Iran lược bớt điều kiện trong đàm phán hạt nhân với Mỹ
Truyền thông Mỹ đưa tin Iran đã bỏ yêu cầu Washington không liệt Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran ( IRGC) vào danh sách tổ chức khủng bố trong quá trình đàm phán khôi phục thỏa thuận hạt nhân 2015.
Kỹ thuật viên làm việc tại cơ sở hạt nhân Isfahan, cách thủ đô Tehran của Iran 420 km về phía nam. Ảnh: AFP/TTXVN
Dẫn lời một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden, kênh truyền hình CNN đưa tin Iran đã đưa ra quyết định trên như một phản ứng trước dự thảo đề xuất của Liên minh châu Âu về thỏa thuận hạt nhân Iran.
Đầu tuần này, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết Bộ đã nhận được phản hồi của Iran đối với đề xuất của Liên minh châu Âu (EU) và hiện nghiên cứu đề xuất này cũng như tham khảo ý kiến của các đồng minh châu Âu.
Bài viết đề cập Iran cũng từ bỏ yêu cầu Mỹ xóa danh sách một số công ty có liên quan đến IRGC.
Theo quan chức giấu tên, tiến trình khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran tồn đọng một số lỗ hổng cần phải giải quyết song nó vẫn có tín hiệu lạc quan hơn bất kỳ thời điểm nào trong năm ngoái.
Hiện Washington chưa chính thức phản hồi về dự thảo đề xuất của EU hay phản ứng của Iran.
Video đang HOT
Ngày 15/8, Iran đã gửi Đại diện Cấp cao về Chính sách An ninh và Đối ngoại kiêm Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Josep Borrell phản hồi về đề xuất thỏa thuận việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran, đồng thời bày tỏ quan điểm về các vấn đề còn tồn tại trong các cuộc đàm phán.
EU gọi phản ứng của Iran đối với đề xuất thỏa thuận hạt nhân là mang tính xây dựng và cho biết họ đang tham vấn với Washington về các bước tiếp theo.
Năm 2015, Anh, Đức, Trung Quốc, Nga, Mỹ, Pháp và Iran đã ký một thỏa thuận hạt nhân có tên là Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) về chương trình hạt nhân Iran, bao gồm việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt để đổi lấy việc hạn chế Iran các hoạt động trong chương trình hạt nhân.
Tháng 5/2018, Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã rút khỏi JCPOA và khôi phục các lệnh trừng phạt đối với Tehran. Đáp lại, Iran tuyên bố giảm dần các nghĩa vụ của mình theo thỏa thuận, từ bỏ các hạn chế đối với nghiên cứu hạt nhân, máy ly tâm và mức độ làm giàu urani.
Các cuộc đàm phán đã được tổ chức tại Vienna (Áo) để gia hạn JCPOA và dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. Tháng 12/2021, các bên đã đạt được sự đồng thuận về hai dự thảo thỏa thuận.
Tuy nhiên sau đó, các cuộc đàm phán đã bị đình chỉ. Bộ Ngoại giao Iran đã đổ lỗi cho chính quyền Mỹ về việc này. Vòng đàm phán gần đây nhất về JCPOA diễn ra tại Doha trong hai ngày 29-30/6.
Nút thắt trong đàm phán hạt nhân Iran liệu có được tháo gỡ?
Cuối tuần qua, Iran và IAEA đã nhất trí về lộ trình nhằm tháo gỡ những vướng mắc nổi cộm hiện nay liên quan chương trình hạt nhân Iran đến cuối tháng 6 tới.
Đây được xem là đòn bẩy mới nhất nhằm góp phần nhanh chóng khôi phục thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015.
Phát biểu với báo giới ngay sau khi đạt được sự nhất trí với phía Iran, Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Grossi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm kiếm nhận thức chung cho vấn đề này trong nỗ lực tháo nút thắt trong đàm phán hạt nhân Iran. Trước đó, các bên liên quan cho rằng, các cuộc đàm phán đang ở "các bước quan trọng cuối cùng" và do đó cần thể hiện quyết tâm chính trị để đạt được thỏa thuận.
Iran và IAEA tháo nút thắt liên quan tới vấn đề hạt nhân (Ảnh: IRNA).
Động thái mới nhất này của phía Iran?
Cuộc đàm phán hạt nhân giữa Iran với Mỹ và các nước phương Tây nhằm phục hồi thỏa thuận hạt nhân năm 2015 mà Mỹ đơn phương rút lui năm 2018 đang được đánh giá là tiến triển tốt. Tuy nhiên để đi tới thỏa thuận cuối cùng, các bên vẫn còn một số vấn đề phải giải quyết. Chính vì vậy, chuyến thăm Iran của Giám đốc IAEA ngày 5/3 được cho là nhằm mục đích tháo gỡ nút thắt và những hoài nghi của phương Tây về chương trình hạt nhân của Iran, lượng uranium làm giàu và cả các cơ sở hạt nhân mà họ cho là Iran bí mật phát triển. v.v. Trước những lo ngại này của phương Tây, Iran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của mình là vì mục đích năng lượng, công nghiệp, y tế đáp ứng các nhu cầu cơ bản của người dân Iran.
Mới đây nhất, trong cuộc gặp với người đứng đầu IAEA, phía Iran cũng tái khẳng định sẵn sàng mở rộng hơn nữa hợp tác để sử dụng hạt nhân một cách hòa bình, đồng thời nhấn mạnh IAEA cần tiếp cận khách quan đối với các hoạt động hạt nhân của Iran, xem xét các chương trình hạt nhân với con mắt của một chuyên gia chuyên môn. Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei đã ban hành việc cấm sản xuất và sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt, bao gồm cả vũ khí hạt nhân. Ngay cả IAEA cũng đã xác minh rằng không có dấu hiệu cho thấy bất kỳ chương trình hạt nhân phi hòa bình nào của Iran trong những năm qua.
Chính vì thế việc Iran và IAEA đạt được cam kết mở rộng, tăng tốc đối thoại và hợp tác trong tương lai là tín hiệu đáng mừng, đồng thời cho thấy sự cởi mở hợp tác cũng như mong muốn đàm phán của Iran để đưa khu vực đi tới ổn định, hòa bình. Những điểm còn nghi hoặc dần được giải quyết vốn bị đình trệ khá lâu do các bên chưa tìm được tiếng nói chung. Đáng chú ý là các điểm mà Iran và IAEA đã nhất trí làm rõ các hoài nghi với lịch trình thời gian cụ thể. Vấn đề sẽ được báo cáo chậm nhất là tháng 6 tới.
Vướng mắc tồn đọng?
Dù vậy, cuộc đàm phán còn một số vấn đề. Phía Iran cho rằng cuộc đàm phán đã đạt tới 97% và chỉ còn chờ quyết định chính trị từ phía Mỹ. Trong khi Mỹ và các nước phương Tây nói rằng đã đạt được nhiều tiến triển tốt. Dù còn 1% hay một vấn đề, vẫn còn quá sớm để nói về hình dạng của thỏa thuận.
Trước hết, việc các bên trở lại đàm phán là một dấu hiệu tích cực và được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, việc đàm phán không đơn giản khi các bên đưa ra điều kiện ràng buộc lẫn nhau. Thứ nhất là vấn đề "Mỹ đảm bảo với Iran sẽ không rút khỏi thỏa thuận một lần nữa". Iran cho rằng cần quyết định chính trị từ phía Mỹ và phải được quốc hội Mỹ phê duyệt mới có thể tin tưởng bởi các nhà lãnh đạo Iran vẫn lo ngại Mỹ có thể rút lui khỏi thỏa thuận đơn phương lần nữa như đã làm năm 2018. Nhưng điều đó là không thể với các nhà đàm phán Mỹ, bởi vì Điều hai của Hiến pháp Mỹ quy định quyền của tổng thống từ bỏ bất kỳ thỏa thuận bên ngoài nào tùy thuộc vào sự chấp thuận của Quốc hội và các tiêu chuẩn là không có Quốc hội phản đối. Trong khi đó, phía Mỹ cho rằng Iran đàm phán chỉ để "cầu giờ" nhằm tiếp tục phát triển hạt nhân và gây sức ép với Mỹ cũng như phương Tây trong các vấn đề khu vực, người di cư, an ninh, chiến tranh ủy nhiệm.v.v...
Vấn đề khác là Iran muốn Mỹ phải dỡ bỏ tất cả các biện pháp trừng phạt. Trong khi đó, Mỹ chỉ đồng ý dỡ bỏ từng phần các lệnh trừng phạt, cũng như cho rằng trong những năm qua Iran đã làm giàu uranium lên quá mức cho phép trong thỏa thuận 2015, phá vỡ nhiều điều khoản của thỏa thuận.v.v... Ngoài ra, các bên còn đưa các điều kiện khác mà được cho là cản trở tiến trình đàm phán.
Đàm phán liệu có lạc quan?
Trong những ngày qua, các quan chức châu Âu hy vọng về kết quả đàm phán đạt được trong cuối tuần này để hồi sinh thỏa thuận năm 2015 nhưng nhấn mạnh rằng vẫn còn đó điểm tranh chấp. Các bên châu Âu tham gia đàm phán tại Vienna xác nhận rằng thỏa thuận là "gần gũi". Phía Mỹ xác nhận đàm phán đã đạt được "tiến bộ quan trọng", đồng thời cảnh báo sẽ không có một thỏa thuận trừ khi các vấn đề còn lại được giải quyết nhanh chóng. Pháp nhấn mạnh rằng việc ký kết một thỏa thuận "trong tuần này" là "khẩn cấp".
Theo quan điểm cá nhân, mặc dù các bên tham gia đã thông báo về tiến bộ trong vòng đàm phán cuối cùng, nhưng họ chưa đạt đến đỉnh điểm đồng thuận để ký một thỏa thuận và sẽ đưa Mỹ trở lại thỏa thuận, đưa Iran trở lại thực hiện các nghĩa vụ quy định trong thỏa thuận để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.
Nếu không đạt được thỏa thuận vào cuối tuần này, giới quan sát cho rằng phương Tây có thể rời khỏi cuộc đàm phán. Điều này đồng nghĩa với việc đổ vỡ đàm phán và các bên lại quay trở lại vạch xuất phát, căng thẳng có thể lại leo thang ở Trung Đông liên quan tới vấn đề hạt nhân, những tác động về kinh tế, an ninh , dầu khí của khu vực và toàn cầu cũng bị ảnh hưởng.
Ngoại trưởng Iran: 'Vũ khí hạt nhân đi ngược chính sách và đức tin của chúng tôi' Trong một cuộc điện đàm với Tổng thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres, Ngoại trưởng Iran Hossein Amir-Abdollahian ngày 7/8 nhấn mạnh: "Vũ khí hạt nhân không có chỗ trong học thuyết của Iran và đi ngược lại các chính sách và đức tin của chúng tôi". Ngoại trưởng Iran Hossein Amir-Abdollahian. Ảnh: AFP/TTXVN Đề cập một sắc lệnh của lãnh...