Liên minh châu Âu (EU) đang đứng trước cơ hội bình lặng trở lại, sau những năm tháng đầy biến động dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, nhờ cuộc gặp thượng đỉnh tại Nhà Trắng vào ngày 20/10 (giờ địa phương).

Tuy nhiên, khép lại giai đoạn thăng trầm vẫn là thách thức đối với cả hai.

Đây là Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ – EU lần thứ hai dưới thời chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden. Tại sự kiện do Tổng thống Joe Biden, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel đồng chủ trì, các nhà lãnh đạo tập trung đánh giá các dự án hợp tác, thu hẹp những khác biệt để củng cố mối quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương, hướng tới đối phó hiệu quả hơn với các cuộc khủng hoảng như biến đổi khí hậu, cũng như cân đối lại nền kinh tế thế giới.

Những chủ đề “ nóng” được hai bên mang lên bàn thảo luận gồm xem xét sự hợp tác giữa Mỹ và EU, trong đó có cam kết chung nhằm hỗ trợ Ukraine; nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế năng lượng sạch toàn cầu dựa trên chuỗi cung ứng an toàn, linh hoạt; tăng cường khả năng phục hồi kinh tế và giải quyết các thách thức liên quan; tiếp tục hợp tác trong các công nghệ quan trọng và mới nổi, bao gồm cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và trí tuệ nhân tạo (AI).

Quan hệ Mỹ-EU đang có hy vọng bình lặng trở lại sau những năm tháng đầy biến động.

Diễn ra trong bối cảnh chính trị thế giới đang có những thay đổi nhanh chóng và khó đoán định, lãnh đạo Mỹ-EU mang nhiều kỳ vọng đặt vào hội nghị lần này khi cả hai đều đang cần những “cú hích” quan trọng cả về chính trị lẫn kinh tế. Tại Mỹ, Tổng thống Joe Biden đang cần những điểm cộng trong cuộc chạy đua tiếp tục ở lại Nhà Trắng. Trong khi đó, các nước EU vẫn cần sự ủng hộ của Mỹ cả về ngoại giao lẫn tài chính trước mùa Đông sắp tới trong bối cảnh chiến sự Nga-Ukraine chưa có dấu hiệu chấm dứt.

Về các tranh chấp thương mại và hợp tác kinh tế xuyên Đại Tây Dương, nhiều khả năng hai bên sẽ không đạt được các thỏa thuận mang tính toàn diện, chiến lược như tại Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ nhất mà chỉ thống nhất gia hạn các thỏa thuận hiện có ví dụ như Thỏa thuận về các khoáng sản quan trọng để EU có thể hưởng một số miễn trừ nhất định trong Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Mỹ, có thể đạt được một số thỏa thuận mới về công nghệ quan trọng và mới nổi.

Liên quan đến Ukraine, đây là vấn đề cả hai bên có thể kỳ vọng nhất nhưng để đạt được các kết quả tích cực cũng là thách thức nhất. Trong thượng đỉnh lần này, chính sách đối với Ukraine có lẽ thu hút sự chú ý nhiều nhất khi hai bên đồng thuận trong chính sách nhưng khó khăn trong tiếp tục viện trợ quân sự vì các lý do khác nhau.

Các kết quả cụ thể về viện trợ cho Ukraine có thể còn phải chờ đợi các yếu tố nội bộ từng bên như tranh cãi của đảng Cộng hòa tại Mỹ, bầu cử tại một số nước châu Âu hoặc tiến trình giải quyết mâu thuẫn giữa Ukraine và một số nước về xuất khẩu ngũ cốc. Theo đó, hai bên sẽ tập trung vào khẳng định cam kết ủng hộ Ukraine hơn là các hành động cụ thể, đặc biệt là viện trợ quân sự.

Ngoài việc mong muốn đạt được một thỏa thuận liên quan đến kế hoạch hợp tác để tạo ra một khu vực thuế quan chung nhằm áp dụng thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu từ các nền kinh tế phi thị trường, EU còn mong muốn đạt được một thỏa thuận về các khoáng sản thiết yếu cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Điều này liên quan đến việc loại bỏ các yếu tố phân biệt đối xử trong kế hoạch khí hậu lớn của Mỹ (IRA) được bỏ phiếu vào mùa hè năm 2022.

Theo IRA, các công ty phải cung cấp bằng chứng về một tỷ lệ phần trăm khoáng sản nhất định đến từ Mỹ (hoặc các đối tác đã ký kết hiệp định tự do thương mại với Washington) trong pin ôtô điện để có thể hưởng trợ cấp từ kế hoạch này. Thế nên việc đạt được thỏa thuận về khoáng sản thiết yếu sẽ cho phép các công ty EU trở lại vị thế tương đương với các đối thủ cạnh tranh đến từ các quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Hoa Kỳ.

Trong khi đó, về phía Mỹ, đây cũng là cơ hội để nước này đàm phán rõ ràng hơn với EU về cơ chế điều chỉnh carbon (CBAM), mới được EU áp dụng hồi đầu tháng 10 vừa qua. Đây cũng là một cơ chế mới của châu Âu nhằm chống lại các nguyên liệu gây ô nhiễm và đến từ các thị trường có chi phí thấp. Thuế carbon châu Âu sẽ được sử dụng như một hệ quy chiếu tham khảo để tiến hành thiết lập khu vực thuế quan chung Mỹ-Âu. Hơn thế nữa, chính quyền của Tổng thống Joe Biden trước đây từng mong muốn được miễn CBAM và lo ngại rằng, hàng xuất khẩu của nước này có thể bị ảnh hưởng bởi các khoản thuế của châu Âu.

Việc có thể làm rõ những khúc mắc này có thể tạo tiền đề cho việc hâm nóng lại quan hệ song phương vốn căng thẳng từ sau các tranh chấp liên quan đến nhôm và thép. Hai bên cũng có thể xem xét phối hợp chặt chẽ hơn sau cuộc bầu cử sắp tới ở Mỹ và sau khi EU hoàn thiện các quy tắc của mình về thuế nhập khẩu carbon.

Về mặt chính trị, tại Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ – EU năm 2023, dư luận đang mong chờ song phương phải thể hiện quyết tâm và sự phối hợp chặt chẽ trong phản ứng trước các cuộc xung đột Nga-Ukraine hay Israel-Hamas. Điều cần thiết lúc này, đó là việc yêu cầu Israel phải tuân thủ luật pháp quốc tế trước khi có bất kỳ hành động nào. Đây cũng không phải là những xung đột, căng thẳng duy nhất thách thức Mỹ và EU. Cùng với đó là việc tìm ra những giải pháp cho vấn đề khủng bố hiện đang gây nhức nhối cho các quốc gia châu Âu, cũng như các vấn đề về an ninh mạng.