Khả năng Ấn Độ cứu thế giới khỏi khủng hoảng lương thực

Tuần trước, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi nói rằng New Delhi sẵn cung cấp lương thực cho phần còn lại của thế giới sau “cú sốc” về nguồn cung và giá cả leo thang do cuộc xung đột tại Ukraine.

Ấn Độ là một trong những nước sản xuất lúa mì hàng đầu thế giới. Ảnh: Reuters

Theo đài BBC (Anh), trong cuộc trao đổi với Tổng thống Mỹ Joe Biden, ông Modi khẳng định Ấn Độ có khả năng đảm bảo đủ lương thực cho 1,4 tỷ dân và nước này “sẵn sàng cung cấp lương thực dữ trữ cho thế giới ngay từ ngày mai”, nếu Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cho phép.

Trước khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra, giá cả hàng hóa đã ở mức cao nhất trong 10 năm trở lại đây do các vấn đề thu hoạch trên toàn cầu. Sau đó, giá cả đã tăng vọt khi xung đột leo thang và vượt lên mức cao nhất kể từ năm 1990.

Nga và Ukraine là hai trong số các nước xuất khẩu lúa mì lớn của thế giới và chiếm khoảng 1/3 tổng doanh số bán lúa mì hàng năm toàn cầu. Hai quốc gia này cũng chiếm 55% tổng lượng xuất khẩu dầu hướng dương hàng năm, 17% lượng xuất khẩu ngô và lúa mạch của thế giới. Theo dự kiến của UNFAO, cả Moskva và Kiev sẽ xuất khẩu 14 triệu tấn lúa mì và hơn 16 triệu tấn ngô trong năm nay.

Nhà kinh tế Upali Galketi Aratchilage của FAO bình luận: “Nguồn cung gián đoạn và mối đe dọa cấm vận mà Nga đang phải đối mặt đồng nghĩa với việc những mặt hàng này có thể không được xuất khẩu theo kế hoạch. Trong khi đó, Ấn Độ có thể tham gia xuất khẩu nhiều hơn, đặc biệt là khi nước này có đủ lượng lúa mì dự trữ”.

Ấn Độ là nước sản xuất gạo và lúa mì lớn thứ hai trên thế giới. Tính đến đầu tháng 4, Ấn Độ có tới 74 triệu tấn hai mặt hàng chủ lực này trong kho. Trong số đó, 21 triệu tấn sẽ được đưa vào kho dự trữ chiến lược và Hệ thống phân phối công cộng (PDS), trong nỗ lực giúp hơn 700 triệu người nghèo tiếp cận lương thực giá rẻ.

Ấn Độ đang đối mặt với tình trạng thiếu phân bón. Ảnh: Reuters

Ấn Độ cũng là một trong những nhà cung cấp lúa mì và gạo rẻ nhất toàn cầu. Quốc gia này đã xuất khẩu gạo tới gần 150 quốc gia và xuất khẩu lúa mì tới 68 nước. Chỉ riêng trong giai đoạn 2020-2021, Ấn Độ đã xuất khẩu khoảng 7 triệu tấn lúa mì.

Trước tình trạng giá lương thực toàn cầu leo thang, các thương nhân Ân Độ đã ký hợp đồng xuất khẩu hơn 3 triệu tấn lúa mì trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 7. Lượng xuất khẩu của họ đã vượt mức kỷ lục 50 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2022.

Theo ông Ashok Gulati, Giáo sư nông nghiệp tại Hội đồng Nghiên cứu Quan hệ Kinh tế Quốc tế, Ấn Độ có khả năng xuất khẩu 22 triệu tấn gạo và 16 triệu tấn lúa mì trong năm tài chính này. Ông nói: “Nếu WTO cho phép xuất khẩu kho dự trữ của Ấn Độ, con số này có thể cao hơn nữa. Điều này sẽ giúp hạ nhiệt giá lương thực toàn cầu và giảm gánh nặng cho các nước nhập khẩu trên thế giới”.

Ông Harish Damodaran, thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách có trụ sở tại Delhi, nói: “Chúng tôi có đủ lương thực dự trữ vào lúc này. Nhưng Ấn Độ sẽ phải đối mặt với một số lo ngại và chúng ta không nên quá nhiệt tình cung cấp lương thực cho thế giới”.

Trước mắt, Ấn Độ có thể phải đối mặt với vụ thu hoạch kém hơn mong đợi. Vụ lúa mì mới của Ấn Độ đang diễn ra và giới chức ước tính nước này sẽ thu hoạch kỷ lục 111 triệu tấn – mùa vụ bội thu thứ 6 liên tiếp. Tuy nhiên, các chuyên gia như ông Damodaran không cho rằng Ấn Độ có thể đạt năng suất như kỳ vọng. Ông tin rằng năng suất của Ấn Độ sẽ thấp hơn nhiều vì tình trạng thiếu phân bón và thời tiết thay đổi bất thường. Quốc gia Nam Á này đang phải chật vật vì lượng mưa quá nhiều và nắng nóng gay gắt đầu mùa hè năm nay.

Ấn Độ xuất khẩu gạo sang gần 150 quốc gia. Ảnh: Reuters

Ngoài ra, các chuyên gia lo ngại việc thúc đẩy canh tác sẽ cần rất nhiều phân bón, trong khi nguồn dự trữ của Ấn Độ đã giảm xuống mức thấp trong thời kỳ xung đột. Ấn Độ đang phải nhập khẩu di-amoni photphat và phân bón có chứa nitơ, photphat, lưu huỳnh và kali. Trong khi đó, Nga và Belarus chiếm 40% lượng kali xuất khẩu của thế giới. Trên toàn cầu, giá phân bón đã ở mức cao do giá khí đốt tăng mạnh.

Tình trạng thiếu phân bón có thể ảnh hưởng đến sản xuất trong mùa thu hoạch tới. Ông Damodaran cho biết cách giải quyết vấn đề này là Ấn Độ có thể ký kết các thỏa thuận đổi lúa mì lấy phân bón với các nước, như Ai Cập và ở châu Phi.

Ngoài ra, nếu xung đột kéo dài, Ấn Độ có thể phải đối mặt với những thách thức về hậu cần trong việc đẩy mạnh xuất khẩu. Chuyên gia Aratchilage nhận định: “Xuất khẩu khối lượng lớn ngũ cốc đòi hỏi cơ sở hạ tầng khổng lồ như vận chuyển, kho chứa, tàu”. Bên cạnh đó, chi phí vận chuyển hàng hóa cũng sẽ tăng cao hơn.

Cuối cùng là mối lo ngại về giá thực phẩm tăng phi mã trong nước. Lạm phát thực phẩm ở Ấn Độ đạt mức cao nhất trong 16 tháng qua, ở mức 7,68% vào tháng 3. Điều này chủ yếu được thúc đẩy bởi sự tăng giá dầu ăn, rau, ngũ cốc, sữa, thịt và cá. Ngân hàng trung ương Ấn Độ đã cảnh báo về áp lực tăng giá toàn cầu đối với các mặt hàng lương thực chính yếu, dẫn đến tình trạng mất ổn định.

Theo Viện Nghiên cứu Chính sách Thực phẩm Quốc tế (IFPRI), căng thẳng Nga-Ukraine có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với an ninh lương thực toàn cầu. UNFAO ước tính tình trạng gián đoạn xuất khẩu lúa mì, phân bón cùng các mặt hàng khác từ Moskva và Kiev có thể làm gia tăng số người suy dinh dưỡng trên thế giới từ 8 lên 13 triệu người.

Chính phủ Ấn Độ thừa nhận nước này vẫn còn hơn 3 triệu trẻ em bị suy dinh dưỡng mặc dù mùa màng bội thu và nguồn lương thực dự trữ dồi dào. Chuyên gia Damodaran nói: “Chúng ta không thể chủ quan về vấn đề an ninh lương thực”.